Meta-evaluation of articles on burnout in educational organizations in Turkey

Year 2020, Volume: 7 Issue: 2, 119 - 136, 31.08.2020

Kürşad Yılmaz

https://doi.org/10.30900/kafkasegt.730282

Cited By: 3

Abstract

Türkiye’de eğitim örgütlerinde yapılan tükenmişlik konulu makaleler İle ilgili bir meta değerlendirme

Abstract

Tükenmişlik konusu uzun zamandan beridir yönetim-organizasyon ve eğitim yönetimi alanlarında en çok çalışılan konulardan biridir. Bu çalışmada, Türkiye’de eğitim örgütlerinde yapılan tükenmişlik makaleleri ile ilgili bir değerlendirme yapılması amaçlanmıştır. Araştırma nicel ve nitel araştırma desenlerinin bir arada kullanıldığı tarama modelinde bir araştırmadır. Araştırma kapsamında 1995 ile 2019 yılları arasında yayınlamış olan 193 makale incelenmiştir. İncelenen kaynaklar doküman incelemesi yöntemiyle elde edilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi teknikleri kullanılmıştır. Son yıllarda tükenmişlik konulu makalelerin sayısında belirli bir artış vardır. Makaleler çoğunlukla Türkiye adresli dergilerde yayınlanmış, Türkçe ve bir ya da iki yazarlı olarak hazırlanmıştır. Makalelerin büyük çoğunluğu ilişkisel tarama ve genel tarama modelinde hazırlanmıştır. Makalelerin örnekleminde genellikle öğretmenler yer almıştır. Makalelerde en çok betimsel istatistikler ve kestirim istatistikleri yapılmış ve Maslach Tükenmişlik Envanteri kullanılmıştır. Makalelerde “kişisel başarı” kavramı 24 farklı şekilde kullanılmıştır. Maslach Tükenmişlik Envanterinin kullanıldığı bazı makalelerde ölçekten toplam puan alınmıştır. Genellikle tek değişkenli araştırmalar yapılmıştır. Tükenmişlik ile ilişkisi en çok araştırılan kavramlar “iş doyumu, olumlu örgütsel özellikler (örgütsel vatandaşlık, örgütsel bağlılık vb.), öz yeterlik/yetkinlik, olumsuz örgütsel özellikler (örgütsel sinizm, stres vb.) ve doyum/yaşam doyumu” kavramlarıdır. İncelenen ilişkisel tarama ve tarama makalelerinin büyük çoğunluğunda sonuç ve öneriler bölümleri yer almıştır. Araştırmacılar genellikle uygulamaya dönük önerilerde bulunmuşlardır ancak araştırmacılara dönük önerilere daha az yer vermişlerdir.

Keywords

Tükenmişlik, makaleler, eğitim örgütleri

References

• Akyol, B. ve Akçay, R. C. (2015). Türkiye'deki örgütsel davranış çalışmalarının analizi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(1), 149-170.
• Arık, R. S. ve Türkmen, M. (2009, Mayıs). Eğitim bilimleri alanında yayımlanan bilimsel dergilerde yer alan makalelerin incelenmesi. I. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve EAB. Çanakkale.
• Aydın, A., Erdağ, C. ve Sarıer, Y. (2010). Eğitim yönetimi alanında yayınlanan makalelerin konu, yöntem ve sonuçlar açısından karşılaştırılması. Eurasian Journal of Educational Research, 39, 37-58.
• Aydın, A., Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2013). Eğitim yönetiminde pozitif psikoloji. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 10(1), 1470-1490.
• Aypay, A., Çoruk, A., Yazgan, A. D., Kartal, O. Y., Tunçer, B., Attila, S. M. ve Erman, B. (2010). Eğitim yönetimi araştırmalarının durumu: Eğitim yönetimi dergilerinin analizi 1999-2007. Eurasian Journal of Educational Research, 39, 59-77.
• Balcı, A. ve Apaydın, Ç. (2009). Türkiye’de eğitim yönetimi araştırmalarının durumu: Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi dergisi örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(59), 325-343.
• Bellibaş, M. Ş. ve Gümüş, S. (2019). A systematic review of educational leadership and management research in Turkey: Content analysis of topics, conceptual models, and methods. Journal of Educational Administration, 57(6), 731-747.
• Çam, O. (1992). Tükenmişlik envanterinin geçerlik ve güvenirliğinin araştırılması. İçinde R. Bayraktar ve İ. Dağ (Edt.), 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (ss. 155-160). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Demir, K. (2011). Editörden: Pozitif örgüt araştırmaları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi - Journal of Educational Sciences Research, 1(2). https://dergipark.org.tr/ebader
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik envanterinin uygulanması. İçinde R. Bayraktar ve İ. Dağ (Edt.), 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (ss. 143-154). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Ergin, C. (1995). Akademisyenlerde tükenmişlik ve çeşitli stres kaynaklarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 37-50.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinde tükenmişlik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• İnce, N. B. ve Şahin, A. E. (2015). Maslach Tükenmişlik Envanteri-eğitimci formu’nu Türkçe’ye uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385-399.
• İşçi, S. (2013). Türkiye’de eğitim yönetimi alanında yapılmış lisansüstü tezlerin tematik, metodolojik ve istatistiksel açıdan incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Janesick, V. J. (1994). The dance of qualitative research design: Metaphor, methodolatry, and meaning. In N. K. Denzin ve Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (pp. 209-219). New York: Sage Publications.
• Karasar, N. (1995). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: 3A Araştırma Eğitimi Danışmanlık Ltd.
• Kış, A. (2015). Eğitim paydaşlarının tükenmişliğinde cinsiyet farklılığı: Bir meta-analiz çalışması (Türkiye örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 88-106.
• Kızıldağ, D. ve Özkara, B. (2016). Türkiye’de örgütsel davranış araştırmalarındaki yönelimler: Ulusal yönetim ve organizasyon kongresi örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 611-631.
• Kristensen, T. S., Borritz, M., Villadsen, E. ve Christensen, K. B. (2005). The Copenhagen burnout ınventory: A new tool for the assessment of burnout. Work & Stress, 19(3), 192-207.
• Maslach, C. (1993). Burnout: A multidimensional perspective. In W. B. Schaufeli, C. Maslach ve T. Marek (Edt.), Professional burnout: Recent developments in theory and research (pp. 19-32). Washington, DC: Taylor & Francis.
• Maslach, C. (2003). Burnout: The cost of caring. Cambridge, MA : Malor Books.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C. ve Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: Recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103-111.
• Maslach, C., Jackson, S. E. ve Leiter, M. P. (1996). Maslach burnout inventory (3rd Edition). Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Maslach, C., Leiter, M. P. ve Schaufeli, W. M. (2009). Measuring burnout. In S. Cartwright ve C. L. Cooper (Edt.), The Oxford handbook of organizational well being (pp. 86-108). New York: Oxford University Press.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Akademi.
• Pines, A. M. (2005). The burnout measure, short version. International Journal of Stress Management, 12(1), 78-88.
• Polat, G. (2010). Eğitim yönetimi ve denetimi anabilim dalında yapılmış lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş (Çev: D. Bayrak, H. B. Arslan ve Z. Akyüz). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Sağlam-Arı, G. ve Çına-Bal, E. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 131-148.
• Schaufeli, W. B., Enzmann, D. ve Girault, N. (1993). Measurement of burnout: A review. In W. B. Schaufeli, C. Maslach ve T. Marek (Edt.), Professional Burnout: Recent Developments and Research (pp. 86-108). Washington: Taylor and Francis.
• Schaufeli, W. M. (2018). Burnout in Europe: Relations with national economy, governance, and culture. Research Unit Occupational & Organizational Psychology and Professional Learning (internal report). KU Leuven, Belgium. https://www.wilmarschaufeli.nl/publications/Schaufeli/500.pdf.
• Seidman, S. A. ve Zager, J. (1986-87). The teacher burnout scale. Educational Research Quarterly, 11(1), 26-33
• Sürgevil, O. (2006). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu tükenmişlikle mücadele teknikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Turan, S., Karadağ, E., Bektaş, F. ve Yalçın, M. (2014). Türkiye’de eğitim yönetiminde bilgi üretimi: Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 2003-2013 yayınlarının incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(1), 93-119.
• Tümkaya, S. (2000). Akademik tükenmişlik ölçeğinin geliştirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 128-133.
• Yellice-Yüksel, B., Kaner, S. ve Şekercioğlu, G. (2008, Mayıs). Öğretmen mesleki tükenmişlik ölçeği geliştirme çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongresi. 14-16 Mayıs 2008. Ankara, Türkiye. ss. 515-530. http://www.epodder.org/1.epod_bildiriler.pdf
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım-Okutan, E. ve Erdoğan, H. (2017). Türkiye’de son on yıldaki örgütsel davranış kongrelerindeki yönelimler: Ulusal yönetim ve organizasyon kongresi ve örgütsel davranış kongresi örneği. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 107-117.
• Yılmaz, K. (2016). Türkiye’deki eğitim liderliği makaleleri ile ilgili bir değerlendirme. İçinde A. Balcı ve İ. Aydın (Edt.), Prof. Dr. Ziya Bursalıoğlu’na Armağan (ss. 369-393). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını.
• Yılmaz, K. (2017). Türkiye’de yapılan örgütsel güç çalışmaları ile ilgili bir meta değerlendirme çalışması. İçinde A. Bozkurt-Bostancı ve S. Koçak (ss. 33-49), Eğitim Araştırmaları ve Öğretmen Eğitimi (Edt:). Ankara: EYUDER Yayınları.
• Yılmaz, K. (2018a, Nisan). Eğitim yönetimi araştırmalarında kullanılan bazı veri toplama araçlarının kullanımı ile ilgili bir değerlendirme. 27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresinde sunulan bildiri, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Ulusal Eğitim Dernekleri Platformu ve PEGEM Akademi. Antalya, Türkiye.
• Yılmaz, K. (2018b). Türkiye’de eğitim yönetimi alanında paradigma savaşları. Türkiye’de Bilgi Üretimi ve Bilim Politikaları Uluslararası Sempozyumu (ss. 541-570). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Yılmaz, K. (2018c). Türkiye’deki eğitim yönetimi alanı ile ilgili çalışmalara eleştirel bir bakış. Journal of Human Sciences, 15(1), 123-154.
• Yılmaz, K. (2019). Türkiye’de eğitim yönetimi alanında yapılan örgütsel davranış makalelerindeki yönelimler. Türkiye Eğitim Dergisi, 4(2), 81-103.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2012). An examination of articles published on preschool education in Turkey. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 3227-3241.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2014). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 11(2), 332-345.
• Yılmaz, K., Dedeoğlu-Orhun, B., Kılıç-Şahin, H. ve Bahar, H. Ö. (2010, Haziran). Türkiye’de eğitim denetimi alanında bilimsel bilgi üretimi: Eğitim dergileri ve bilimsel toplantılar örneği. İçinde T. Karaköse, K. Yılmaz ve Y. Altınkurt (Edt.), II. Uluslararası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi Bildirileri (ss. 300-310). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Yayını.
• Yorulmaz, Y. İ. ve Altınkurt, Y. (2018). The examination of teacher burnout in Turkey: A meta-analysis. Turkish Journal of Education, 7(1), 34-54.