Kahkahanın Ölümle İmtihanı: Eugene O’Neill’ın Lazarus Güldü Oyununun Antik Yunan Tiyatrosu Üzerinden Tahlili

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 17, 30.04.2020

Eren Alkan

Öz

Lazarus Güldü (Lazarus Laughed), Türkiye’de oldukça iyi bilinen Amerikalı oyun
yazarlarından Eugene O’Neill’ın neredeyse hiç bilinmeyen oyunlarından
birisidir. Eugene O’Neill’ın bu oyunu, şiddetin çeşitli türlerinin bir sonucu
olarak modern Amerikan bireyinin yaşadığı toplumsal ikilemi, savaş sonrası
bunalımı, kapitalist ekonomik sistemin yarattığı travmayı ve neticelerinde
yaşadığı dini, ahlaki ve kültürel çöküşü hicvederek konuyu yaşadığı dönemin
yaklaşık bin dokuz yüz sene öncesine konumlandırır. Halkın en güçlü duygusu
olan dini, alegoriler üzerinden konuya yayarak iktidar eleştirisini yapar.
İktidarla ve birey üzerinde uyguladığı şiddetle diğer oyunlarında olmadığı
kadar dalga geçerek aslında iktidar ve şiddet kelimelerinin içini boşaltmayı
amaçlar. Oyunun sonunda ise güncel ve geçici çözümler yerine umutsuz olmakla
beraber evrensel çözüm önerileri verir. Bireyin özgürleştirilmesi gerektiğini,
var olan sistemin kördüğümlüğünü dile getiren oyun, şiddetin en uç noktası olan
ölümle sonuçlansa bile insanın içindeki iyiliğin yok edilemeyeceğini göstermesi
bakımından önemlidir. Lazarus Güldü adlı oyunda şiddet, adeta zamansal
ve mekânsal sınırlarından çıkarak yüzyıllar öncesinden gelen ve modern bireyin
üzerine çöken bir hayalet gibidir. Kısaca kuramsal art alan olarak başta Eric
Fromm’unkiler olmak üzere yeni tarihçi ve psikoanalitik kuramların
kullanılacağı bu çalışmada O’Neill’ın antik Yunan tiyatro geleneği üzerinden
modern bireyin şiddet kavramıyla ilişkilenme biçimlerini nasıl ortaya koyduğu betimsel
yöntemle araştırılarak, tiyatronun Amerikan bireyi ve iktidarın arasındaki ilişkiler
ağını sosyolojik olarak nasıl yansıttığı tartışılacaktır.   

Anahtar Kelimeler

Şiddet, Amerikan tiyatrosu, Antik Yunan tiyatrosu, Birey, Ölüm

Kaynakça

• Aristoteles. (2008). Poetika: Şiir sanatı üstüne. (S. Rifat, Çev.). İstanbul: Can Yay.Bataille, G. (2006). İç deney. (M. M. Yakupoğlu, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yay.Bergson, H. Laughter: An essay on the meaning of the comic. A Project Gutenberg of Australia eBook. Ref: 4352. 1 Ağustos 2003. Brockett, O. G. (2000). Tiyatro tarihi. (İ. Bayramoğlu, Haz.). Ankara: Dost Kitabevi Yay.Cicero. (1948). On the orator: Books I-II. (E. W. Sutton ve H. Rackham, Çev.). USA: Harvard University Press.Denizaslanı, Y. (2003). Amerikan yazınında modernitenin kurgulanması: Three lives/Gertrude Stein, the sun also rises/Ernest Hemingway, Winesburg, Ohio/Ernest Hemingway, Sartoris/William Faulkner. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Amerikan Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. İzmir: n.p.Descartes R. (2004). Yöntem üzerine konuşma. (R. Minareci, Çev.). İstanbul: Morpa Kültür Yay.Foucault, M. (2006). Hapishanenin doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.Freud, S. (1996). Espriler ve bilinçdışı ile ilişkileri. (E. Kapkın, Çev.). İstanbul: Payel Yay.Fromm, E. (2008). Sevginin ve şiddetin kaynağı. (Y. Salman ve N. İçten, Çev.). İstanbul: Payel Yay.Hippokrates. (1997). Gülmeye ve deliliğe dair. (M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: İris Yay.Hobbes, T. (2004). Leviathan. (S. Lim, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yay.Hutcheson, F. (1974). Thoughts on laughter. Woodbridge, Conn.: Research Publications,Jameson, F. (2009). Ideologies of theory. New York City: Verso.Jung, C. G. (1981). The archetypes and the collective unconscious. (G. Adler ve R. F. C. Hull, Çev.). USA: Princeton University Press.Kışlalı, A. T. (2006). Siyasal sistemler, siyasal uzlaşma ve çatışma. İstanbul: İmge Kitabevi Yay.Kant, I. (2007). Critique of judgement. (J.C. Meredith, Çev.). İngiltere: Oxford University Press.Kierkegaard, S. (1988). Either/or: Part 1 Kierkegaard’s writings. (H V. Hong ve E. H. Hong, Çev.). USA: Princeton University Press.https://www.nobelprize.org/prizes/literature/1936/summary/ Erişim tarihi 19 Temmuz 2019.Leacock, S. (1935). Humour: Its theory and technique, with examples and samples. London: John Lane.Myers, D. G. (1988-1989). “The New historicism in literary study.” Academic Questions 2. London: Methuen, s. 27–36.Nietzsche, F. (n.d.). Böyle buyurdu Zerdüşt. (M. Bahar, Haz.). İstanbul: Kum Saati Yay. O’Neill, E. (2004). Lazarus laughed. A Project Gutenberg of Australia eBook. 1. (Ed.) Erişim Tarihi 19 Temmuz 2019.Paglia, C. (2004). Cinsel kimlikler: Nefertiti’den Emily Dickinson’a sanat ve dekadans. (D. Atay ve A. Hazaryan, Çev.). Ankara: Epos Yay.Rozenthal, F. (1997). Erken İslâm’da mizah. (A. Arslan, Çev.). İstanbul: İris Yay.Schopenhauer, A. (2004). Aşkın metafiziği. (V. Atayman Çev.). İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yay.