ОЦЕНКА НАСИЛИЯ В ОТНОШЕНИИ ЖЕНЩИН В ТУРЕЦКОМ КИНЕМАТОГРАФЕ ПОСЛЕ 2000 ГОДА

Year 2025, Issue: 66, 122 - 142, 24.06.2025

Dilara Kazancı

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1665320

Abstract

Начало 2000-х годов в Турции ознаменовалось, с одной стороны, предоставлением женщинам новых юридических прав, а с другой — обострением проблем, таких как насилие в отношении женщин и участие женщин в рабочей силе. Настоящее исследование сосредоточено на периоде с 2000 по 2016 годы, охватывающем как позитивные, так и негативные социальные изменения в отношении женщин. Целью работы является анализ того, как насилие в отношении женщин представлено в популярных турецких фильмах, собравших миллионы зрителей.
Для этого методом контент-анализа были изучены 100 фильмов с наибольшими кассовыми сборами. Были проанализированы виды насилия, которым подвергались женские персонажи — физическое, эмоциональное, сексуальное и экономическое, — с кодировкой на основе поведенческих индикаторов. Пространства, в которых происходило насилие, классифицировались как «публичные» и «частные».
Результаты исследования показали, что в 83 из 100 фильмов женские персонажи подвергались одному или нескольким видам насилия. Наиболее часто представленным видом насилия оказалось эмоциональное насилие. Его доля составила 80%, что превышает совокупную долю физического (38%), сексуального (14%) и экономического (7%) насилия — всего 59%. Насилие над женщинами чаще всего совершалось их партнёрами (25%) или бывшими партнёрами (13%). Примечательно, что на втором месте оказались коллеги-мужчины (13%). Также было выявлено, что женщины чаще подвергались насилию в публичных пространствах (41%), чем в частных (21%). При сравнительном анализе насилия, которому подвергались женщины, и насилия, совершаемого ими, было установлено, что различия наиболее заметны в сексуальном и экономическом насилии по сравнению с эмоциональным и физическим.

Keywords

Медиа , Турецкое кино , Гендерные исследования , Насилие в отношении женщин , Эмоциональное насилие

EVALUATION OF VIOLENCE AGAINST WOMEN IN POST-2000 TURKISH CINEMA

Abstract

The early 2000s marked a period in which women in Turkey were granted new legal rights, while issues such as violence against women and women's participation in the labor force became more prominent. Focusing on the years 2000 to 2016, which encompass both positive and negative social changes for women, this study aims to analyze how violence against women is portrayed in popular Turkish films that reached millions of viewers. For this purpose, the 100 highest-grossing films were examined using content (document) analysis. Types of violence experienced by female characters—including physical, emotional, sexual, and economic violence—were coded and analyzed based on behavioral indicators. The locations where violence was experienced or perpetrated were categorized into ‘public’ and ‘private’ spaces.
The results of the study show that in 83 out of 100 films, female characters were subjected to one or more types of violence. Emotional violence was found to be the most commonly represented form of violence. Emotional violence, at 80%, surpassed the total of physical (38%), sexual (14%), and economic violence (7%), which together accounted for 59%. The perpetrators of violence against female characters were most often their partners (25%) or ex-partners (13%). Notably, male colleagues (13%) ranked second among the perpetrators. It was observed that women were more frequently subjected to violence in public spaces (41%) compared to private ones (21%). When comparing the violence women were subjected to and the violence they perpetrated, the differences were greater in the rates of sexual and economic violence than in emotional and physical violence.

Keywords

Media , Turkish Cinema , Gender Studies , Violence Against Women , Emotional Violence

2000 SONRASI TÜRK SİNEMASINDA KADINA ŞİDDETİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

2000’li yılların başlangıcı bir yandan kadınlara yeni hukuksal hakların tanındığı, diğer yandan kadına yönelik şiddet, kadınların iş gücüne katılımı gibi sorunların öne çıktığı bir dönem olmuştur. Kadınlar için toplumsal açıdan hem olumlu hem de olumsuz değişimleri barındıran 2000 ile 2016 yılları arasına odaklanılan bu çalışmada, kadına yönelik şiddetin izleyici sayısı milyonları aşan popüler Türk filmlerinde nasıl sunulduğunun çözümlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda gişe rakamlarına göre en fazla izleyiciye ulaşan 100 film içerik (doküman) analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Filmlerde kadın karakterlerin maruz kaldığı fiziksel, duygusal, cinsel ve ekonomik şiddet türleri incelenmiş ve davranışsal göstergeler üzerinden kodlanarak analiz edilmiştir. Filmlerde karakterlerin şiddet gördükleri ya da uyguladıkları mekanlar, ‘kamusal alan’ ve ‘özel alan’ ayrımıyla belirlenmiştir. Araştırmanın sonuçları, 100 filmin 83’ünde kadın karakterlerin, fiziksel, duygusal, cinsel ve ekonomik şiddet türlerinden bir veya birkaçına maruz kaldığını göstermiştir. İncelenen filmlerde en yaygın biçimde temsil edilen şiddet türünün duygusal şiddet olduğu belirlenmiştir. Duygusal şiddet %80’lik oranla, fiziksel (%38), cinsel (%14) ve ekonomik şiddetin (%7) toplamından (%59) fazladır. Filmlerde kadın karakterlere şiddet uygulayan kişiler sıklıkla partnerleri (%25) ya da eski partnerleri (%13) olmuştur. Kadınlara şiddet uygulayan kişiler arasında, erkek iş arkadaşlarının (%13) ikinci sırada gelmesi dikkat çekmiştir. Kadınların kamusal alanlarda şiddete maruz kalma oranlarının (%41) özel alanlara (%21) göre daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Kadınların maruz kaldıkları ve uyguladıkları şiddet karşılaştırılmalı olarak incelendiğinde cinsel ve ekonomik şiddet oranlarındaki farkların, duygusal ve fiziksel şiddet oranlarındaki farklara göre daha yüksek olduğu görülmüştür.

Keywords

Medya , Türk Sineması , Toplumsal Cinsiyet , Kadına Yönelik Şiddet , Duygusal Şiddet

References

• Adaçay, R, F. (2014). Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Akar, T., Aksakal, F. N. B., Demirel, B., Durukan, E., & Ozkan, S. (2010). The prevalence of domestic violence against women amongst a group of women. Journal of Family Violence, 25(5), 449-460. https://doi.org/10.1007/s10896-010-9306-8
• Akgül, A., & Uğurlu, Ö. (2021). Kadına yönelik şiddetin, şiddeti uygulayan ve mekân bağlamında incelenmesi: Katledilmiş kadınlar örneği. Planlama, 31(1). https://doi.org/10.14744/planlama.2020.50490
• Aktan, E. (2017). Sosyal Medya ve Siyasal Katılım. İstanbul: Eğitim Yayınevi.
• Alp, H. & Altın, S. M. (2023). Sinema ve Cinsiyet. İstanbul: Kriter Yayınevi
• Arblaster, A. (1975). What is violence? Socialist register, 12, 224-244.
• Başaran, A. & Kurtulmuş, M. (2016) Türk film endüstrisinde çalışma ilişkileri ve sendikalaşma. Çalışma ve Toplum, (1), 199-228.
• Berber, M. & Eser, Y, B. (2008) Türkiye’de kadın istihdamı: Ülke ve bölge düzeyinde sektörel analiz. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 10(2), 1-16.
• Caled, D. & Silva, M. J. (2022). Digital media and misinformation: An outlook on multidisciplinary strategies against manipulation. Journal of Computational Social Science, 5(1), 123-159. https://doi.org/10.1007/s42001-021-00118-8 .
• Cao, D., Meadows, M., Wong, D., & Xia, S. (2021). Understanding consumers’ social media engagement behaviour: An examination of the moderation effect of social media context. Journal of Business Research, 122, 835-846. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2020.06.025.
• Casique Casique, L., & Furegato, A. R. F. (2006). Violence against women: theoretical reflections. Revista latino- americana de enfermagem, 14, 950-956. https://doi.org/10.1590/S0104-11692006000600018 .
• Çatal, Y. G., Uzunyayla, Z., Göçeoğlu, Ü. Ü., Ersoy, B., & Balcı, Y. (2024). Ev içinde şiddet gören kadınlarla adli tıbbi görüşme için bir model önerisi. Adli Tıp Bülteni, 29(2), 156-164. https://doi.org/10.17986/blm.1700
• Dartnall, E., & Jewkes, R. (2013). Sexual violence against women: the scope of the problem. Best practice & research Clinical obstetrics & gynaecology, 27(1), 3-13. https://doi.org/10.1016/j.bpobgyn.2012.08.002
• Dilek, A. B. (2021). Türk Sinemasında Seks Furyasına İdeolojik Bakış. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Dökmen, Z. (2014). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erdal, C. (2012) Medyanın Efendisi Şiddet. İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Erdönmez, E., & Akı, A. (2005). Açık kamusal kent mekanlarının toplum ilişkilerindeki etkileri. YTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 1(1) 67-87.
• Farsi, D. (2021). Social media and health care, part I: literature review of social media use by health care providers. Journal Of Medical Internet Research, 23(4), e23205. https://www.jmir.org/2021/4 /e23205 .
• Fitzgerald, L. F. (1993). Sexual harassment: Violence against women in the workplace. American Psychologist, 48(10), 1070. https://doi.org/10.1037/0003-066X.48.10.1070 .
• Goldstein, B. (2013). Bilişsel Psikoloji (O. Gündüz Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları
• Gökçimen, S. (2008). Ülkemizde kadınların siyasal hayata katılım mücadelesi. Yasama Dergisi, (10), 5 – 59.
• Göze, E, F. (2015). Televizyon İmgesine Sinema Perdesinden Bakmak. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gürsoy, Y. (2015). Devrimi Kadınlar Yapar. İstanbul: İnkilap Yayınevi.
• Habermas, J. (2014). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü (T. Bora, M. Sancar Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları ( Orijinal çalışma basım tarihi 1962).
• Hasdemir, A, T., & Çoşkun, K. T. (2008). Kamusal alan ve toplumsal hareketler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi 63 (1) 121-149.,
• İli, B. (2024). Türk Sinemasında Şiddetin Sunumu: Film Fragmanları Üzerine Bir İçerik Analizi. TRT Akademi, 9(20), 228-251. https://doi.org/10.37679/trta.1393624
• Kilpatrick, D. G. (2004). What is violence against women: Defining and measuring the problem. Journal of interpersonal violence, 19(11), 1209-1234. https://doi.org/10.1177/0886260504269679
• Kocadaş, B. (2004). Kültür ve medya. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 1-8.
• Koncavar, A. (2013). Sinema İletişim Edebiyat. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Konuk, N., & Alıcı, B. (2022). Ekonomik şiddetin toplumsal yansımalarına Türk sinemasından bakış: Nefesim Kesilene Kadar örneği. Öneri Dergisi, 17(57), 365-385. https://doi.org/10.14783/maruoneri.992522
• Krippendorff, K. (2013). Content Analysis: An Introduction To Its Methodology. Los Angeles; London: SAGE
• Kurt, A. & Kürüm, D. (2010). Medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme arasındaki ilişki: kavramsal bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 20-34. https://doi.org/10.20875/sb.92802 .
• Leblebicier, A. (2020). Şiddetin görünmeyen yüzü: Kadının kadına şiddeti. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Lorenz-Spreen, P., Oswald, L., Lewandowsky, S., & Hertwig, R. (2023). A systematic review of worldwide causal and correlational evidence on digital media and democracy. Nature Human Behaviour, 7(1), 74-10. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36344657/1 .
• Mora, N. (2005). Kitle iletişim araçlarında yeniden üretilen cinsiyetçilik ve toplumda yansıması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1-8.
• Neuendorf, K. A. (2017). The Content Analysis Guidebook. Los Angeles: SAGE Publications.
• Onur, N. (2012). Kitle Kültürü Sineması ve B Filmi. İstanbul: Hayalperest Yayınevi
• Orta, N. (2007). Türkiye'de yaşanan sosyal olaylar ve türk sinemasına yansımaları (1980-2004). Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (18), 125-143.
• Orta, N. (2016). Tecavüzü Seyretmek. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Özdemir, Ö. (2010). Yeni Türk sinemasında milliyetçiliğin ve cinsiyetçiliğin yeniden üretimi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özgür, Z. A. (1996). Reklam filmlerinde görünen kadınların işlevsel rolleri. Kurgu Dergisi, (14), 233-240. https://hdl.handle.net/11421/1160 .
• Öztürk, B., & Akbulut, Ö. (2022). Laura Mulvey’in eril bakış perspektifinden susuz yaz filminde kadının nesneleştirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(2), 1046-1067. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1103969.
• Postmus, J. L., Hoge, G. L., Breckenridge, J., Sharp-Jeffs, N., & Chung, D. (2020). Economic abuse as an invisible form of domestic violence: A multicountry review. Trauma, Violence, & Abuse, 21(2), 261-283. https://doi.org/10.1177/1524838018764160.
• Satıcı, H. (2023). Beyazperdede Erkeğin Gölgesindeki Kadınlar: Feminist Film Teorileri Bağlamında Bombshell Filmi İncelemesi. SineFilozofi, 8(16), 365-378. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1228961.
• Söğüt, F. (2020). Türk sineması ve şiddet: Son dönem Türk filmlerinde şiddetin sunumu üzerine bir araştırma. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26(44), 246-257. https://doi.org/10.32547/ataunigsed.674233
• Stark, E. (2007). Coercive Control. New York: Oxford University Press.
• Şentürk, B. (2017). Şiddet ve erkeklikler: Av mevsimi ve gönül yarası filmleri üzerinden Türkiye’deki erkeklik biçimlerine bakmak. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 27-44. https://doi.org/10.18506/anemon.295002
• Tanrıöver, U. H. (2011). Türkiye’de Film Endüstrisinin Konumu ve Hedefleri. İstanbul: İTO Yayınları.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, A. E. (2001). Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller İçin İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Tho Tran, N., Nguyen, H. T. T., Nguyen, H. D., Ngo, T. V., Gammeltoft, T., Rasch, V., & Meyrowitsch, D. W. (2018). Emotional violence exerted by intimate partners and postnatal depressive symptoms among women in Vietnam: a prospective cohort study. PloS one, 13(11), e0207108. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0207108.
• Vrontis, D., Makrides, A., Christofi, M., & Thrassou, A. (2021). Social media influencer marketing: A systematic review, integrative framework and future research agenda. International Journal of Consumer Studies, 45(4), 617-644. http://dx.doi.org/10.1111/ijcs.12647 .
• Yıldız, T. (2021). Kadına şiddet teması üzerinden ‘Halam Geldi’filminin içerik analizi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(3), 929-950. https://doi.org/10.48146/odusobiad.962529
• Yüksel-Sahin, F., & Çanakçı, E. (2022). Eşinden şiddet gören ve görmeyen çalışan kadınların çok yönlü eylemli kişilik özelliklerinin, ruh sağlığı sürekliliklerinin ve toplumsal cinsiyet rollerinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 374-396. https://doi.org/10.21733/ibad.1023139