Gazetelerde Kamuoyu Araştırmaları ve Uluslararası Standartlar

Yıl 2003, Sayı: 3, 7 - 26, 28.03.2003

Nejdet Atabek

Öz

Kamuoyu ve pazarlama araştırmalarının tüm dünyada yaygınlaşması ve bu alanda çalışmalar
yapan firmaların çoğalması uluslar arası örgütlenmeyi de beraberinde getirmiştir. Bu
örgütler yaptıkları çalışmalarla kamuoyu ve pazar araştırmalarında kullanılacak ölçütleri belirlemişlerdir.
Çeşitli ülkelerdeki pazarlama ve kamuoyu araştırma şirketlerinin üye olduğu uluslararası
düzeyde  çalışmalar yapan ESOMAR, ICC ve WAPOR kamuoyu araştırmalarının okuyucuları yönlendirmesini önlemek için bir dizi öneriler geliştirmişlerdir.

Bu çalışmada ilk olarak, seçim kampanyaları döneminde yapılan kamuoyu araştırmalarının
ne anlama geldiği ve bu araştırmaların özellikle seçmenler ve siyasiler üzerindeki etkiler
tartışılmıştır. İkinci olarak Türkiye'de özellikle milletvekili genel seçimleri ile ilgili olarak kamuoyu
araştırması sonuçlarının gazetelerde yayınlanması üzerine getirilen yasal sınırlamaları incelenmiştir.
Daha sonra uluslar arası alanda etkinlik gösteren kamuoyu araştırması derneklerinin, gazetelerde
kamuoyu araştırmalarına yer verilirken okuyucuyu yönlendirmemek için geliştirdikleri ve uyulması
önerdikleri kriterlerden söz edilmiştir. Son olarak da Türk basınının en yüksek tirajlı üç
gazetesi olan Hürriyet, Milliyet ve Sabah gazetelerinde 1983-2002 yılları arasında yer alan
kamuoyu araştırmaları okuyucuların kasıtlı bir biçimde yönlendirilmesini önlemek için uluslar arası
araştırma dernekleri tarafındandan önerilen kriterler bakımından nicel içerik analiz tekniği kullanarak
incelenmiştir.

Bu çalışmadan elde edilen bulgulara göre araştırmada ele alınan her üç gazete de
sırasıyla en çok "araştırmayı finanse ederek destekleyen kuruluşun adına", "örneklem alınan
kitlenin tanımına", "yöntem ve araştırma tasarımına", "örneklem büyüklüğüne", "araştırma tarihine"
ve "örneklem hatasına" yer vermiştir. Söz konusu gazeteler yayınladıkları kamuoyu araştırmalarının
büyük bir kısmının sponsorluğunu kendileri yapmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Kamuoyu, Kamuoyu Arştırmaları, Türk Basını, Kitle İletişim Araçları

Kaynakça

• Atabek, Nejdet ve Erda Daðtaþ (1998). Kamuoyu ve Ýletiþim. Eskisehir: Eðitim, Saðlýk ve Bilimsel Araþtýrma Çalýþmalarý Vakfý, Yayýn No: 139.
• Esmer, Yýlmaz (1991). "Haydi Kamuoyu Araþtýralým", Cumhuriyet Gazetesi Bilim ve Teknik Dergisi, 233 (Aðustos): 10.
• Özerkan, Þ. Altýnel (1992). "Kamuoyu Yoklamalarýndan Hiç Korkmamak Gerekir", Ýletiþim Dünyasý Dergisi, 9 (Mayýs-Haziran):12-13
• Resmi Gazete, "Yüksek Seçim Kurulu Kararý", 30 Ekim 1995, sayý: 22448, ss. 53-54.
• Yeðenoðlu, Özgür (1988). Dünyada ve Ülkemizde Kamuoyu Anketleri, Mesleki Davranýþ Kurallarý ve Yasal Yaklaþým. Yayýnlanmamýþ komisyon raporu, TBMM. Ankara