Determinants of Dolarization and The Relationship to Economic Growth: The Case of Türkiye

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 43, 839 - 856, 30.12.2022

Zekayi Kaya , Oğuz Kara

Öz

Economic instability causes the depreciation of the national currency, and the use of foreign currency instead of or together with the national currency by the economic decision units. The use of foreign currency, which we define as dollarization, is affected by and at the same time affects many macroeconomic parameters. The aim of this study is to determine the macroeconomic indicators that cause dollarization and to examine the long-term relationship between dollarization and economic growth in Turkey. The data set covers the period from January 2014 to March 2022. The macroeconomic variables causing dollarization were analyzed using the ARDL method depending on the time series methodology, and the relationship between dollarization and economic growth was analyzed by the Johansen cointegration method. According to the results obtained, it has been concluded that the increase in the current account deficit, the increase in the CDC risk premium, the increases in the exchange rate, the increase in the deposit interest rate and the increase in imports cause dollarization, while the increases in the CPI decrease the dollarization. In addition, it has been determined that there is a positive relationship between dollarization and economic growth in the relevant period.

Anahtar Kelimeler

dollarization, growth, ARDL

Dolarizasyonun Belirleyicileri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği

Öz

Ekonomik istikrarsızlıklar ulusal paranın değer kaybetmesine, iktisadi karar birimlerinin ulusal para yerine ya da ulusal parayla birlikte yabancı para kullanmasına sebep olmaktadır. Dolarizasyon olarak tanımladığımız yabancı para kullanımı birçok makroekonomik parametreden etkilenme ve aynı zamanda etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı dolarizasyona neden olan makroekonomik göstergeleri belirlemek ve dolarizasyon ile ekonomik büyüme (Sanayi üretim endeksi) arasındaki uzun dönem ilişkiyi Türkiye özelinde incelemektir. Veri seti 2014 Ocak ile 2022 Mart dönemini kapsamaktadır. Dolarizasyona sebep olan makroekonomik değişkenler zaman serisi metodolojine bağlı olarak ARDL yöntemi ile dolarizasyon - ekonomik büyüme arasındaki ilişki ise Johansen eşbütünleşme yöntemi ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre cari açığın artması, CDS risk priminin yükselmesi, döviz kurundaki artışlar, mevduat faiz oranının yükselmesi ve ithalat artışı dolarizasyona yol açarken genel kabul edilen teorinin aksine TÜFE’de meydana gelen artışların dolarizasyonu azalttığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca dolarizasyon ile ekonomik büyüme arasında ilgili dönemde pozitif bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

dolarizasyon, büyüme, ARDL

Kaynakça

• Ağaslan, E. ve Gayaker, S. (2019). Türkiye’de Para İkamesinin Belirleyicileri Doğrusal Olmayan Bir Yaklaşım. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdaris Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 362-387.
• Aydınlık, Ü. ve Aktaş, R. (2022). Regional Dollarization Differences and Determinants: The Case of Turkey. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 17(57), 295-315.
• Bahmani-Oskooee, M. M. ve Goswami, G. G. (2003). A disaggregated approach to test the J-curve phenomenon: Japan versus her major trading partners. Journal of Economics and Finance, 27(1), 102-113. Baş, H. (2005). Milli Ekonomi Modeli. Bakü Devlet Üniversitesi. İstanbul: İcmal Yayınları.
• Bölük, G. ve Mert, M. (2015). The renewable energy, growth and environmental Kuznets curve in Turkey: an ARDL approach. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 52(C), 587-595.
• Cinel, E. A. (2020). Türkiye’de Dolarizasyonun Etkileri ve Sonuçları. Mustafa Mete (Ed.), İktisadi ve İdari Bilimlerde Teori ve Araştırmalar II Cilt 1 içinde (ss. 263-282), Ankara: Gece Kitaplığı.
• Edwards, S. ve Magendzo, I. I. (2001). Dollarization, Inflatıon and Growth, NBER Working Paper No. 8671. Natıonal Bureau of Economic Research, Cambridge, December.
• Edwards, S. ve Magendzo, I. I. (2003). Dollarızation And Economic Performance: What Do We Really Know?, International Journal of Finance And Economics, 8(4), 351–363.
• Engle, R. F. ve Granger, C. W. (1987). Co-integration and error correction: representation, estimation, and testing. Econometrica: journal of the Econometric Society, 55(2), 251-276.
• İncekara, A., Mutlugün, B. ve Aksöz Yılmaz, H. (2017). Borç Dolarizasyonunun Türk İmalat Sanayii Sektörü Büyümesi Üzerine Etkisi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi (Journal of Economic Policy Researches), 4(1), 16-38.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of economic dynamics and control, 12(2-3), 231-254.
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and inference on cointegration— with appucations to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and statistics, 52(2), 169-210.
• Kaya, E. ve Açdoyuran, B. (2017). Finansal Dolarizasyon Unsurları Olarak Kredi Dolarizasyonu ve Mevduat Dolarizasyonu ile Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişki. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Uluslararası Ekonomi, Siyaset ve Yönetim Sempozyumu Özel Sayısı 7(14), 325-344.
• Kazgan, H. (2004). Osmanlı Devleti’nin İktisadi Gerileme ve Çöküş Sebeplerinden Biri Olarak “Senyoraj Hakkı”nın Kullanılamaması. Türkiye Ekonomisi: Gülten Kazgan’a Armağan içinde, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Narayan, P. K. ve Smyth, R. (2006). What determines migration flows from low‐income to high‐income countries? An empirical investigation of Fiji–Us migration 1972–2001. Contemporary economic policy, 24(2), 332-342.
• Narayan, P. K. ve Narayan, S. (2005). Estimating income and price elasticities of imports for Fiji in a cointegration framework. Economic Modelling, 22(3), 423-438.
• Öz, S. (2021). Mevduat Dolarizasyonu: Sebepleri ve Sonuçları. Koç Üniversitesi-TÜSİAD EAF (Ekonomik Araştırma Forumu), Araştırma Notu 21–02, Temmuz.
• Özen, A. E. (2018). Dolarizasyon Olgusu: Teorik Bir İnceleme ve Türkiye Örneği. Ekonomi, Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 3(1), 101-113.
• Özer, M. O. (2022). Türkiye’de Dolarizasyonun Belirleyicileri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 14(26), 105-117.
• Özkaramete Coşkun, N. (1999). Türkiye’de Dolarizasyon ve Etkileri: 1990-1998. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, 249-255.
• Özkul, G. (2021). Türkiye’de Finansal Dolarizasyonun Enflasyon ve İstihdam İle Olan Etkileşimi, İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1, 59–79.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level Relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P. C. ve Hansen, B. E. (1990). Statistical inference in instrumental variables regression with I (1) processes. The Review of Economic Studies, 57(1), 99-125.
• Quispe-Anoli, M. (2002). Costs and Benefits of Dollarization. Conference on “Dollarization and Latin America: Quick Cure or Bad Medicine?”, Latin American and Caribbean Center, Summit of the Americas Center, Florida International University, March 4.
• Reinhart, C.M., Rogoff, K.S. ve Savastano, M.A. (2003). Addicted to Dollars. NBER Working Paper No:10015, Cambridge, October.
• Sarı, İ. (2007). Makroekonomik Değişkenlerin Dolarizasyon Sürecine Etkisi: Amprik Bir Yaklaşım. (Uzmanlık yeterlilik tezi). TCMB, Ankara.
• Serdengeçti, S. (2005). Dolarizasyon / Ters Dolarizasyon. Ankara: TCMB.
• Tarı, R. (2018). Ekonometri. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Taşseven, Ö. ve Çınar, S. (2015). Türkiye’de Borç Dolarizasyonunun Belirleyicileri ve Makroekonomik Göstergeler Üzerindeki Etkileri. Social Sciences Research Journal, 4(2), 121-141.
• Terzi, H. ve Kurt, S. (2007). Türkiye'de Dolarizasyon Sürecinde Döviz Kuru ve Enflasyon İlişkisi. Ekonomik Yaklaşım, 18(64), 1-12.
• Tufaner, M. B. (2021). The Determinants of Dollarization in Turkey: An Econometric Analysis. Econder International Academic Journal, 5(2), 108-118.
• Yalınpala, J. (1999). Türkiye Ekonomisinde (1984-1997) Para İkamesi – Dolarizasyon ve Senyoraj İlişkisi. Öneri Dergisi, 2(11), 183-186.