Measuring the Performance of the Turkish Economy in the COVID Period and After with the CRITIC, TOPSIS and MABAC Methods

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 44, 433 - 449, 30.06.2023

Abdulbaki Pınar , Metin Yıldırım , Savaş Erdoğan

Öz

The economic performances of the countries have a decisive importance in the economic policies to be implemented. In order to determine the economic policies correctly, it is important to choose the macroeconomic indicators to be used in economic performance measurements in a way that reflects the real situation of the country. In addition, the process of the COVID epidemic has had an impact on the economic indicators of the countries. Within the scope of the study, the performance of the Turkish economy was measured using quarterly data on the ratios of GDP growth rate, inflation rate, unemployment rate, current account balance and budget balance to GDP in the period covering the years 2020-2022. In the study, the weights of macroeconomic indicators were determined by the CRITIC method, and performance measurement was carried out with TOPSIS and MABAC methods, which are MCDM techniques. As a result of the performance measurement made with the TOPSIS method, it was determined that the period with the best performance of the Turkish economy was 2021: Q1 and the period with the worst performance was 2020: Q2. As a result of the performance measurement made with the MABAC method, it was concluded that the best performance was in the period of 2022: Q2, and the worst performance was in the period of 2020: Q2. In addition, it can be said that although the performance ranking results of TOPSIS and MABAC methods are similar in periods of bad economic performance, they generally diverge.

Anahtar Kelimeler

Economic Performance, CRITIC, TOPSIS, MABAC

COVİD Dönemi ve Sonrası Türkiye Ekonomisinin Performansının CRİTİC, TOPSİS ve MABAC Yöntemleri İle Ölçülmesi

Öz

Ülkelerin ekonomik performansları, uygulanacak ekonomi politikalarında belirleyici bir öneme sahiptir. Ekonomi politikalarını doğru belirleyebilmek için ekonomik performans ölçümlerinde kullanılacak makroekonomik göstergelerin, ülkenin gerçek durumunu yansıtacak şekilde seçilmesi önemlidir. Ayrıca COVİD salgını süreci, ülkelerin ekonomik göstergeleri üzerinde etkili olmuştur. Çalışma kapsamında, 2020 – 2022 yıllarını kapsayan dönemde, GSYH büyüme hızı, enflasyon oranı, işsizlik oranı, cari denge ve bütçe dengesinin GSYH’ya oranlarına ilişkin çeyrek dönemlik veriler kullanılarak Türkiye ekonomisinin performansı ölçülmüştür. Çalışmada makroekonomik göstergelerin ağırlıkları CRİTİC yöntem ile belirlenmiş, ÇKKV tekniklerinden TOPSİS ve MABAC yöntemleri ile performans ölçümü gerçekleştirilmiştir. TOPSİS yöntemi ile yapılan performans ölçümü sonucunda, Türkiye ekonomisinin en iyi performansı sergilediği dönemin 2021:Q1 dönemi olduğu, en kötü performansı sergilediği dönemin ise 2020:Q2 dönemi olduğu belirlenmiştir. MABAC yöntemi ile yapılan performans ölçümü sonucunda ise, en iyi performansın 2022:Q2 döneminde, en kötü performansın ise 2020:Q2 döneminde sergilendiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, TOPSİS ve MABAC yöntemlerinin performans sıralama sonuçlarının kötü ekonomik performans dönemlerinde benzerlik göstermesine rağmen genellikle ayrıştığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Performans, CRİTİC, TOPSİS, MABAC

Kaynakça

• Akbulut, O. Y. (2020). Finansal Performans ile Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkinin Bütünleşik CRİTİC ve MABAC ÇKKV Teknikleriyle Ölçülmesi: Borsa İstanbul Çimento Sektörü Firmaları Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 471-488.
• Alagöz, M., Yapar Saçık, S., ve Erdoğan, S. (2020). Temel Makroekonomik Göstergeler. Konya: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Alagöz, M., Yapar Saçık, S. ve Erdoğan, S. (2011). Kazakistan Cumhuriyeti'nin Ekonomik Performansının Ölçümü:1992-2008. Avrasya Etüdleri Dergisi, 39(1), 49-75.
• Altınöz, U. (2014). Cari Açık Sorununun Temel Nedenleri ve Sürdürülebilirliği: Türkiye Örneği. İstanbul Girişim Ünv. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 115-132.
• Ayçin, E. ve Çakın, E.(2019). Ülkelerin İnovasyon Performanslarının Ölçümünde ENTROPİ ve MABAC Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Bütünleşik Olarak Kullanılması. Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 326-351.
• Bakır, M. (2019). SWARA ve MABAC Yöntemleri İle Havayolu Şirketlerinde Ewom’a Dayalı Memnuniyet Düzeyinin Analizi. İzmir İktisat Dergisi, 34(1), 51-66.
• Bilgili, Y. (2014). Makro İktisat. İstanbul: İkinci Sayfa Yayınları.
• Bocutoğlu, E. (2014). Makroekonomik Teoriler ve Politikalar. Bursa: Ekin Basım Yayım Dağıtım.
• Çakır, S. ve Perçin, S. (2013). Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü. Ege Üniversitesi Bakış Dergisi, 13 (4), 449-459.
• Demirtaş, M.C.(2022). Üniversite Rektörlerinin Sosyal Medya Kullanımlarının MABAC Yöntemi İle Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 17(57), 102-147.
• Diakoulaki, D. Mavratas, G. ve Papayannakis, L. (1995). Determining Objective Weights in Multiple Criteria Problems: The CRİTİC Method. Computers&Operations Research, 22 (7), 763-770.
• Dinler, Z. (2013). İktisada Giriş. Bursa: Ekin Basım Yayım Dağıtım.
• Dornbusch, R. ve Fischer, S. (. (1998). Makroekonomi. E. Yılmaz (Çev.). İstanbul: McGrow-Hill Akademi Ortak Yayını.
• Ecer, F. (2020). Çok Kriterli Karar Verme. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ersin, İ. (2018). Temel Kavram ve Analizlerle Türkiye Ekonomisi. Bursa: Ekin Basım Yayım Dağıtım.
• Eyüpoğlu, K. (2017). Türk Dünyasında Yer alan Ülkelerin Makroekonomik Performanslarının Karşılaştırılması. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi (83), 331-350.
• Kaya, M. (2016). Türkiye'de Cari Açık Sorunu ve Nedenleri. Dicle Üniv. İİBF Dergisi, 6(10), 51-75.
• Özçelik, H. ve Kandemir, B. (2015). BİST'te İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSİS Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 97-114.
• Özdağoğlu, A., Keleş, M.K. ve Işıldak, B.(2021). Havalimanlarının Bulanık Dematel ve MABAC Yöntemleri ile Sıralanması. Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 46-67.
• Pamucar, D. ve Cirovic, G. (2015). The Selection of Transport And Handling Resources İn Logistics Centers Using Multi-Attributive Border Approximation Area Comparison (MABAC). Expert Systems With pplications, 42(6), 3016-3028.
• Parasız, M. İ. (1996). Makroekonomi Teori ve Politika. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Pınar, A. ve Erdoğan, S. (2021). COVİD-19 Pandemisinin Enflasyon Üzerine Etkileri. M. Gerçeker (Ed.), COVİD-19 Pandemisinin Makroekonomik Yansımaları içinde (ss. 83-105), Konya: Çizgi Kitabevi.
• Pınar, A. ve Erdoğan, S. (2022). Temel Makroekonomik Göstergeler ile Türkiye ve Özbekistan’ın Ekonomik Performansının Ölçümü (2010-2021). B. Mercan, A. Şahbaz ve M. Gömleksiz (Ed.), İpek Yolu: Tarih, Felsefe ve Ekonomi Perspektifinde Güncel Tartışmalar içinde (ss. 129-148), Konya: Necmeddin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
• SBB, T.C. (2022). Yıllık Ekonomik Rapor-2022. Ocak 2023 tarihinde, https://www.sbb.gov.tr/wp- content/uploads/2022/10/Yillik-Ekonomik-Rapor-2022.pdf adresinden alındı.
• SBB, T. C. (2021). Yıllık Ekonomik Rapor-2021. Ocak 2023 tarihinde, https://www.sbb.gov.tr/wp- content/uploads/2021/10/Yillik_Ekonomik_Rapor-2021.pdf adresinden alındı.
• SBB, T. C. (2020). Yıllık Ekonomik Rapor-2020. Ocak 2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp- content/uploads/2020/10/Yillik-Ekonomik-Rapor-.pdf adresinden alındı.
• Sevgin, H. ve Kundakçı, N. (2017). TOPSİS ve MOORA Yöntemleri ile Avrupa Birliğine Üye Olan Ülkelerin ve Türkiye'nin Ekonomik Göstergelere Göre Sıralanması. Anadolu Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 87-108.
• Seyidoğlu, H. (1999). Uluslararsı İktisat - Teori, Politika ve Uygulama. İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Şen, H., Sağbaş, İ. ve Keskin, A. (2007). Bütçe Açıkları ve Açık Finansman Politikası. Ankara: Orion Kitabevi.
• Takım, A. (2017). Türkiye'nin Temel Ekonomik Sorunları: Politik Aktörler, Tarihsel Veriler ve Öngörüler. Bursa: Ekin Basım Yayım Dağıtım.
• TOBB. (2021). Ekonomik Rapor-2020. TOBB Yayın No:2021-008. Ocak 2023 tarihinde, https://www.tobb.org.tr/Documents/yayinlar/2021/77ER.pdf adresinden alındı
• Tüğen, K. (1991). Türkiye'de Bütçe Açıkları Raporu. İzmir: EGİAD Ekonomik Raporları, No:3.
• TÜİK. (2022). Metaveri. https://www.tuik.gov.tr/ adresinden alındı
• TÜSİAD. (2021). 2021 Türkiye Ekonomisi. TÜSİAD-T /2021-03/620.
• Yalta, A. T. ve Yalta, A. Y. (2019). Modern Makroekonomiye Giriş. Ankara: Liberte Yayınları.
• Yıldırım, K., Karaman, D. ve Taşdemir, M. (2009). Makroekonomi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.