Dualîzma “Aqil” Û “Işq”ê Di Dîwana Melayê Cizîrî Da

Year 2020, Issue: 2, 23 - 36, 20.12.2020

Leyla Polat

https://doi.org/10.5281/zenodo.4309756

Abstract

Problematîka esasî ya dualîzmê şiûr e ku li gorî dualîzmê însan ji du pêkhateyan pêk tê ku ne mimkun e li hev bên reduktekirin. Di gengeşeyên dualîzmê da ev du pêkhate li ser hin diyardeyên dijber ava bûne; aqil û işq, jin û mêr, made û giyan, başî û xerabî çend mînak in ji wan dijberîyan. Famkirina ji dinyayê, xwegîhandina zanînê ya hebûna xwe û ya Xwedayî, têgihîştina ji dinya û axretê her dem hem problematîkên felsefe û zanistê ne hem jî yên dînan in. Dualîzm bi metoda hevsengîya dijberîyan dide dû bersivên van pirsan. Digel dualîzmê “tesewif” jî vê yekê pêk tîne û li gorî felsefeya tesewifê jî di têgihîştina însên a ji xwe û ji dinyayê da du rê mimkun in. ¬¬Însan yan bi aqilê xwe yan bi dilê xwe ji dinyayê fam dike û emelên xwe li gorî wan pêk tîne. Rengvedanên duaîlîzmê û tesewifê di edebîyata klasîk a Kurdî da jî xwe daye der. Melayê Cizîrî helbestvanê edebîyata Kurdî ya Klasîk, ji alîyê gelek vekoleran va wek mutesewif tê qebûlkirin. Di vê xebatê da hat mebestkirin ku di Dîwana Melayê Cizîrî da dualîzma aqîl û işqê bê diyarkirin. Di beşa ewil da dê derbarê Melayê Cizîrî û mutesewifîya wî da agahîyeke giştî bê dayîn; di beşa duyem da li gorî riwangehên cihê dualîzm, aqil û işq û di beşa sêyem da jî li gorî agahîyên bidestxistî di Dîwana Melayê Cizîrî da dualîzma aqilî û işqê bê hilsengandin.

Keywords

Melayê Cizîrî, Işq, Aqil, Dualîzm, Tesewif

References

• Adak, A. (2015). Destpêka Edebîyata Kurdî ya Klasîk, Nûbihar: Stenbol...................
• Akçınar S. (2017),Melayê Cizîrî Dîvan’ında Zülüf Sembolünün Tahlili, (navê gotaran ne îtalîk e, konttrol û serast bike)Mukaddime, 8 (Özel Sayı 1), ö133-ö152 doi: 10.19059/mukaddime.331664
• Aristo (2003), Felsefeye Çağrı, wergêr: Ali Irgat, Sosyal Yayınları: Stenbol.............
• Bilgin, A. (2017), Kur’ân’a Divan Durmak Vahyin Renk ve Tonlarının Cizirî’nin Şiirindeki Nicel Yansımalarına Dair Bir İnceleme, Mukaddime, 2017, 8 (Özel Sayı 1), ö1-ö16 doi: 10.19059/mukaddime.330841
• Büyük, C. (2013), Düalizm, Bilinç ve Tanrı, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 39
• Copleston, F. Felsefe Terimleri, Cilt:2. Wergêr: Aziz Yordamlı, İdea Yayınları: Stenbol
• Çili, A. (2002), İnsan-ı Kamil, wergêr: Abdülaziz Medi Tecer, İz Yayınları: Stenbol
• Doru, N. (2016a), Melayê Cizîrî Felsefi ve Tasavvufi Görüşleri, Nûbihar: Stenbol
• Doru, N. (2016b), Melayê Cizîrî Hakikat ve Mecaz Arasında Bir Sûfî’nin Portresi, Nûbihar: Stenbol
• Doru, N. (2106), Berawirdkirina Dîwana Melayê Cizîrî û Dîwana Seyîd Qedrî Haşimî ji Alîyê Hizra Tesewûfî Ve, Nûbihar Akademî, Cild:2, jimare:3
• Erhat, A. (2015). Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi: Stenbol..................................
• Ertekin, Z. (2017), Agirê ‘Işqê di Perspektîfa Mela de, Mukaddime ,8(Özel Sayı 1), ö77-ö92 doi: 10.19059/mukaddime.363673
• Farabi, (2000), Maan-ül Akl, wergêr: Hilmi Ziya ülken, Kanaat Yayınları: Stenbol
• İbn Arabî (1998). wergêr: Mahmut Kanık, İnsan Yayınları: Stenbol..................... Kant, I. (1999), Pratik Aklın Eleştirisi, wergêr: İoanna Kuçurad, Türkiye Felsefe Kurumu
• Kızıl, H.(2011),Dualîzm ve Antik Ari Kültürü, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:13, Say:1
• Kranz, W. (1984), Antik Felsefe Metinler ve Açıklamalar, wergêr: Suad Y. Baydur, Sosyal Yayınları: Stenbol
• Kurdo, Q. (2010), Tarîxa Edebîyata Kurdî, weşanên Lîs: Amed.........................................
• Lahorî, Ebul’hesen,‘E,X.(1324), Şerhê Îrfanê Xezelhayê Hafiz, (Teshîh we Te’lîqat: Bahaeddîn Xurremşahî, Koreş Mensûrî, Huseyn Mûtî’î Emîn), C. 3, Tehran: Neşrê Qetre.
• Mela Ebdulsamedê Cizîrî (2108), Şerha Dîwana Melayê Cizîrî, Amadekar: Tehsîn Îbrahîm Dostkî, wergêr: Jan Dost, Dara:Stenbol
• Platon (2010). Devlet, wergêr: Cenk Saraçoğlu- Veysel Atayman, Bordo-Siyah: Stenbol
• Platon, (2005). Şölen, wergêr: Cüneyt Çetinkaya, Bordo-Siyah: Stenbol.......................
• Saqniç, F. Huseyn (2014),Dîroka Wêjeya Kurdî, Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê: Stenbol
• Spinoza, B. (2010). Teolojik-Politik İnceleme (çev. C.B. Akal). Ankara: Dost Kitabevi.
• Tek, A. (2019). Melayê Cizîrî Jiyan û Tesîra Edebî Şerha Xezelên Bijartî, Nûbihar: Stenbol
• Weber, A.(1991), Felsefe Tarih, wergêr: H. Vehpi Eralp, Sosyal Yayınları. Stenbol
• kuranvemeali.com/hacsuresi/46.ayeti-meali......................................................
• https://islamansiklopedisi.org.tr.............................................................................