Critical Discourse Analysis of Nutritional Models: Body Stigmatized and Food Stigmatized

Year 2023, Volume: 13 Issue: 1, 115 - 136, 31.01.2023

Neriman Morkoç , Abdülkadir Zorlu

Abstract

BESLENME MODELLERİNİN ELEŞTİREL SÖYLEM ANALİZİ: DAMGALANAN BEDENLER VE DAMGALANAN GIDALAR

Abstract

Bu çalışmada, sağlıklı gıda çerçevesinde ortaya çıkan beslenme modelleri sembolik ve eleştirel söylem analizi yoluyla değerlendirilmeye çalışılmıştır. Analizin ana sorusu şudur: Bir sağlık söylemi olarak geliştirilen beslenme diyetlerinin ana söylem temaları nelerdir? Bu temalar, sağlıklı olma stratejisi olarak nasıl kullanılmaktadır? Çalışmanın ana sorusuna yanıt verilmeye çalışırken eleştirel söylem analiz yöntemi kullanılmış, damgalama/yükleme, tüketimin, gıdaların sembolik kullanımı gibi teorik bakışlardan faydalanılmıştır. Beslenme modellerinin, sağlık bilincini geliştirdiği söylenebilir. Fakat eğer sağlıklı gıda söyleminin stratejileri geniş toplum kesimleri açısından ulaşılabilir değilse, bu söylemin gıda fobisi gibi yeni sorunlara yol açabileceği üzerinde durulmuştur. Beslenme modelleri ve popülist gıda korku söylemi besinlerin yenilebilir/yenilemez kategorileri üzerinden yeni tasnifler üretir. Bu söylemsel analizle bu modellerin popüler sağlık kültürü ve tüketim kültürü çerçevesinde toplumsal sınıflar açısından muhtemel olan işlevleri ve sembolik anlamları ele alınmıştır.

Keywords

damgalanan gıdalar, beslenme modelleri, damgalanan bedenler, tüketim sosyolojisi, beslenme sosyolojisi, gıda fobisi

References

• Akarçay, E. (2016). Beslencenin sosyolojisi. Ankara: Pohenix.
• Aydın, A. (2016). 7’den 70’e Taş devri diyeti. İstanbul: Hayykitap.
• Bali, R. (2009). Tarz-ı hayattan life style’a: yeni seçkinler, yeni mekanlar, yeni yaşamlar. İstanbul: İletişim.
• Becker, Anna E. (2004). Televısıon, Dısordered Eatıng, And Young Women In Fıjı: Negotıatıng Body Image And Identıty Durıng Rapıd Socıal Change, Culture, Medicine and Psychiatry, 28(4): 533–559. doi: 10.1007/s11013-004-1067-5.
• Connie M., Weaver, C. M., Dwyer, J., Fulgoni, V. L. (June, 2014). Processed foods: contributions to nutrition. The American Journal of Clinical Nutrition, 99(6): 1525–1542.
• Dukan, P. (2016). Dukan diyeti. İstanbul: Pegasus.
• Foucault, M. (1987). Söylemin düzeni, (çev. Turhan Ilgaz). İstanbul: Hil.
• Foucault, M. (2016). Güvenlik, toprak ve nüfus, (çev. F. Taylan). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Foucault, M. (2002). Toplumu savunmak gerekir, (çev. Ş. Aktaş). İstanbul: Yapı Kredi.
• Gans, H. J. (2005). Popüler kültür ve yüksek kültür, (çev. E.O. İncirlioğlu). İstanbul: Yapı Kredi.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı.
• Goffman, E. (1963). Stigma: notes On The Management of Spoiled Identity. ABD: Prentice-Hall, Inc.
• Güngör, B. (2020). Söylem yaklaşımı üzerine bir kavram çalışması ve eleştirel söylem analizi. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 2(2), 1-12.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kritik/issue/57533/751198.
• İbn Haldun. (2014). Mukaddime, (çev. S. Uludağ), İstanbul: Dergâh.
• Ireland, C. (2009). “Fijian girls succumb to Western dysmorphia” https://news.harvard.edu/gazette/story/2009/03/fijian-girls-succumb-to-western-dysmorphia/erişim: 26.02.2022. Karatay, C. (2016). Karatay diyeti. İstanbul: Hayykitap.
• Karakuş-Umar E. (2019). Sağlığın değişen anlamı: beslenme üzerinden bir inceleme. Ankara: Gece Akademi.
• Kılıç, N. (2010). Türk mutfağının Ege- Akdeniz karakterlerinin kültürel ve turistik açıdan İncelenmesi: Ayvalık Örneği. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü.
• Levenstein, H. (2013). Gıda korkusu beslenmeye dair endişelerin tarihçesi, (çev. A. Özek). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür. Oguz. C. M. (2008). Söylem analizi. Sosyoloji Notları, (2), 47-52. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kritik/issue/57533/751198 Önder, H.T. (2021) “Beden dismorfik bozuklu (BDB)”, (https://www.losante.com.tr/Blog/Detail/2084).
• Özmen, S., Erdem, R. (2018). Damgalamanın kavramsal çerçevesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (1), 185-208. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1004031
• Öztürk, S. (2012). Bir kurumun tarihsel ve sosyolojik incelemesi: şehir kulüpleri. Galatasaray İletişim Dergisi, 4(89), 89-115. Erişim Adresi: http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/issue/7375/96555
• Özer, E.Z., Aksoy, M. (2018). Korku çekiciliğinin gıda korkusu üzerine etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 359-369. Erişim Adresi: https://www.jotags.org/2018/vol6_special_issue3_article27.pdf
• Poloma, M. M. (2012). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, (çev. H. Erbaş), İstanbul: Palme Yayınları.
• Price, W. A. (1939). Nutrition and physical degeneration. New York: Benediction Books.
• Ray, P. Ç., Demirkol, M.E., Tamam, l. (2012). Beden dismorfik bozukluğu, psikiyatride güncel yaklaşımlar. Current Approaches in Psychiatry, 4(4), 547-565. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/pgy/issue/11152/133364
• Ritzer, G. (2016). Toplumun mcdonaldlaştırılması: çağdaş toplumun değişen karakteri üzerine bir inceleme, (çev. A. Emre Pilgir), İstanbul: Ayrıntı.
• Sahlins, M. (1976). Culture and pracicalreason. Chicago: Universiy Of Chicago Press.
• Siniroğlu, E. (2006). Yeme bozukluları anoreksiye, bulimia ve diğerleri. Ankara: Timaş.
• Scholosser, E. (2004). Hamburger cumhuriyeti: Amerikan fastfood kültürünün karanlık yüzü, (çev. Hayrullah Doğan). İstanbul: Metis.
• Solomon, M., Bamossy, G., Askegaard, S. (1999). Consumer behavıour. London: Prenttice Hall.
• Şahın, Y. (2017). Michel Foucault’da söylem analizi. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social and Cultural Studies), 3(6), 119-135. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/skad/issue/33118/368590
• Toraman, A. and Erdem, R. (2016). Kavramsal açıdan tıbbileştirme. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(4), 423-442. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/39635/469098
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı (2018). Türkiye İsraf Raporu. https://tuketici.ticaret.gov.tr/data/5e6b33e913b876e4200a0101/Turkiye_Israf_Raporu_2018.pdf 6.03.022 Erişim Tarihi: 22.09.2022
• Varoğlu, S., Turhan, Ş, (2016). Organik ürünlerde tüketici eğilimlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma Sakarya ili örneği. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33 (3), 189-196. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gopzfd/issue/65803/1023987
• Zorlu, A. (2019). Tüketim sosyolojisi. Ankara: Altınordu.
• Zorlu, A. (2019). Üretim ve tüketim teorileri. Ankara: Altınordu.
• Zorlu, A. (2020). İbn Haldûn’da beden inşası açısından bedevî ümran ve hadarî ümran. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43), 177-192. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1725261
• Zorlu, A. (2021). Osmanlıda tüketim kültürü ve reklam. Ankara: Altınordu.