Hegemony, Meaning, and the Individual: On the Critiques of Compulsory Education

Year 2025, Issue: 118, 45 - 58, 18.06.2025

Ersin Yağan

https://doi.org/10.36484/liberal.1618873

Abstract

This article examines compulsory education not merely as a pedagogical practice, but as an ideological, political, and existential apparatus that profoundly shapes individuals and societies. Drawing on Gramsci’s theory of hegemony, Althusser’s concept of ideological state apparatuses, and Foucault’s analysis of disciplinary power, the study critically explores how modern education systems produce consent and conformity through structured learning. It traces the historical shift from skill-centered models to knowledge-centered institutions and interrogates how neoliberal education reforms, especially in the digital age, have reshaped the purpose and practice of education. Through the perspectives of thinkers such as Illich, Chomsky, Freire, and Gatto, it evaluates the implications of withdrawing the state from educational governance and questions whether such withdrawal promotes autonomy or reinforces new hegemonic structures. Ultimately, the study argues that education must be redefined not as a technical delivery system but as a process of meaning-making. Accordingly, the state’s role should be repositioned to support critical autonomy rather than market dependence, ensuring that education remains a public and emancipatory good.

Keywords

Compulsory Education , Hegemony , Neoliberalism , Crisis of Meaning , Educational Policy , Critical Pedagogy , State-Individual Relations

Hegemonya, Anlam ve Birey: Zorunlu Eğitim Eleştirileri Üzerine

Abstract

Bu çalışma, zorunlu eğitimin yalnızca pedagojik değil, aynı zamanda ideolojik, siyasal ve varoluşsal bir aygıt olarak işlev gördüğü savından hareketle, eğitim sistemlerinin birey üzerindeki etkilerini çok katmanlı bir perspektifle analiz etmeyi amaçlamaktadır. Gramsci’nin hegemonya kuramı, Althusser’in ideolojik aygıtlar yaklaşımı ve Foucault’nun disiplin toplumu çözümlemeleri temel alınarak, modern eğitim sistemlerinin bireyi şekillendirme ve yönlendirme biçimleri incelenmiştir. Eğitim tarihindeki dönüşüm, beceri merkezli modellerden bilgi merkezli yapılara geçiş, bilginin kurumsallaşması ve dijitalleşmenin etkileri çerçevesinde tartışılmış; özellikle neo-liberal politikaların zorunlu eğitime yönelik eleştirileri nasıl şekillendirdiği sorgulanmıştır. Ivan Illich, Chomsky, Freire ve Gatto gibi düşünürlerin eleştirileri ışığında devletin eğitim alanından çekilmesinin bireysel özgürlük üzerindeki etkileri değerlendirilmiş; bu çekilmenin özgürleştirici olmaktan çok yeni hegemonik yapılar ürettiği ileri sürülmüştür. Sonuç olarak, eğitim yalnızca teknik bir düzenleme değil, bireyin anlam üretme kapasitesini doğrudan etkileyen bir toplumsal inşa süreci olarak ele alınmalı; devletin rolü, piyasa bağımlılığını değil, eleştirel özerkliği güçlendirecek biçimde yeniden tanımlanmalıdır.

Keywords

Zorunlu Eğitim , Hegemonya , Neoliberalizm , Anlam Krizi , Devlet ve Birey İlişkisi , Eleştirel Pedagoji

References

• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Çev. Alp Tümertekin). İthaki.
• Apple, M. W. (2017). Eğitim toplumu değiştirebilir mi? (Çev. Şakir Çınkır). Anı.
• Baker, C. (2018). Zorunlu eğitime hayır (Çev. Ayşegül Sönmezay). Ayrıntı Yayınları.
• Bakunin, M. A. (1970). God and the state. Dover Publications.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste. Harvard University Press. Bourdieu & Passeron, 2020
• Carr, N. (2010). The shallows: What the internet is doing to our brains. W.W. Norton & Company.
• Chomsky, N. (2003). Media control: The spectacular achievements of propaganda. Seven Stories Press.
• Dewey, J. (2020). Demokrasi ve eğitim (Çev. Mustafa Karaman). Gece Kitaplığı.
• Doidge, N. (2007). The brain that changes ıtself: Stories of personal triumph from the frontiers of brain science. Penguin.
• Durkheim, E. (2012). Sosyolojik yöntemin kuralları (Çev. Cemal Bali Akal). Dost Kitabevi Yayınları.
• Durkheim, E. (2016). Eğitim ve sosyoloji (Çev. Pelin Ergenekon). Pinhan Yayınları.
• Engels, F., & Marx, K. (2021). Komünist manifesto (Çev. Tanıl Bora). İletişim Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Entelektüelin siyasi işlevi: Seçme yazılar 1. Ayrıntı.
• Frankl, V. E. (2013). Man’s search for meaning. Beacon Press.
• Freire, P. (1970). Pedagogy of the oppressed. Herder & Herder.
• Gatto, J. T. (2019). Eğitim bir kitle imha silahı (Çev. Mehmet Ali Özkan). Edam Yayın.
• Giroux, H. A. (2009). Youth in a suspect society: Democracy or disposability? Palgrave Macmillan.
• Godwin, W. (2020). Anarşizmin felsefi temelleri (Çev. Deniz Uludağ). Doğu Bayı Yayınları.
• Gramsci, A. (2009). Hapishane defterleri (Çev. Kenan Somer). Aşina.
• Illich, I. (2006). Okulsuz toplum (Çev. Celal Öner). Oda Yayınları.
• Kolb, B., & Gibb, R. (2011). Brain plasticity and behaviour in the developing brain. Journal of the Canadian Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 20(4), 265-276.
• Kropotkin, P. (2015). Anarşi: Felsefesi-ideali (Çev. Işık Ergüden). Edam Yayın.
• Kuhn, T. S. (2017). Bilimsel devrimlerin yapısı (Çev. Nilüfer Kuyaş). Kırmızı Yayınları.
• Lave, J., & Wenger, E. (1991). Situated learning: Legitimate peripheral participation. Cambridge University Press.
• Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan felsefesi. Doğu Batı Yayınları.
• Petrov, G. (2013). Beyaz zambaklar ülkesi (Çev. Ana Kılıç). Can Yayınları.
• Platon, (2015). Kratylos (Çev. Furkan Akderin). Say Yayınları.
• Ranciere, J. (2014). Cahil hoca: Zihinsel özgürleşme üstüne beş ders (Çev. Savaş Kılıç). Metis Yayınları.
• Readings, B. (1996). The University in ruins. Harvard University Press.
• Ritzer, G. (2017). Toplumun McDonaldlaştırılması: Çağdaş toplum yaşamının değişen karakteri üzerine bir inceleme (Çev. Akın Emre Pilgir). Ayrıntı Yayınları.
• Rousseau, J. J. (1990). Toplum sözleşmesi (Çev. Ali Alper). Oda Yayınları.
• Siemens, G. (2005). Connectivism: A learning theory for the digital age. Retrieved from http://www.itdl.org/Journal/Jan_05/article01.htm
• Sklair, L. (2016). The transnational capitalist class, social movements, and alternatives to capitalist globalization. International Critical Thought, 6(3), 329-341.
• Slaughter, S. & Rhoades, G. (2004). Academic capitalism and the new economy: Markets, state, and higher education. Johns Hopkins University Press.
• Tomasello, M. (2019). Becoming human: A theory of ontogeny. Harvard University Press.
• Topçu, N. (2019). Türkiye’nin maarif davası. Dergâh Yayınları.
• Turkle, S. (2011). Alone together: Why we expect more from technology and less from each other. Basic Books.
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.