DIRECTIVES IN ATEBETU’L-HAKAYIK: ILLOCUTIONARY ACT OF ADVICE

Year 2025, Issue: 42, 137 - 151, 30.11.2025

Ezgi Demirel Kamanlı

Abstract

Since its discovery, Atebetü’l-Hakayık has been studied from various perspectives by researchers within the framework of traditional grammar studies. Evaluating the work using new methods offered by modern linguistics is important because it reveals its distinct qualities. Therefore, Atebetü’l-Hakayık is examined in this study according to the principles of pragmatics.Pragmatics researchers have developed various theories to understand the implications mentioned above. Speech act theory is one such theory. According to speech act theory any word can have completely different meanings in different contexts.Within the scope of this study, the focus is on the illocutionary act of “giving advice”, which Searle discusses under the heading of “directors”. It has been determined that the illocutionary act of “giving advice” is not only used directly with the illocutionary act “pend al-” in the work, but also implicitly with illocutionaries such as “bul-, eş-, büt-, kizle-.”

Keywords

Atebetü'l-Hakayık , pragmatics , illocutionary act , directives , advice

ATEBETÜ’L-HAKAYIK’TA YÖNELTİCİ EDİMSELLER: ÖĞÜT VERMEK EDİMSÖZ EDİMİ

Abstract

Atebetü’l-Hakayık bulunuşundan itibaren geleneksel dil bilgisi çalışmaları çerçevesinde araştırmacılar tarafından çeşitli yönleriyle incelenmiştir. Eserin modern dil biliminin sunduğu yeni yöntemlerle değerlendirilmesiyse onun farklı niteliklerini ortaya çıkarması bakımından önemlidir. Bu nedenle Atebetü’l-Hakayık, çalışmada edim biliminin ilkelerine göre ele alınmıştır. Edim bilimi araştırmacıları yukarıda sözü edilen imaları anlayabilmek için çeşitli kuramlar geliştirmiştir. “Söz edimi” kuramı da bunlardan biridir. Söz edimi kuramına göre sözcüklerin kullanıldıkları bağlam içerisinde kazandıkları anlamlar değişmektedir. Herhangi bir sözcük farklı bağlamlarda bambaşka anlamlara sahip olabilmektedir. Bu çalışmanın sınırları içinde Searle’nin “yönelticiler” başlığı altında ele aldığı “öğüt vermek” edimsöz edimi üzerinde durulmaktadır. Öğüt vermek edimselinin eserde “pend al-” edimseliyle doğrudan kullanılmasının yanında “bul-, eşit-, büt-, kizle-” gibi edimsellerle de örtük olarak kullanıldığı tespit edilmiştir.

Keywords

Atebetü'l-Hakayık , edim bilimi , edimsöz edimi , yönelticiler , öğüt vermek

References

• Arat, R. R. (2006). Edib Ahmed b. Mahmud Yükneki Atebetü’l-Hakayık. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Austin, J. L. (1962). How to do things with words. Clarendon Press.
• Çakmak, S. (2019). Atebetü’l-Hakayık (inceleme-tenkitli metin-tıpkıbasım). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Engin Yayınevi.
• İmer, K., Kocaman, A., Özsoy, S. A. (2011). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kerimoğlu, C. (2022). Kuram ve uygulamalarla dilbilim, göstergebilim ve Türkoloji genel dilbilime giriş. PEGEM Akademi.
• Kıran, Z., Eziler Kıran, A. (2018). Dilbilime giriş. Seçkin Yayıncılık.
• Searle, J. R. (2000). Söz edimleri. (Çev. R. Levent Aysever). Ayraç Yayınevi.
• Searle, J. R. (2011). Söylemek ve anlatmaya çalışmak. (Çev. R. Levent Aysever). Bilgesu Yayıncılık.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual.
• Yaylagül Üstünel, Ö. (2020). Edim bilimi bakış açısıyla Kutadgu Bilig. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yule, G. (1996). Pragmatics. Oxford University Press.