John Rawls’un Toplumsal Adalet Teorisi ve Tek Yönlü Cehalet Peçesi

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 342 - 364, 01.10.2025

Mehmet Fatih Deniz

https://doi.org/10.14782/marmarasbd.1647957

Abstract

Bu çalışma John Rawls’un revize ederek politik niteliğini ön plana çıkarmış olduğu ‘hakkaniyet olarak adalet’ teorisini ele alarak, ‘tek-taraflı cehalet peçesi’ metaforu üzerinden değerlendirmektedir. Toplumsal adalet probleminin kaynağında sosyal ve ekonomik eşitsizliklerin yanı sıra ideolojik doktrinlerin rol oynadığını ileri süren Rawls, adil toplumsal iş birliği ilkeleri için gerekli rasyonel koşulları sağlamak amacıyla orijinal pozisyon (original position) konseptine başvurmuştur. Sözleşmeci literatürdeki doğal durumun (natural state) bir yorumu olan orijinal pozisyon, adalet arayışındaki bir toplumda temsilcilerin cehalet peçesinin (veil of ignorance) ardına giderek temsil etmiş oldukları grupların sosyal ve ekonomik niteliklerini bilmez oldukları hipotetik bir zemini ifade etmektedir. Rawls’un bu düşüncesine göre hiç kimse perde kalktıktan sonra hakkaniyetli olmayan bir duruma düşmüş olmayı arzu etmeyeceğinden; taraflar, rasyonel olarak, alternatifler arasında iki adalet ilkesini tercih ederler. İlk adalet ilkesi eşit temel hak ve özgürlükleri temin ederken, ikincisi hakkaniyetli fırsat eşitliği ve fark prensibi ile ilgilidir. Ancak Rawls’un iki tarafı kör cehalet peçesi ile gerekmediği halde adalet ilkelerinin tartışıldığı orijinal durumu toplumsal grupların tanıklığına da kapatmış olması önemli bir güçlüğe yol açmış görünmektedir. Bu problemi dolaylı olarak teyit eden iki örneği Rawls’un orijinal pozisyon formülünü sorunlu bulan Jürgen Habermas ve Seyla Benhabib’in müzakereci eleştirilerinde görmek mümkündür. Burada bu problemi ‘tek yönlü cehalet peçesi’ önerisinde bulunarak tartışıyorum. Rawls’un politik bir nitelik vermeye özen gösterdiği adalet teorisine daha uygun düşebileceğini düşündüğüm tek yönlü peçe, toplumsal grupları kendi temsilcilerinin rasyonel ve tarafsız bir ortamda iki adalet ilkesini tercih etme sürecine tanık etmektedir. Tek yönlü cehalet peçesi, Rawls’un son çalışmalarında karşılıklık (reciprocity), düşünümsel denge (reflective equilibrium), kamusal akıl (public reason) ve çoğulculuk gibi terimleri daha görünür kılma hedefine uygun olarak iki adalet ilkesi ile toplum arasındaki prosedürel mesafeyi aşmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda çalışma, Rawls’un toplumsal adalet teorisindeki (i) revizyonlarını dikkate alarak (ii) politik niteliği üzerinde durmaktadır. Son bölüm ise Rawls’un politik adalet anlayışını (iii) orijinal pozisyonu toplumsal tanıklığa açan tek yönlü cehalet peçesi metaforuna başvurarak değerlendirmektedir.

Keywords

Siyaset Felsefesi , John Rawls , Toplumsal Adalet , Orijinal Pozisyon , Tek-yönlü Cehalet Peçesi , Kamusal Tanıklık

Ethical Statement

Bu makalenin bilimsel etik ilkelerine uygun olarak hazırlandığını ve çıkar çatışması içermediğini beyan ederim

Supporting Institution

TUBİTAK 2219 Programı

Thanks

I would like to thank Professor Thom Brooks of Durham University Law School for supervising my TÜBİTAK 2219 Postdoctoral Research Programme and for his valuable insights into Rawls' political philosophy.

John Rawls’ Theory of Social Justice and the Unilateral Veil of Ignorance

Abstract

This study examines John Rawls’ theory of “justice as fairness”, which he revised to emphasise its political nature, and evaluates it through the metaphor of the “one-sided” veil of ignorance. Rawls argues that ideological doctrines, as well as social and economic inequalities, play a role in the root causes of social justice problems. To determine the rational conditions necessary for the principles of just social cooperation, Rawls draws on the concept of the original position. The original position, an interpretation of the natural state in the contractarian literature, refers to a hypothetical situation in which representatives in a society seeking justice go behind the veil of ignorance and do not know the social and economic characteristics of the groups they represent. According to Rawls’ thought, since no one would want to be in an unjust situation after the veil is lifted, the parties would rationally choose two principles of justice from the available options. The first principle of justice ensures equal basic rights and freedoms, and the second concerns equitable opportunity equality and the difference principle. However, Rawls’ decision to close the initial situation, in which the principles of justice are discussed, to the testimony of social groups, even though it is not necessary for them to be blindfolded, seems to have created a significant difficulty. Two examples that indirectly confirm this problem can be seen in the deliberative criticisms of Jürgen Habermas and Seyla Benhabib, who find Rawls’s original position formula problematic. Here, I discuss this problem by proposing a “one-way veil of ignorance”. Since it enables social groups to witness their representatives’ process of choosing the two principles of justice on a rational and impartial ground, I believe such a semi-transparent veil is more appropriate for Rawls’ theory of justice which he emphasises its political character. In line with Rawls’ recent works, highlighting concepts such as reciprocity, reflective equilibrium, public reason and pluralism; the one-way veil of ignorance, seeks to bridge the gap between the two principles of justice and society. In this context, the study focuses on Rawls’ theory of social justice (i) by considering its revised version (ii) and its political conception. The final section assesses Rawls’ conception of political justice, referring to the metaphor of the unilateral veil of ignorance that opens up the original position to social testimony.

Keywords

Political Philosophy , John Rawls , Political Justice , Original Position , Unilateral Veil of Ignorance , Public Testimony

Ethical Statement

This study was prepared in accordance with the principles of scientific ethics and does not contain any conflicts of interest.

Supporting Institution

TUBİTAK 2219

Thanks

I would like to thank Professor Thom Brooks of Durham University Law School for supervising my TÜBİTAK 2219 Postdoctoral Research Programme and for his valuable insights into Rawls's political philosophy.

References

• Atay Rıfat. (2019). Bilmeme Hakkı: Dijital Çağda Epistemik Korunma Ve/Ya Arınma Üzerine. İçinde TEFM 2019 Bildiri Tam Metinler Kitabı PHTP 2019 Symposium Proceedings (ss. 365-374).
• Bağder, M. M. (2020). John Rawls’un Adalet Düşüncesinin Oluşum Şartları Üzerine. Felsefe Arkivi, (53), 105-121. https://doi.org/10.26650/arcp.804369
• Brooks, T. & F. (2007). The Legacy of John Rawls. London: Continuum Studies in American Philosophy.
• Çelik, R. (2016). John Rawls’un Siyasal Liberalizmi ve Hoşgörü Üzerine. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (27), 183-200. https://doi.org/10.20981/kaygi.287753
• Daniels, N. (Ed.). (1975). Reading Rawls Critical Studies of A Theory of Justice. Oxford: Blackwell.
• Freeman, S. (Ed.). (2003). The Cambridge Companion to Rawls. Cambridge: Cambridge University Press.
• Habermas, J. (1995). Reconciliation Through the Public use of Reason: Remarks on John Rawls’s Political Liberalism. The Journal of Philosophy, 92(3), 109-131. JSTOR. https://doi.org/10.2307/2940842
• Hannah Arendt. (1961). Between Past and Future Six Exercises in Political Thoght. New York: Viking Press.
• Harry Brighouse. (2022). Adalet Teorileri Çağdaş Bir Tartışma (İsmail Yılmaz, Çev.). Ankara: Fol.
• James Gordon Finlayson. (2019). The Habermas-Rawls Debate. New York: Columbia University Press.
• John Rawls. (1987). The Idea of an Overlapping Consensus. Oxford Journal of Legal Studies, 7(1).
• Jürgen Habermas. (1981). The Theory of Communicative Action Lifeworld and System: A Critique of Functionalist Reason (C. 2; Thomas McCarthy, Çev.). Boston, Massachusetts: Beacon Press.
• Jürgen Habermas. (1984). The Theory of Communicative Action Reason and The Rationalization of Society (C. 1; Thomas McCarthy, Çev.). Boston, Massachusetts: Beacon Press.
• Murat Özbank. (2006). The Problem of Normative Justification and Political Stability in Contemporary Democratic Theory: Kant, Rawls, Habermas. Bo¤aziçi Journal, Vol. 20(1-2), 51-75.
• Nancy Fraser. (2006). İhtiyaçlar Mücadelesi (Aykut Tunç Kılıç, Çev.). İstanbul: Agorakitaplığı.
• Özbank, Murat. (2009). Rawls-Habermas Tartışması : (1. bs.). İstanbul : İstanbul Bilgi Üniversitesi,.
• Rawls, J. (1999). The Law of Peoples. Cambridge, Massachusetts, London, England: Harvard University Press.
• Rawls, J. (2001). Justice as Fairness – A Restatement-. Cambridge, Massachusetts, London: Harvard University Press.
• Rawls, J. (2005a). A Theory of Justice. Cambridge, Massachusetts, London, England: The Belknap of Harvard University Press.
• Rawls, J. (2005b). Political Liberalism. New York: Columbia University Press.
• Sağlam, R. (2007). Liberal Adaletin İki Farklı Görünümü: John Rawls ve Robert Nozick “Hakkaniyet Olarak Adalet” Eleştirisinden “Yetkisel Adalet” Eleştirisine. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XI(1-2), 181-217.
• Sandel, M. J. (1990). Liberalism and the Limits of Justice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Selim, F. (2023). Rawls Düşüncesinde Örtüşen Görüş Birliği ve Makuliyet. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3), 445-458. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1287125
• Seyla Benhabib. (1992). Situating The Self. Oxford: Polity Press.
• Stephen K. White. (1995). The Cambridge Companion to Habermas. Cambridge, New York: Cambridge University Press.
• Yeşilkaya, N. (2022). John Rawls’ Justice As Fairness: A Political Conception. Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi, (3), 318-339.