Vücuttan Örnek Alma İşleminin Hukuki Niteliği ve Anayasaya Uygunluğu

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 2, 1157 - 1176, 01.12.2013

Pervin Aksoy İpekcioğlu

Öz

Ceza muhakemesinde vücuttan örnek alma, elde edilen delilleri değerlendirmek bakımından birçok soruşturma ve kovuşturma kapsamında sıkça başvurulan bir işlemdir. Vücuttan örnek alma; olaydan geriye kalan belirtilerle, şüpheli, sanık veya diğer muha- keme süjelerinin vücutlarından alınan örneklerin karşılaştırılması olanağını sağlayan bir delil değerlendirme aracıdır.

Her ne kadar delil değerlendirme aracı olarak nitelendirilen bir işlem söz konusu olsa da, CMK’da bu işlemin uygulanması sıkı koşullara bağlanmıştır. Vücuttan örnek alma işleminin salt bir soruşturma aracı mı, yoksa bir koruma tedbiri mi olduğu bazı kurumların değerlendirilmesinde ayrı bir önem taşır. Nitekim bu işlemin hukukî niteliğinin belirlenmesi; şüpheli ya da sanığın vücudundan incelemeye olanak tanıyan örnek- lerin “rıza olmaması” durumunda zorla alınıp alınmayacağı ve şüpheli veya sanığın AY md. 38/5’de güvence altına alınan “susma hakkı”nı ihlal edip etmeyeceği sorununa da çözüm getirecektir.

Anahtar Kelimeler

Vücuttan örnek alma, Susma hakkı, İlgilinin rızası

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Nihal – HANCI, İ. Hamit – ÇAKIR, A. Hadi, “Olay Yerinden DNA Analizi İçin Biyolojik Örnek Toplama ve Örneklerin Laboratuara Gönderilme Usulleri”, AÜHFD, Yıl: 2002, C. 51, S. 2, s. 199-206.
• CENGİZ, Serkan – TORTOP, Nilgün, “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları”, TBBD, S. 52, 2004, s. 365-372.
• CENTEL, Nur – ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, İstanbul 2012.
• EREM, Faruk – TOROSLU, Nevzat, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 7. Baskı, Ankara 1999.
• FİNCANCI, Şebnem Korur – YORULMAZ, Coşkun, “Beden Muayenesi”, Yeni Yasalar Çerçevesinde Hekimlerin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, Tıbbi Malpraktis ve Adli Raporların Düzenlenmesi, Sempozyum Dizisi No: 48, Şubat 2006, s. 142-146.
• İNCİ, Zekiye Özen, “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması”, www.turkhukuksitesi.com, Atıf Tarihi: 30.4.2013.
• KARÇKAY, Umut, “Şüpheli veya Sanığın İç Beden Muayenesi ve Vücudundan Örnek Alınması ve Sanığın Rızası”, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Yıl:2, S. 12, Ağustos 2007, s. 83- 85.
• KIZILARSLAN, Hakan, Ceza Muhakemesi, Adli Tıp, Adli Bilimlerde Vücudun Muayenesi ve Örnek Alma (Doktrin ve Uygulama), Ankara 2007.
• KUNTER, Nurullah – YENİSEY, Feridun – NUHOĞLU, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Baskı, İstanbul 2010.
• KUNTER, Nurullah – YENİSEY, Feridun, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Özet Kitap, İstanbul 2005.
• KUNTER, Nurullah, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, İstanbul 1989.
• MAHMUTOĞLU, Fatih Selami, “Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alın- ması”, http://cezahukuku.istanbul.edu.tr/ders-gerecleri/cmh/makale/cmh- makaleler.htm, Atıf Tarihi: 30.04.2013 (Beden Muayenesi).
• MAHMUTOĞLU, Fatih Selami, “DNA Analizi”, http://cezahukuku.istanbul.edu. tr/ders-gerecleri/cmh/makale/cmh-makaleler.htm, Atıf Tarihi: 30.04.2013 (DNA Analizi).
• OĞUZMAN, Kemal – SELİÇİ, Özer, Eşya Hukuku, İstanbul 1997.
• ÖZBEK, Veli Özer – KANBUR, Mehmet Nihat – DOĞAN, Koray – BACAK- SIZ, Pınar – TEPE, İlker, Ceza Muhakemesi Hukuku, 4. Baskı, Ankara 2012 (ÖZBEK ve diğerleri).
• ÖZBEK, Veli Özer, “Tıbbi Deliller ve Yeni Ceza Muhakemesi Kanunu”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt III, S. 2, 2006, s. 357-406.
• ÖZBEK, Veli Özer, “Tıp Ceza Hukukunda DNA İncelemesi”, V. Türk – Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, “Tıp Ceza Hukukunun Güncel Sorunları”, 28 Şubat – 1 Mart 2008, Ankara, s. 1076 – 1132.
• ÖZTÜRK, Bahri – TEZCAN, Durmuş – ERDEM, M. Ruhan – SIRMA, Özge – KIRIT, Yasemin F. Saygılar – ÖZAYDIN, Özlem – AKCAN, Esra Alan – ERDEM, Efser, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2012 (ÖZTÜRK ve diğerleri).
• POLAT, Oğuz, Kriminoloji ve Kriminalistik Üzerine Notlar, Ankara 2004.
• SOYASLAN, Doğan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2010.
• ŞAHİN, Cumhur – GÖKTÜRK, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku -II-, 2. Baskı, Ankara 2013.
• TOROSLU, Nevzat – FEYZİOĞLU, Metin, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2008.
• TURHAN, Faruk, “Ceza Muhakemesi’nde Beden Muayenesi ve Tıp Hukuku (Özellikle AİHM Kararları Işığında Şüpheli veya Sanığın Zorla Muayenesi Konusunun Değerlendirilmesi)”, V. Türk – Alman Tıp Hukuku Sempozyu- mu, “Tıp Ceza Hukukunun Güncel Sorunları”, 28 Şubat – 1 Mart 2008, Ankara, s. 1025 – 1075.
• ÜNVER, Yener – HAKERİ, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 1. Cilt, 7. Baskı, Ankara 2013.
• YÜKSELOĞLU, E. Hülya – ÖZCAN, Şebnem – CEYLAN, Beyhan, “Olay Yeri İncelemesi ve Türkiye’deki Uygulamalar”, Polis Bilimleri Dergisi 2008, 10 (1), s. 61-80.
• YILDIZ, Ali Kemal, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Bilirkişilik”, EÜHFD, C. X, S. 3-4, 2006, s. 273-345.