İşçinin Ayırt Etme Gücünden Yoksunluğu Nedeniyle Hizmet Sözleşmesinin Kesin Hükümsüzlüğü

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 1, 1138 - 1157, 16.07.2025

Esra Dursun

https://doi.org/10.33433/maruhad.1671677

Öz

Bu çalışmada, işçinin ayırt etme gücünden yoksunluğu nedeniyle hizmet sözleşmesinin kesin hükümsüzlüğü, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) madde 394/III ve buna bağlı olarak verilmiş Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 13/7/2012 tarihli kararı ekseninde incelenmiştir. Yüksek mahkeme, sözleşmenin devamı sırasında yakalandığı bir akıl hastalığı neticesinde ayırt etme gücünü kaybeden işçinin, hizmet sözleşmesinin geçersiz hâle geldiğine karar vermiştir. Sözleşmenin geçersizliği bakımından hatalı bir niteleme içeren bu kararda mahkeme, ilgili olaya TBK madde 394/III’ün tatbik edilmesi gerektiğine hükmetmiştir. Bu çalışmada evvelâ, ayırt etme gücünün sözleşmenin geçerliliğine etkisi irdelenmiş ve mahkemenin geçersizlik olgusuna verdiği anlam izah edilmiştir. Sözleşmenin kesin hükümsüzlüğüne dair karardaki isabetsiz sonuca rağmen konunun incelenmesi önem arz etmektedir. Zira ayırt etme gücünden yoksun olan işçinin bir hizmet sözleşmesine taraf olması, 6098 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden hemen sonraki bu kararda TBK m. 394/III’ün uygulanmasına neden olmuştur. Bu nedenle çalışmada ayrıca, fiil ehliyeti bulunmayan işçinin taraf olduğu hizmet sözleşmesinin kesin hükümsüzlüğünün etkisi irdelenmiştir. Son olarak, hizmet sözleşmesinin kesin hükümsüzlüğünün, feshe karşı koruma ve kıdem tazminatı bakımından ortaya çıkardığı sonuçlar izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayırt etme gücü , Hizmet sözleşmesi , Kesin hükümsüzlük , Ex nunc etki , Feshe karşı koruma , Kıdem tazminatı

Kaynakça

• Akdeniz AL, İş İlişkilerinde İmkânsızlık (On İki Levha 2018).
• Akıntürk T ve Ateş D, Medenî Hukuk (28. Bası, Beta 2024).
• Akyiğit E, İş Kanunu Deniz İş Kanunu ve Basın İş Kanununda Kıdem Tazminatı (Seçkin 1999) (Kıdem).
• Akyiğit E, Teori ve Uygulama Bakımından Hizmet Akdinin Kesin Hükümsüzlüğü ve İptal Edilebilirliği (Kazancı Kitap 1990) (Hizmet Akdi).
• Albayrak Zincirlioğlu C, ‘İş Sözleşmesinin Geçersizliği’ (2014) 5(19) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 711-743. Altınok Ormancı P, Sürekli Borç İlişkilerinin Haklı Sebeple Feshi (Vedat 2011).
• Antalya OG ve Topuz M, Medeni Hukuk (Giriş – Temel Kavramlar – Başlangıç Hükümleri) Cilt: I (5. Bası, Seçkin 2024).
• Antalya OG, ‘‘Hukuk Bilimine Katkı Olarak’’ Hukuk Teorisi ve Hukuku Metodolojisi Cilt II (Seçkin 2021) (Hukuk Metodolojisi).
• Antalya OG, ‘Hizmet Akdinin Tanımı, Unsurları ve Hukuki Niteliği (I)’ (1987) 13(1-2) Yargıtay Dergisi 123-141 (Hizmet Akdi).
• Antalya OG, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt: V/1,1 (2. Bası, Seçkin 2019) (BG, 1,1).
• Arslan Ertürk A, ‘Yeni Türk Borçlar Kanununun Genel Hizmet Sözleşmesinin Kurulmasına ve Tarafların Borçlarına İlişkin Esasları’ (2011) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı No: III – Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan 533-559.
• Aydınlı İ, ‘İş Hukukunda Butlan (Geçersizlik)ın Uygulanmasına İlişkin Yargıtay Kararı İncelemesi’ (1998) (1-2) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 307-317.
• Aydoğdu M ve Kahveci N, Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (Sözleşmeler Hukuku) (5. Bası, Adalet 2021).
• Burri C, Tendenzen zur Stabilisierung des Schuldvertrags: Regeln und Entwicklungen, die das Zustandekommen, die Gültigkeit und die Fortdauer des Vertrags begünstigen (Schulthess 2010).
• Buz V, Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme (Yetkin 1998).
• Caniklioğlu N, ‘Türk Borçlar Kanununun Hizmet Sözleşmesinin Kurulmasına, Tarafların Hak ve Borçlarına İlişkin Hükümlerinin Genel Bir Değerlendirmesi’ Çalışma Hayatı Açısından Yeni Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu Semineri (Matsa 2012) 78-109.
• Centel T, İş Güvencesi (2. Bası, Legal 2020).
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T ve Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (36. Bası, Beta 2023).
• Demirbilek T, ‘Kıdem Tazminatına Hak Kazanabilmek İçin Öngörülen Koşullar’ (2014) (115) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 431-448.
• Dınkırcı B, ‘Yargıtay Kararları Kapsamında Kötüniyet Tazminatına Genel Bir Bakış’ (2021) 9(2) Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 219-231.
• Doğan Yenisey K, ‘Hizmet Sözleşmesi’ iç Murat İnceoğlu, Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu Makaleler – Tebliğler (On İki Levha 2012) 297-336 (Hizmet Sözleşmesi).
• Doğan Yenisey K, İş Hukukunun Emredici Yapısı (Beta 2014) (Emredici Yapı).
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (26. Bası, Yetkin 2021).
• Ergüne MS ve Kurşun AS, ‘Kesin Hükümsüzlük’ iç Turgut Öz, Faruk Acar, Emre Gökyayla ve H. Murat Develioğlu (edr), İstanbul Şerhi Türk Borçlar Kanunu – Cilt 1 (Madde 1-82), (Vedat 2019).
• Erkan VU ve Yücer İ, ‘Ayırt Etme Gücü’ (2011) 60(3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 485-522.
• Gauch P, System der Beendigung von Dauerverträgen (Universitätsverlag Freiburg Schweiz 1968).
• Gemici Filiz B, Türk İş Hukuku’nda İş Sözleşmesinin Geçersizliği (On İki Levha 2025).
• Güneş B ve Mutlay F, ‘Yeni Borçlar Kanununun “Genel Hizmet Sözleşmesi”ne İlişkin Hükümlerinin İş Kanunu ve 818 Sayılı Kanunla Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi’ (2011) 3(30) Çalışma ve Toplum Dergisi 231- 288.
• Hartmann S, ‘Bemerkungen zu Bundesgericht, I. Zivilabteilung, Urteil vom 21.2.2003 i.S. Stadt Zürich c. ABZ Recycling AG, BGE 129 III 320’ (2003) Aktuelle Juristische Praxis 1475, 1480.
• Kar B, ‘İş Hukukunda Yorum’ (2012) (28) Sicil İş Hukuku Dergisi 72-81.
• Keller M and Schöbi C, Das Schweizerische Schuldrecht Band I – Allgemeine Lehren des Vertragsrechts (Helbing&Lichtenhahn 1988).
• Kırkbeşoğlu N, Türk Özel Hukukunda Kısmi Hükümsüzlük (Vedat 2011).
• Kocayusufpaşaoğlu N, Hatemi H, Serozan R ve Arpacı A, Borçlar Hukuku Genel Bölüm – Birinci Cilt (5. Basıdan Tıpkı 6. Bası, Filiz 2014).
• Kramer EA, Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Band VI Obligationenrecht, 1. Abteilung: Allgemeine Bestimmungen, 2. Teilband, Unterteilband 1a Inhalt des Vertrages Kommentar zu Art. 19-22 OR (Stämpfli&Cie 1991) (BernKomm/Kramer).
• Meise B and Huguenin C, ‘Art. 19/20’ in Corinne Widmer Lüchinger David Oser (eds), Basler Kommentar Obligationenrecht I, Art. 1 – 529 OR (7th edn, Helbing Lichtenhahn 2019).
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M ve Baysal U, İş Hukuku (7. Bası, Lykeion 2022).
• Oğuzman MK ve Barlas N, Medenî Hukuk (29. Bası, On İki Levha 2023).
• Oğuzman MK ve Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (19. Bası, Vedat 2021).
• Oktay Özdemir S, ‘Sözleşme Özgürlüğü’ iç Turgut Öz, Faruk Acar, Emre Gökyayla ve H. Murat Develioğlu (edr), İstanbul Şerhi Türk Borçlar Kanunu – Cilt 1 (Madde 1-82), (Vedat 2019).
• Öz T, İş Sahibinin Eser Sözleşmesinden Dönmesi (Kazancı Hukuk 1989).
• Özdemir E, ‘İş Hukukunda Mutlak Emredici Hükümlerin Yeri’ (2005) 54(3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 95-120.
• Özen B ve Armutçuoğlu C, ‘İş Sözleşmesinin Sonradan İmkansızlaşması İhtimal Dahilindedir’ (Kararlara Karşı Konuşanlar, 19 Mart 2025) <https://open.spotify.com/episode/2pmOBk0UFs8DfUlLfG4hdF> Erişim Tarihi 20 Mart 2025.
• Özkaraca E ve Ünal C, ‘Küçüklerin Çalışmasına İlişkin Yasak ve Sınırlamalar ile Bunlara Aykırılık Halinde İş Sözleşmesinin Geçersizliği Sorunu’, (2014) 20(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan) 355-410.
• Özkaraca E, ‘6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Şirketlerin Birleşmesi Bölünmesi ve Tür Değiştirmesinin İş Hukukuna Etkileri’ iç Ali Güzel ve Deniz Ugan Çatalkaya (edr), İş Hukukunda Güncel Sorunlar (2) (Kadir Has Üniversitesi Yayınları 2012) 103-185.
• Portmann W, Wildhaber I and Rudolph R, Schweizerisches Arbeitsrecht (5th edn, Dike 2024).
• Preis U and Temming F, Arbeitsrecht – Individualarbeitsrecht (6th edn, Otto Schmidt 2020).
• Rehbinder M and Stöckli JF, Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Band VI Obligationenrecht, 2. Abteilung Die einzelnen Vertragsverhältnisse, 2. Teilband Der Arbeitsvertrag, Art. 319-362 OR, 1. Abschnitt Einleitung und Kommentar zu den Art. 319-330b OR (Stämpfli 2010) (BernKomm/Rehbinder and Stöckli).
• Seçer Ö, ‘Çocuk ve Genç İşçilerle İş Sözleşmesinin Kurulması ve Bu Sözleşmeden Doğan Ücret Üzerinde Çocuk ve Genç İşçilerin Tasarruf Hakkı’ (2010) (28) Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi 1425- 1452.
• Seliçi Ö, Borçlar Kanununa Göre Sözleşmeden Doğan Sürekli Borç İlişkilerinin Sona Ermesi (Fakülteler Matbaası 1976).
• Serozan R, Medeni Hukuk Genel Bölüm Kişiler Hukuku (9. Bası, On İki Levha 2022) (Medeni Hukuk).
• Serozan R, Sözleşmeden Dönme (2. Bası, Vedat 2007) (Dönme).
• Soyer P, ‘Hizmet Sözlenmesinin Sona Ermesine İlişkin “Yeni” Türk Borçlar Kanunu Hükümleri ve İş Hukuku Bakımından Önemi’ (2011) 6(22) Sicil İş Hukuku Dergisi 12-21 (Sona Erme).
• Soyer P, ‘Türk Borçlar Kanunu Tasarısının “Genel Hizmet Sözleşmesi’ne İlişkin Bazı Hükümleri Üzerine Düşünceler’, Prof. Dr. Devrim Ulucan’a Armağan (Legal 2008) 149-167 (Hizmet).
• Streiff U, von Kaenel A and Rudolph R, Arbeitsvertrag Praxis Kommentar zu Art. 319-362 OR (7th edn, Schulthess 2012).
• Süzek S ve Başterzi S, İş Hukuku (Genel Esaslar – Bireysel İş Hukuku) (24. Bası, Beta 2024).
• Süzek S, ‘İş Hukukunda Amaca Uygun Yorum’ (2015) (34) Sicil İş Hukuku Dergisi 9-25 (Yorum).
• Süzek S, ‘Yeni Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde İş Akdinin Geçersizliği’ (2014) 20(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan) 123-141 (Geçersizlik).
• Tolu H, İş Sözleşmesinin Haksız Feshi (Beta 2017).
• Yavuz C, Acar F ve Özen B, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler – İkinci Cilt (Beta 2022).