Fen Bilimleri Öğretimi Öz Yeterlik Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 3, 1176 - 1199, 25.12.2018

Ali İbrahim Can Gözüm , Tohit Güneş

https://doi.org/10.17860/mersinefd.393098

Cited By: 6

Öz

Bu çalışmanın
amacı, fen öğretimi veya fen etkinlikleri yapılan ortamlardaki öğretmenlerin öz
yeterlik inanç düzeyini çeşitli değişkenlerle ölçme işlemi yapabilmek için bir
ölçme aracı geliştirmektir. Araştırmanın çalışma grubunu 2013-2014 yılları
arasında Kars il ve ilçe merkezinde görev yapmakta olan okul öncesi, sınıf ve
fen bilgisi öğretmenleri oluşturmaktadır. 
Bu araştırma tarama modeline uygun ölçek geliştirme çalışmasıdır. Ölçme
aracının geliştirilmesi için uygun olan süreç sistematik olarak izlenmiştir.
Araştırmada elde edilen veriler uygun istatistiksel yöntemler kullanılarak
analiz edilmiştir. Ölçeğin kapsam geçerliğini tespit etmek için ilgili alan
yazın taranmış ve uzman görüşüne başvurulmuştur. Yapı geçerliği için açımlayıcı
faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Açımlayıcı
faktör analizi, Kars il merkezinde 90 okul öncesi, 188 sınıf ve 60 fen bilgisi
olmak üzere toplam 338 öğretmenin oluşturduğu çalışma grubuna uygulanmıştır.
Açımlayıcı faktör analizi yapılan ölçeğin 46 maddeden ve iki boyuttan oluştuğu
tespit edilmiştir. Bu boyutların ve ölçeğin geçerliliğin doğrulanması için doğrulayıcı
faktör analizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi, Kars ilçe merkezindeki
42 okul öncesi, 153 sınıf öğretmeni ve 55 fen bilgisi olmak üzere toplam 250
öğretmene uygulanmıştır. Yapılan geçerlilik çalışmaları sonucunda iki faktörlü
yapı olumlu öz yeterlik ve olumsuz öz yeterlik şeklinde adlandırılmıştır. Ölçeğin
güvenirlik çalışması için iç tutarlık katsayısı, madde toplam korelasyonu,
ayırt edicilik ve faktörler arasında anlamlı bir ilişki bulunup bulunmadığını
tespit etmek amacıyla pearson momentler çarpımı korelasyonu hesaplanmıştır. Ölçeğe
ait Cronbach alfa güvenirlik katsayısı ,946 iken olumlu öz yeterlik boyutu
katsayısının ,933 ve olumsuz öz yeterlik alt boyutuna ait katsayının ,920 olduğu
tespit edilmiştir. Bu bulgular ışığında ölçeğin, fen öğretimi ya da fen
etkinlikleri yapılan ortamlardaki bireylere ait öz yeterlik inancını geçerli ve
güvenilir şekilde ölçtüğü belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fen öğretimi, öz-yeterlik, ölçek geliştirme

Kaynakça

• Akbaş, A., & Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1).
• Akçay, N. O. (2015). Okul öncesi öğretmen adaylarının fen öğretimi öz yeterlik inançlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Route Educational&Social Science Journal, 2(4), 268-275.
• Akgün, Ş. (2005). Fen bilgisi öğretimi. Pegem-A Yayıncılık.
• Akman, B., Balat, G. U., Güler, T., Alabay, E., Büyüktaşkapu, S., Önkol, F. L., ... & Veziroğlu, M. (2010). Okul öncesi dönemde fen eğitimi. Pegem Akademi.
• Akpınar, E., & Ergin, Ö. (2005). Yapılandırmacı kurama dayalı fen öğretimine yönelik bir uygulama. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29).Akpınar, E., & Ergin, Ö. (2005). Yapılandırmacı kuramda fen öğretmeninin rolü. İlköğretim Online, 4(2).
• Aktaş Arnas, Y. (2002). Okul öncesi dönemde fen eğitiminin amaçları. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 6(7), 1-6.
• Alabay, E. (2006). İlköğretim okulöncesi öğretmen adaylarının fen ile ilgili öz yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi. Yedi Tepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1).Ayvacı, H. Ş. (2010). Okul öncesi dönem çocuklarının bilimsel süreç becerilerini kullanma yeterliliklerini geliştirmeye yönelik pilot bir çalışma. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 4(2).
• Ayvacı, H. Ş., Devecioğlu, Y., & Yiğit, N. (2002). Okul öncesi öğretmenlerinin fen ve doğa etkinliklerindeki yeterliliklerinin belirlenmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi. Ankara.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84(2), 191.
• Bandura, A. (1986). Social foundation of thought and action: A social-cognitive view. Englewood Cliffs.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.
• Bandura, A. (2006). Guide for constructing self-efficacy scales. Self-efficacy beliefs of adolescents, 5(307-337).
• Bıkmaz, H. F. (2004). The validity and reliability study of the elementary school teachers’ science teaching self-efficacy beliefs scale. National Education Journal, 31(161), 172-180.
• Bıkmaz, H.F. (2002). Fen öğretiminde öz yeterlik inancı ölçeği. Educational Sciences and Practice, 1(2), 197-210.
• Bozdoğan, A. E., Taşdemir, A., & Demirbaş, M. (2006). Fen bilgisi öğretiminde işbirlikli öğrenme yönteminin öğrencilerin bilimsel süreç becerilerini geliştirmeye yönelik etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 7(11), 23-36. Büyüköztürk, Ş (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, (32)(470-483).
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için istatistik. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Can, A. (2013). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Birinci Baskı. Pegem Akademi. Ankara.
• Çapa, Y., Çakıroğlu, J., & Sarıkaya, H. (2005). Öğretmen özyeterlik ölçeği Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 30(137).
• Cathell, R. B., & Baggaley, A. R. (1960). The salient variable similarity index for factormatching. British Journnal of Statistics in Psychology, 13, 33-46.
• Çepni, S. (2006). Bilim, Fen, Teknoloji Kavramlarının Eğitim Programlarına Yansımaları. Salih Çepni (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi içinde (s.2-22). Ankara: PegemA.
• Çoban, A., & Sanalan, V. A. (2002). Fen Bilgisi Öğretimi Dersinde Özgün Deney Tasarım Sürecinin Öğretmen Adayının Öz Yeterlilik Algısına Etkisi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2) 1-10.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.Duban, N. Y., & Gökçakan, N., (2012), Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançları ve fen öğretimine yönelik tutumları [Science teaching self-efficacy beliefs and attitudes toward teaching science of preservice elementary teachers]. Çanakkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 267-280.
• Ekici, G. (2009). Biyoloji öz-yeterlik ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 111-124.
• Enochs, L. G., & Riggs, I. M. (1990). Further development of an elementary science teaching efficacy belief instrument: A preservice elementary scale. School science and mathematics, 90(8), 694-706.
• George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 11.0 update (4th ed.). Boston: Allyn & Bacon.Gess-Newsome, J., & Lederman, N. G. (Eds.). (2001). Examining pedagogical content knowledge: The construct and its implications for science education (Vol. 6). Springer Science & Business Media.
• Gibson, S., & Dembo, M. H. (1984). Teacher efficacy: A construct validation. Journal of educational psychology, 76(4), 569.
• Güneş, T., & Demir, S. (2007). İlköğretim müfredatındaki hayat bilgisi derslerinin, öğrencileri fen öğrenmeye hazırlamadaki etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33).
• Hamurcu, H. (2003). Okul öncesi eğitimde fen bilgisi öğretimi ‘Proje Yaklaşımı’. Eğitim Araştırmaları, 4(13), 66-72.
• Hançer, A. H., Şensoy, Ö., ve Yıldırım, H. İ. (2003). İlköğretimde çağdaş fen bilgisi öğretiminin önemi ve nasıl olması gerektiği üzerine bir değerlendirme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 80-88.
• Ho, R. (2006). Handbook of univariate and multivariate data analysis and interpretation with SPSS. CRC Press.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1-55.
• İnan, H. Z. (2010). Examining Pre-School Education Teacher Candidates' Content Knowledge and Pedagogical Content Knowledge. Educational Sciences: Theory and Practice, 10(4), 2309-2323.
• Kaiser, H.F. (1974). An index of factorial simplicity. Psychometrika, 39, 31- 36.
• Kalaycı, Ş. (2008). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknik. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• Kandır, A., Can Yaşar, M., & Tuncer, N. (2011). Okul öncesi dönemde fen eğitimi. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Kaptan, F. (1999). Fen Bilgisi Öğretimi. İstanbul:.Mili Eğitim Basımevi.
• Karamustafaoğlu, O. (2009). Fen ve teknoloji eğitiminde temel yönelimler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 87-102.
• Karamustafaoğlu, S., & Kandaz, U. (2006). Okul öncesi eğitimde fen etkinliklerinde kullanılan öğretim yöntemleri ve karşılaşılan güçlükler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1).
• Karamustafaoğlu, S., Üstün, A. ve Kandaz, U. (2004). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Fen ve Doğa Etkinliklerini Uygulayabilme Düzeylerinin Belirlenmesi. H.Atılgan ve İ. Çınar (Editör). XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı Bildiri Özetleri Kitabı, (s.346-347). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Karasar, N. (1984). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Hacettepe Taş Kitapçılık.
• Kaya, O. N., & Kılıç, Z. (2008). Etkin Bir Fen Öğretimi İçin Tartişmaci Söylev. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3).
• Klassen, R. M., & Chiu, M. M. (2010). Effects on teachers' self-efficacy and job satisfaction: Teacher gender, years of experience, and job stress. Journal of educational Psychology, 102(3), 741.
• Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. London: Routledge.
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2nd ed.). New York: Guilford Press.
• Kurtuluş, N, Çavdar, O . (2010). Self-Effıcacy Beliefs Of Teacher Candidates Towards Science Teachıng. Education Sciences, 5 (3), 1302-1315.
• Loughran, J., Mulhall, P., & Berry, A. (2008). Exploring pedagogical content knowledge in science teacher education. International Journal of Science Education, 30(10), 1301-1320.
• Murphy, K., & Davidshofer, C. (1994). Psychological testing: Principles and applications (3rd Ed). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall
• Mustafa, T. A. N., & Temiz, B. K. (2003). Fen öğretiminde bilimsel süreç becerilerinin yeri ve önemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(13), 89-101.
• Neale, J. M., & Liebert, R. M. (1980). Science and Behavior An introduction to methods of research Prentice-Hall. Inc. USA, Englewood Cliffs, NJ.
• Osborne, R., & Freyberg, P. (1985). Learning in Science. The Implications of Children's Science. Heinemann Educational Books, Inc., 70 Court Street, Portsmouth.
• Riggs, I. M., & Enochs, L. G. (1990). Toward the development of an elementary teacher's science teaching efficacy belief instrument. Science Education, 74(6), 625-637.
• Saraçoğlu, A. S. ve Yenice, N. (2009). Fen bilgisi ve sınıf öğretmenlerinin özyeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 5 (2), 244-260.
• Schermelleh-Engel, K. and Moosbrugger, H. (2003). Models: tests of significance and descriptive. Psychological Research Online, 8 (2).
• Schunk, D. H. (1990). Goal setting and self-efficacy during self-regulated learning. Educational psychologist, 25(1), 71-86.
• Schwarzer, R. (Ed.). (2014). Self-efficacy: Thought control of action. Taylor & Francis.
• Şencan, H. (2005).Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Seçkin Yayıncılık.Birinci Baskı Ankara.
• Senemoğlu, N. (2007). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. Gönül Yayıncılık.
• Sherer, M., Maddux, J. E., Mercandante, B., Prentice-Dunn, S., Jacobs, B., & Rogers, R. W. (1982). The self-efficacy scale: Construction and validation. Psychological reports, 51(2), 663-671.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4th ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tekin, H. (1993). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı Kitap ve Yayınevi.
• Temizyürek, K. (2003). Fen Öğretimi ve Uygulamaları. Ankara: Nobel yayın dağıtım.
• Thompson, B. (2004). Exploratory and confirmatory factor analysis: Understanding concepts and applications. American Psychological Association.
• Tobin, K., Tippins, D. J., & Gallard, A. J. (1994). Research on instructional strategies for teaching science. Handbook of research on science teaching and learning, 45, 93.Topsakal, S. (1999). Fen öğretimi. Alfa Yayınları.
• Tschannen-Moran, M., & Hoy, A. W. (2001). Teacher efficacy: Capturing an elusive construct. Teaching and teacher education, 17(7), 783-805.
• Vural, D. E., & Hamurcu, H. (2008). Okul öncesi öğretmen adaylarının fen öğretimi dersine yönelik öz-yeterlik inançları ve görüşleri. İlköğretim online, 7(2).
• Yağbasan, R., & Gülçiçek, A. G. Ç. (2003). Fen Öğretiminde Kavram Yanılgılarının Karakteristiklerinin Tanımlanması. Pamukkale üniversitesi eğitim fakültesi dergisi, 13(13), 102-120.
• Yumlu, K. (1994). Kitle iletişim kuram ve araştırmaları. İzmir: Nam Basım Ltd.
• Zimmerman, B. J. (1995). Self-efficacy and educational development. Self-efficacy in changing societies, 202-231.
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary educational psychology, 25(1), 82-91.