Türkçe Ders Kitaplarındaki Bilişsel ve Üstbilişsel İşlevlere Dair Bir Durum Tespiti

Yıl 2019, Cilt: 15 Sayı: 3, 628 - 646, 29.12.2019

Özay Karadağ , Hacer Tekercioğlu

https://doi.org/10.17860/mersinefd.594240

Cited By: 9

Öz

Bu
çalışmanın amacı, Türkçe ders kitaplarının hangi bilişsel ve üst bilişsel
işlevleri kapsadığını belirlemek ve öğretmenlerin bu işlevlere yönelik algı
durumlarını ortaya koymaktır. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden iç içe
geçmiş çoklu durum deseni ile hazırlanmıştır. Çalışmada kullanılan veri toplama
araçları, standartlaştırılmış açık uçlu görüşme soruları, uzman görüşü alınarak
hazırlanmış bilişsel ve üstbilişsel işlevler ölçütü ve doküman analizidir.
Araştırmadan elde edilen veriler, içerik analizi ile kategorize edilmiş ve
açıklanmıştır. Çalışmanın sonucunda, Türkçe ders kitaplarındaki bilişsel ve
üstbilişsel işlevlerin homojen bir dağılım göstermediği ortaya çıkmıştır. Ders
kitaplarında yer alan etkinlikler, kazanımların etkinliğe dönüştürüldüğü
örnekler olmuştur. Üstbilişsel işlevler, ders kitaplarında sonuç odaklı ölçme
değerlendirme araçları olmuş, metin ya da metne bağlı hazırlanan etkinlikler bu
işlevleri geliştirecek şekilde ders kitaplarında yer almamıştır. Öğretmenlerin,
bilişsel ve üstbilişsel işlevler konusunda sezgisel bir öğretim metodu
benimsedikleri, bunun yanında metinleri ve metne bağlı hazırlanan etkinlikleri
bu işlevler bakımından değerlendirmedikleri ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

biliş, üstbiliş, metin, türkçe ders kitapları, öğretmen farkındalığı

Kaynakça

• Akın, A. ve Abacı, R.(2011). Biliş ötesi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Baş, F. ve Özturan- Sağırlı, M. (2017). Türkiye’de eğitim alanında üstbiliş odaklı yapılan makalelere yönelik bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42 (192), 1-33.
• Bloom, B.S.,& Englehart, M.D., & Furst, E.J., & Hill, W.H.,& Krathwohl, D.R.(1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals: Handbook I. Cognitive Domain. New York, NY: McKAY.
• Brown, A. L.(1987). Metacognition, executive control, self-regulation and other even more mysterious mechanisms. In F. Weinert& R. Kluwe (Eds). Metacognition, motivation and understanding (65-116).Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Brown, A.L. (1977). Knowing when, where and how to remember: a problem of metacognition. University of Illinois at Urbana-Champaign, National Inst. of Education (DHEW): Washington, D. C.
• Çakıroğlu, A. (2007). Üstbilişsel strateji kullanımının okuduğunu anlama düzeyi düşük öğrencilerde erişimi artırımına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çalışkan, G. (2016). Türkçe dersi öğretim programı ve Türkçe ders kitapları: 5. sınıf Türkçe ders kitabına yönelik bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4 (2), 200-214.
• Çiçekçioğlu, D. (2003). Bilişsel ve üstbilişsel okuma stratejilerinin direk ve tümleşik olarak bilinçlendirme seviyesinde öğretiminin okuma yeterliliğine ve strateji kullanımına etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Demirel, M. ve Turan, B. A. (2010). Probleme dayalı öğrenmenin başarıya, tutuma, bilişötesi farkındalık ve güdü düzeyine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38 (38). 55-66.
• Demirel, Ö. (2001). Eğitim sözlüğü. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Demirsöz, E. S. (2010). Yaratıcı dramanın öğretmen adaylarının demokratik tutumları, bilişüstü farkındalıkları ve duygusal zeka yeterliliklerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Duru, M. K. (2007). İlköğretim fen bilgisi dersinde beyin fırtınası ile öğretimin başarıya, kavram öğrenmeye ve bilişüstü becerilere etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ekmen, H. (2009). 2005 programına göre hazırlanan 7. sınıf türkçe ders kitabının söz varlığı bakımından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Erden, M. ve Akman, Y. (1997). Eğitim psikolojisi- gelişim, öğrenme, öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Erdoğan, B. (2007). Bilişüstü yeti soruları içeren veya içermeyen somut materyal kullanımının 6. sınıf öğrencilerinin çokgen bilgilerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Flavell, J. H. (1976). Metacognitive aspects of problem solving. In L.R. Resnick (Ed.), The Nature of intelligence. Hillsdale, NJ: Lawrence Erbaum.
• Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring. American Psychologist. 34 (10) 906-911.
• Kan, M.O. (2010). Millî eğitim bakanlığı yayınları ilköğretim 7. sınıf türkçe ders kitabının kültür ögeleri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Köçer, N. (2010). Metin çözümlemesi Milli Eğitim Bakanlığı`nca önerilen 6. sınıf türkçe ders kitabındaki metinlerin metinsellik ölçütleri bağlamında çözümlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Krathwohl, D.R. (2002). A revision of Bloom's taxonomy: an overview. Theory Into Practise, 41 (4), 212-218.
• MEB. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• MEB. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. İstanbul: Netbil Basım ve Yayıncılık.
• MEB. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• MEB. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 8. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Saray Matbaacılık.
• MEB. (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı(İlkokul ve Ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8.Sınıflar). Ankara. Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Okur, S. (2008). PISA 2003 matematik okur yazarlığı soruları bağlamında öğrenci stratejileri, adımları ve üstbilişler (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Olgun, A. (2006). Bilgisayar destekli fen bilgisi öğretiminin öğrencilerin fen bilgisi tutumları, bilişüstü becerileri ve başarılarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Osman, M. E., & Hannafin, M. J. (1992). Metacognitive research and theory: analysis and implications for instructional design. Educational Technology Research and Development, 40 (2), 83-99.
• Özcan, Z. Ç. ( 2007). Sınıf öğretmenlerinin derslerinde bilişüstü beceri geliştiren stratejileri kullanma özelliklerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Özkan, E. ve Bümen, N. (2014). Fen ve teknoloji dersinde araştırmaya dayalı öğrenmenin öğrencilerin erişilerine, kavram öğrenmelerine, üstbiliş farkındalıklarına ve fen ve teknoloji dersine yönelik tutumlarına etkisi. Ege Eğitim Dergisi. 15 (1), 251-278.
• Özsoy, G. (2006). Problem çözme ve üstbiliş. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi Bildirileri (Cilt2). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Piaget, J. (1939). Çocukta hüküm ve muhakeme. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Schraw, G., & Dennison, R.S.(1994). The effect of reader purpose on interest and recall. Journal of Reading Behavior: A Journal of Literacy, 26, 1-18.
• Senemoğlu, N. (2018). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Smith, E. E., & Kosslyn S. M. (2014). Bilişsel psikoloji zihin ve beyin (Çev. Edt. Muzaffer Şahin). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Solak, M. ve Yaylı, D. (2009). İlköğretim ikinci kademe türkçe ders kitaplarının türler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2 (9), 444-453.
• Solak, M. ve Yaylı, D. (2009). İlköğretim ikinci kademe türkçe ders kitaplarının türler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2 (9), 444-453.
• Şahin, S. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilişüstü farkındalık düzeyleri ile problem çözme becerilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Topçu, A. ( 2005). Eş zamanlı olmayan web tabanlı dersin öğretmen adaylarının başarısına, zihin üstü yetilerine ve bilgisayara www ve web tabanlı derse karşı tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Vygotsky, L.(1978). Mind in society. USA: Harvard University Press.
• Wellman, H. M. (1985). The origins of metacognition. In: D. L. Forrest-Presley, G.E. MacKinnon, T. GeryWaller (Eds.). Metacognition, Cognition, and Human Performance. Orlando: Academic Press.
• Yabaş, D. (2008). Farklılaştırılmış öğretim tasarımının öğrencilerin özyerlik algıları, bilişüstü becerileri ve akademik başarılarına etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yurt, G. ve Arslan, M. (2014). 7. sınıf türkçe ders kitaplarının şekil-içerik-metin yönünden incelenmesi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 317-327.
• Zimmerman, B. (2000). Attaining self-regulation: a social cognitive perspective. In M. Boekaerts, P.R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds), Handbook of self- regulation.(13-39). San Diego, CA: Academic Press.