Okul Sporlarında Dereceye Girmiş Öğrencilerin Sabahçıl-Akşamcıl Durumlarının Bilinçli Farkındalık Düzeylerine Etkisi

Year 2025, Volume: 54 Issue: 245, 7 - 38, 01.02.2025

İsrafil Yaşın , Metin Tan , Fatma Filiz Çolakoğlu

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1515695

Abstract

Araştırma okul sporları yıldızlar kategorisinde dereceye girmiş olan öğrencilerin sabahçıl-akşamcıl durumlarının bilinçli farkındalık düzeylerine etkisini incelemek amacı ile yapılmıştır. Araştırmada genel tarama yöntemi uygulanmıştır. Araştırmanın örneklemini 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Gaziantep İlinde okul sporlarında yıldızlar kategorisinde dereceye girmiş araştırmaya katılmayı kabul eden 231’i kadın, 244’ü erkek toplam 475 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada kişisel bilgi formu ile birlikte Sabahçılık-Akşamcılık Anketi (SAA) ve Ergenler için Kapsamlı Bilinçli Farkındalık Deneyimleri Envanteri (EKBFDE) kullanılarak veriler toplanmıştır. Araştırmada ergenler için kapsamlı bilinçli farkındalık deneyimleri envanterinin, içsel deneyimin farkındalığı, farkındalıkla davranma ve iç görülü kavrayış boyutlarında kadın öğrenciler lehine, spor türü değişkenine göre ise dışsal deneyimin farkındalığı boyutunda takım sporları ile ilgilenenler lehine istatistiksel olarak anlamlı farklar elde edilmiştir. Cinsiyet ve yaptıkları spor türü değişkenine göre sabahçıl-akşamcıl durumları bakımından gruplar arasında herhangi bir farklılık tespit edilmemiştir. Öğrencilerin sabahçıl-akşamcıl durumlarına göre ergenler için kapsamlı bilinçli farkındalık deneyimleri envanterinin farkındalıkla davranma ile merkezsizleşmek ve tepkisizlik boyutlarında gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark tespit edilmiştir. Sonuç olarak cinsiyet ve spor türü değişkenlerinin bilinçli farkındalık bakımından farklılaşmalara yol açtığı, sabahçıl-akşamcıl durumlarını etkilemediği, sabahçıl-akşamcıl tip durumlarının ise bilinçli farkındalıkları etkilediği söylenebilir.

Keywords

öğrenci, bilinçli farkındalık, sabahçıl-akşamcıl tip

Ethical Statement

Bu çalışmada "Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi"nde belirtilen kurallara uyulduğunu ve "Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler"e dayalı hiçbir işlem yapmadığımızı beyan ederiz. Aynı zamanda tüm yazarların çalışmaya katkıda bulunduğu, yazarlar arasında herhangi bir çıkar çatışmasının bulunmadığını, tüm etik ihlallerde tüm sorumluluğun makale yazarlarına ait olduğunu beyan ederiz.

THE EFFECT OF THE MORNİNG-EVENİNG SİTUATİONS OF STUDENTS WHO HAVE TAKEN A DEGREE İN SCHOOL SPORTS ON THEİR CONSCİOUS MİNDFULNESS LEVELS

Abstract

The research was conducted with the aim of examining the effect of the morning and evening mood of the students who ranked in the star category of school sports on their conscious mindfulness levels. General screening method was applied in the research. The sample of the research consists of a total of 475 students, 231 of whom are female and 244 of whom are male, who have ranked in the star category in school sports in Gaziantep in the 2021-2022 academic year and agreed to participate in the research. In the study, data were collected using a personal information form, Morningness-Eveningness Questionnaire (MEQ) and Comprehensive Mindfulness Experiences Inventory for Adolescents (CMEIFA). In the study, statistically significant differences were obtained in favor of female students in the mindfulness of internal experience, acting with mindfulness and insightful understanding dimensions of the comprehensive inventory of mindfulness experiences for adolescents, and in favor of those interested in team sports in the dimension of mindfulness of external experience according to the sport type variable. No difference was detected between the groups in terms of morningness and eveningness according to gender and the type of sports they do. According to the students morningness-eveningness status, a statistically significant difference was detected between the groups in the dimensions of acting with mindfulness, decentralization and unresponsiveness of the comprehensive inventory of mindfulness experiences for adolescents. As a result, it can be said that gender and sport type variables lead to differences in terms of conscious mindfulness, do not affect morning-evening situations, and morning-evening type situations affect conscious mindfulness.

Keywords

student, conscious mindfulness, morning-evening type

References

• Academic Mindfulness Interest Group, M., Academic Mindfulness Interest Group, M. (2006). Mindfulness-based psychotherapies: A review of conceptual foundations, empirical evidence and practical considerations.
• Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 40(4), 285-294. Adan, A., and Almirall, H. (1990). Adaptation and standardization of a Spanish version of the morningness-eveningness questionnaire: Individual differences. Personality and Individual Differences, 11(11), 1123–1130. doi:10.1016/0191-8869(90)90023-k
• Adan, A., and Guàrdia, J. (1993). Circadian variations of self-reported activation: A multidimensional approach. Chronobiologia, 20(3-4), 233–244.
• Adan, A., and Natale, V. (2002). Gender differences in morningness–eveningness preference. Chronobiology International, 19(4), 709–720. doi:10.1081/cbi-120005390
• Adan, A., Archer, S. N., Hidalgo, M. P., Di Milia, L., Natale, V., and Randler, C. (2012). Circadian typology: A comprehensive review. Chronobiology International, 29(9), 1153-1175. doi:10.3109/07420528.2012.719971
• Agargun, M. Y., Cilli, A. S., Boysan, M., Selvi, Y., Gulec, M., and Kara, H. (2007). Turkish version of morningness-eveningness questionnaire (MEQ). Sleep Hypn, 9(1), 16.
• Ağca, N. (2019). Duygu düzenleme eğitiminin genç sporcuların duygu düzenleme becerileri ve bilinçli farkındalık deneyimleri üzerindeki etkisi[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Alper, R., Akpınar, S., ve Akpınar, Ö. (2021). Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Bilinçli Farkındalık Düzeylerinin Belirlenmesi. Düzce Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-8.
• Arıkan, R. (2004). Araştırma teknikleri ve rapor hazırlama. Asil Yayın.
• Aslan, K., Kandaz Gelen, N., Saygın, Ö., ve Aslan, H. G. (2021). Gün zamanının raket sporcularında algısal-bilişsel özellikler üzerine etkisi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 23 (2), 229-244.
• Aygün, M. (2020). Spor lisesi ve düz lise öğrencilerinin kariyer kaygısı ve bilinçli farkındalıklarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 22(4).
• Aynas, S. (2019). Öğretmen adaylarının uyku ritmi empati-sempati ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Baer, R. A., Smith, G. T., Hopkins, J., Krietemeyer, J., and Toney, L. (2006). Using Self-Report Assessment Methods to Explore Facets of Mindfulness. Assessment, 13(1), 27–45. doi:10.1177/1073191105283504
• Bishop, S. R., Lau, M., Shapiro, S., Carlson, L., Anderson, N. D., Carmody, J., Segal, Z. V., Abbey, S., Speca, M., Velting, D., and Devins, G. (2004). Mindfulness: A proposed operational definition. Clinical psychology: Science and practice, 11(3), 230-241. doi:10.1093/clipsy/bph077
• Brown, K. W., Ryan, R. M., and Creswell, J. D. (2007). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychological inquiry, 18(4), 211-237. https://doi.org/10.1080/10478400701598298
• Caci, H., Deschaux, O., Adan, A., and Natale, V. (2009). Comparing three morningness scales: Age and gender effects, structure and cut-off criteria. Sleep Medicine, 10(2), 240–245. doi:10.1016/j.sleep.2008.01.007
• Cathcart, S., McGregor, M., and Groundwater, E. (2014). Mindfulness and flow in elite athletes. Journal of Clinical Sport Psychology, 8(2), 119–141. doi:10.1123/jcsp.2014-0018
• Creswell, J. D. (2017). Mindfulness Interventions. Annual Review of Psychology, 68(1), 491–516. doi:10.1146/annurev-psych-042716-051139
• Cavallera, G. M., and Giudici, S. (2008). Morningness and eveningness personality: A survey in literature from 1995 up till 2006. Personality and Individual Differences, 44(1), 3–21. doi:10.1016/j.paid.2007.07.009
• Correa, Á., Lara, T., and Madrid, J. A. (2013). Influence of circadian typology and time of day on temporal preparation. Timing & Time Perception, 1(2), 217–238. doi:10.1163/22134468-00002012
• Çelik, E. O. (2021). Dağcılık sporu ile uğraşan bireylerin doğaya bağlılık, bilinçli farkındalık, öz kontrol düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Demirel, G., ve Düşünceli, B. (2023). Ergenlerin sosyal medyaya yönelik tutumları ile bilinçli farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(1), 347-364
• Gaziantep Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü (GGSİM). (2022). http://gaziantep.gsb.gov.tr/ adresinden 15.05.2022 tarihinde ulaşılmıştır.
• Gangwar, A., Tiwari, S., Rawat, A., Verma, A., Singh, K., Kant, S., Garg, K. R., and Singh, P. K. (2018). Circadian preference, sleep quality, and health-impairing lifestyles among undergraduates of medical university. Cureus 10(6), 2856. DOI 10.7759/cureus.2856
• Germer, C. (2004). What is mindfulness. Insight journal, 22(3), 24-29.
• Germer, C. (2009). The mindful path to self-compassion: Freeing yourself from destructive thoughts and emotions. Guilford Press.
• Greeson, J. M. (2009). Mindfulness Research Update: 2008. Complementary Health Practice Review, 14(1), 10–18. doi:10.1177/1533210108329862
• Gür, Y., ve Alataş, M. (2022). Engelli Sporcu Antrenörlerinin Bilinçli Farkındalık Seviyelerinin İncelenmesi. Spor Eğitim Dergisi, 6(1), 57-62. https://doi.org/10.55238/seder.1070480
• Fettah, Ö., Emamvırdı, R., ve Çolakoğlu, F. F. (2022). Oryantiring sporcularının sabahçıl-akşamcıl istikrar seviyeleri ve sporda kaygı düzeylerinin incelenmesi. Journal of Global Sport and Education Research, 5(2), 43-56. https://doi.org/10.55142/jogser.1185452
• Hasler, B. P., Allen, J. J. B., Sbarra, D. A., Bootzin, R. R., and Bernert, R. A. (2010). Morningness–eveningness and depression: Preliminary evidence for the role of the behavioral activation system and positive affect. Psychiatry Research, 176(2-3), 166–173. doi:10.1016/j.psychres.2009.06.006
• Hidalgo, M. P., Caumo, W., Posser, M., Coccaro, S. B., Camozzato, A. L., and Chaves, M. L. F. (2009). Relationship between depressive mood and chronotype in healthy subjects. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 63(3), 283–290. doi:10.1111/j.1440-1819.2009.01965.x
• Horne, J. A., and Östberg O. (1976). A self assessment questionnaire to determine morningnesseveningness in human circadian rhythms. Int J Chronobiol, 4(2), 97-110.
• Horne, J. A., and Östberg, O. (1977). Individual differences in human circadian rhythms. Biological Psychology, 5(3), 179–190. doi:10.1016/0301-0511(77)90001-1
• Hussey, J. K. (2015). Mindfulness in sport: A proposed intervention for choking susceptible athletes [Unpublished Doctoral dissertation]. Miami University.
• Izac, M. S. M. (2006). Basic Anatomy and Physiology of Sleep. American Journal of Electroneurodiagnostic Technology, 46(1), 18–38. doi:10.1080/1086508x.2006.1107955
• İşman, Ç., Gülen, Ş., and Gündoğan, N. (2010). The relationship between digit ratio and circadian typology among medical students. Balkan Medical Journal, 2010(2).
• Johnson, C., Burke, C., Brinkman, S., and Wade, T. (2017). Development and validation of a multifactor mindfulness scale in youth: The Comprehensive Inventory of Mindfulness Experiences–Adolescents (CHIME-A). Psychological assessment, 29(3), 264.
• Kabat-Zinn, J. (1990). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain and illness. Delacorte.
• Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever you go, there you are: Mindfulness meditation in everyday life. Hyperion.
• Karasar, N. (2018). Bilimsel araştırma yöntemi (33. baskı). Nobel Yayın.
• Kerkhof, G. A. (1985). Inter-individual differences in the human circadian system: A review. Biological Psychology, 20(2), 83–112. doi:10.1016/0301-0511(85)90019-5
• Kesler, E. (2020). Elit güreşçilerde bilinçli farkındalık, sürekli optimal performans duygu durumu, spora katılım motivasyonu ve stres düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi.
• Kırca, B. (2017). Ergenler için kapsamlı bilinçli farkındalık deneyimleri envanterinin geçerlik ve güvenirlik çalışması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Kırca, B., and Ekşi, H. (2018). Turkish adaptation of the comprehensive inventory of mindfulness experiences-adolescents: A reliability and validity study. SHS Web of Conferences 48,01038. https://doi.org/10.1051/shsconf/20184801038
• Kozak, M., Zorba, E., ve Bayrakdar, A. (2021). Sporcularda zihinsel antrenman becerileri ile bilinçli farkındalık. Herkes için Spor ve Rekreasyon Dergisi, 3(2), 89-97.
• Lacoste, V., and Wetterberg, L. (1993). Individual variations of rhythms in morning and evening types with special emphasis on seasonal differences. In L. Wetterberg (Ed.), Light and biological rhythms in man (pp. 287-304). Pergamon.
• Langer, E. J., and Moldoveanu, M. (2000). Mindfulness research and the future. Journal of social issues, 56(1), 129-139.
• Lima, P. F., Medeiros, A. L. D., and Araujo, J. F. (2002). Sleep-wake pattern of medical students: Early versus late class starting time. Brazilian Journal of Medical and Biological Research, 35(11), 1373–1377. doi:10.1590/s0100-879x2002001100016
• Mace, C. (2007). Mindfulness in psychotherapy: an introduction. Advances in Psychiatric Treatment, 13(2), 147-154.
• Maraşlı, H. (2018). Genç hentbolcuların zihinsel dayanıklılık ve bilinçli farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Mutlu Bozkurt, T. (2022). Does mindfullness affect happiness?: The relationship between mindfullness and happiness in sports. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 197-210. DOI: 10.25307/jssr.1092487
• Pallant, J. (2017). SPSS kullanma kılavuzu. SPSS ile adım adım veri analizi. Anı Yayıncılık.
• Paine, S.J., Gander, P. H., and Travier, N. (2006). The epidemiology of morningness/eveningness: Influence of age, gender, ethnicity, and socioeconomic factors in adults (30-49 years). Journal of Biological Rhythms, 21(1), 68–76. doi:10.1177/0748730405283154
• Pündük, Z., Deniz, Y., ve Akçakoyun, F. (2019). Beden eğitimi ve spor öğrencilerinde sirkadiyen değişkenliğin incelenmesi: Balıkesir Üniversitesi örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2 (1), 35-43.
• Roenneberg, T. (2015). Having Trouble Typing? What on Earth Is Chronotype? Journal of Biological Rhythms, 30(6), 487–491. doi:10.1177/0748730415603835
• Selvi, Y., Beşiroğlu, L., ve Aydın, A. (2011). Kronobiyoloji ve Duygudurum Bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 368-38. https://doi.org/10.5455/cap.20110317
• Schulz, P. (2007). Biological clocks and the practice of psychiatry. Dialogues in Clinical Neuroscience, 9(3), 237-55. doi: 10.31887/DCNS.2007.9.3/pschulz
• Shapiro, S. L., Carlson, L. E., Astin, J. A., and Freedman, B. (2006). Mechanisms of mindfulness. Journal of Clinical Psychology, 62(3), 373–386. doi:10.1002/jclp.20237
• Shapiro, S. L., Oman, D., Thoresen, C. E., Plante, T. G., and Flinders, T. (2008). Cultivating mindfulness: effects on well-being. Journal of Clinical Psychology, 64(7), 840–862. doi:10.1002/jclp.20491
• Siegel, R. D., Germer, C. K., and Olendzki, A. (2009). Mindfulness: What is it? Where did it come from? In F. Didonna (Ed.), Clinical handbook of mindfulness (pp. 17–35). Springer Science Business Media
• Soylu, Y. (2021). Mücadele sporcularında duygusal yeme, bilinçli farkındalık ve psikolojik iyi oluş. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 542-549.
• Sternberg, R. J. (2000). Images of mindfulness. Journal of Social issues, 56(1), 11-26.
• Stuntzner, S. (2015). The Mindful Path to self-compassion: Freeing yourself from destructive thoughts and emotions by Christopher Germer (review). American Association of Integrative Medicine. https://scholarworks.utrgv.edu/coun_fac/12
• Summa, K. C., and Turek, F. W. (2014). Chronobiology and Obesity: Interactions between circadian rhythms and energy regulation. Advances in Nutrition, 5(3), 312–319. doi:10.3945/an.113.005132
• Tabachnick, B.G., and Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson Education Limited.
• Takahashi, J. S., Hong, H.-K., Ko, C. H., and McDearmon, E. L. (2008). The genetics of mammalian circadian order and disorder: İmplications for physiology and disease. Nature Reviews Genetics, 9(10), 764–775. doi:10.1038/nrg2430
• Tarhan, R. (2014). Üniversite öğrencilerinde sabahçıl-akşamcıl sirkadyen ritim özellikleri ve sabahçıl-akşamcıllığın mizaç ile ilişkisi [Yayımlanmamış uzmanlık tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Taşpınar, M. (2017). Sosyal bilimlerde spss uygulamalı nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Thera, N. (2005). The heart of buddhist meditation: A handbook of mental training based on the Buddha’s way of mindfulness. Buddhist Publication Society.
• Tingaz, E. O. (2020). Spor bilimleri fakültesindeki sporcu öğrencilerde bilinçli farkındalığın (mindfulness) bazı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), 21-28.
• Tingaz, E. O., Ekiz, M. A., and Çakmak, S. (2020). Examination of mindfulness and impulsiveness in university student-athletes in terms of sports injury development history. Current Psychology, 1-9. https://doi.org/10.1007/s12144-020-01024-4
• Topal, A., Yılmaz, M., Dal, M., ve Alıncak, F. (2021) Lise düzeyindeki öğrencilerin farklı değişkenler açısından bilinçli farkındalık düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Education and New Approaches, 4(2), 165-175. https://doi.org/10.52974/jena.1041076
• Tuzcuoğlu, S., ve Özcan, G. (2014). Lisanslı olarak spor yapan ve spor yapmayan ortaokul öğrencilerinin üst bilişsel farkındalık düzeyleri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(16), 158-175.
• Valladares M, Tagle-Ramirez R, Munoz M. A., and Obregon A. M. (2018). Individual ifferences in chronotypes associated with academic performance among Chilean University students. Chronobiol Int, 35(4), 578- 583. doi:10.1080/07420528.2017.1413385
• Vitale, J. A., and Weydahl, A. (2017). Chronotype, physical activity, and sport performance: A systematic review. Sports Medicine, 47(9), 1859–1868. doi:10.1007/s40279-017-0741-z
• Vural, C., ve Okan, İ. (2021). Sporda bilinçli farkındalık: Atıcılık spor branşları üzerine bir araştırma. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 265-273. DOI: 10.38021/asbid.962437
• Waterhouse, J. (1999). Introduction to chronobiology in fundamentals of chronobiology and chronotherapy. Nurettin Abacıoğlu & Hakan Zengil (Eds). Palme Yayıncılık.
• Yalçın, S., Tingaz, E. O., ve Bilgin, U. (2023). Bilinçli farkındalık ve yarışma kaygısı arasındaki ilişki: Kadın voleybolcular üzerine bir araştırma. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 28(1), 42-47. DOI: 10.53434/gbesbd.1118432
• Zimmermann, L. K. (2011). Chronotype and the transition to college life. Chronobiology International, 28(10), 904–910. doi:10.3109/07420528.2011.618959