İki Dilli Türk Çocukların Erken Okuryazarlık Becerilerine Yönelik İhtiyaç Analizi

Year 2025, Volume: 54 Issue: 245, 117 - 152, 01.02.2025

Büşra Kurt Yahşi , Ayşe Dilek Öğretir Özçelik

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1523924

Abstract

Bu çalışma iki dilli Türk çocuklarla çalışan/çalışmış okulöncesi ve sınıf öğretmenleri ile iki dilli çocuğu olan ailelerin, iki dilli çocukların erken okuryazarlık becerileri ile ilgili ihtiyaçlarına ilişkin görüşlerini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Araştırma nitel araştırma desenlerinden durum çalışması türünde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın katılımcılarını, amaçlı örnekleme yaklaşımıyla seçilmiş 40 ebeveyn, 40 sınıf öğretmeni ve 20 okulöncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Veriler, öğretmen ve ebeveynlerle gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşmeler ile toplanmıştır. Görüşmelerden elde edilen bulgular, belirlenen 3 temada betimsel analiz kullanılarak çözümlenmiştir. Çalışma sonucunda iki dilli çocukların erken okuryazarlık becerilerine yönelik ihtiyaçlarının okulöncesi dönemde kullanılan programın hedef, içerik, eğitim durumları ve ölçme değerlendirme öğeleri alt boyutlarında ele alındığı ve programı kullanan öğretmenlerin iki dilli çocuklar için yetersizlikler gözlemlediği tespit edilmiştir. İlkokul düzeyinde çocukların ihtiyaçlarının Türkçe öğrenirken ve kullanırken sözcük dağarcığı eksikliği, Latin-Kiril alfabe farklılığından kaynaklanan yazı farkındalığı ve harf bilgisi becerilerinde zorlanma ve karıştırmalar ile sesbilgisel farkındalık ve dinlediğini anlama becerilerinde olumsuz performans gösterme şeklinde olduğuna ulaşılmıştır. İki dilli çocuğu olan ebeveynler ise erken okuryazarlık becerilerine ilişkin bilgiye, evde yapılabilecek geliştirici etkinlikler ile okul aile iş birliği etkinlikleri için öneri ve desteğe ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir. Bu bağlamda, iki dilli çocuklarla çalışan eğitimciler ve iki dilli çocuğu olan aileler için erken okuryazarlık becerilerine yönelik farklı öğretim stratejileri ve materyalleri ile destek programların geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğu görülmektedir.

Keywords

iki dillilik, erken okuryazarlık, ihtiyaç analizi, erken çocukluk dönemi

A Needs Analysis for the Early Literacy Skills of Bilingual Turkish Children

Abstract

This study aims to explore the perspectives of preschool and primary school teachers who work or have worked with bilingual Turkish children, as well as families with bilingual children, regarding their needs related to early literacy skills in bilingual children. The research was conducted as a case study, one of the qualitative research designs. Participants consist of 40 parents, 40 primary school teachers, and 20 preschool teachers selected through purposive sampling. Data were collected through semi-structured interviews with both teachers and parents. The data obtained from these interviews were analyzed descriptively across three identified themes. The findings reveal that the needs of bilingual children in terms of early literacy skills are addressed within the sub-dimensions of goals, content, instructional processes, and assessment elements of the preschool program. Teachers using the program observed certain inadequacies in meeting the needs of bilingual children. At the primary school level, children’s needs are reflected in difficulties with vocabulary, resulting from challenges in learning and using Turkish, as well as in issues with script awareness due to the differences between the Latin and Cyrillic alphabets, letter recognition skills, phonological awareness, and listening comprehension skills. Parents of bilingual children expressed a need for information on early literacy skills, as well as recommendations and support for home-based activities and school-family cooperation activities. In this context, it is suggested that support programs be developed with diverse teaching strategies and materials to aid educators working with bilingual children and families raising bilingual children.

Keywords

bilingualism, early literacy, needs analysis, early childhood

References

• Akça, A., ve Tanju Aslışen, E. H. (2022). Etkileşimli kitap okuma programı ve Suriyeli çocuklar: Gaziantep ili Nizip ilçesinde pilot bir çalışma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(84), 1529-1545.
• Altınkamış, F., ve Simon, E. (2020). Language abilities in bilingual children: The effect of family background and language exposure on the development of Turkish and Dutch. International Journal of Bilingualism, 24(6), 931-951.
• Ardila, A. (2012). Advantages and disadvantages of bilingualism. Forma y Función, 25(2), 99-114.
• Aydın, M. (2019). Kırgızistan’da iki dillilik ve çok dillilik. S. Şen ve M. Mangır (Eds.), 11. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 1458-1464). 11. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Baker, C. (2011). Foundations of bilingual education and bilingualism, Multilingualism.
• Bayhan, P., ve Artan, İ. (2005). Çocuk gelişimi ve eğitimi. Morpa
• Bee, H., ve Boyd, D. (2018). Çocuk gelişim psikolojisi. Kaknüs.
• Bergroth, M., and Palviainen, A. (2017). Bilingual children as policy agents: Language policy and education policy in minority language medium early childhood education and care. Multilingua, 3(2), 1-25.
• Bernhard, J.K., Winsler, A., Bleikar, C., Ginieniewicz, J., and Madigan, A.L. (2008). “Read my story!” using the early authors program to promote early literacy among diverse, urban preschool children in poverty. Journal of Education for Students Placed at Risk, 13(1), 76-105.
• Bitetti, D., Hammer, C.F., and Lopez, L.M. (2020). The narrative macrostructure production of Spanish–English bilingual preschoolers: Within and cross-language relations. Applied Psycholinguistics, 41(1), 79-106.
• Bloomfield, L. (1935). Language. London: Allen ve Unwin.
• Boudreau, D. (2005). Use of a parent questionnaire in emergent and early literacy assessment of preschool children. Language, Speech and Hearing in Schools, 36(1), 33-47.
• Chilla S., ve Fox-Boyer, A. (2012). İkidillilik/ Çokdillilik. (E. Babur, Çev. Ed.). Roßdorf.
• Chlup, D., and Collins, T. (2010). Breaking the ice: using ice-breakers and re-energizers with adult learners. Adult Learning, 21(3-4), 34-39.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., ve Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz. (A. Aypay, Çev. Ed.). Ankara: Anı.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni, nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. (S. B. Demir, Çev.). Eğiten.
• Cummins, J. (1984). Bilingualism and special education: Issues in assessment and pedagogy. Clevedon: Multilingual Matters.
• Demirel, Ö. (2017). Eğitimde program geliştirme. Pegem Akademi
• DeBaryshe, B., and Binder, J. (1994). Development of an instrument for measuring parental beliefs about reading aloud to young children. Perceptual and Motor Skills, 78(1), 1303-1311.
• Dixon, L. Q. (2010). The importance of phonological awareness for the development of early English reading skills among bilingual Singaporean kindergartners. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 13(6), 723-738.
• Düzen, N., ve Çağlayan Dinçer, F. (2021). Ana dili Türkçe olan ve olmayan okul öncesi dönem çocuklarının erken okuryazarlık becerilerinin değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(32), 573-600.
• Edwards, V. (2012). Bilingual education and immigration. Blackwell.
• Extra, G., and Verhoeven, L. (1999). Bilingualism and migration. Mouton de Gruyter.
• Glaser, B., and Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. C.A: Sociology Press.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş (Çev. Ali Ersoy-Pelin Yalçınoğlu). Anı
• Grover, V., Lawrence, J., and Rydland, V. (2018). Bilingual preschool children’s second language vocabulary development: The role of first-language vocabulary skills and second-language talk input. International Journal of Bilingualism, 22(2) 234-250.
• Gültekin Yılmaz, S. (2024). 60-72 aylık iki dilli çocuklarla yapılan paylaşımlı kitap okumanın çocukların dil gelişimine etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Hoff, E. (2012). Dual language exposure and early bilingual development. Journal of Child Language, 39(1), 1-27. Justice, L., and Ezell, H. (2004). Print referencing: An emergent literacy enhancement strategy and its clinical applications. Language, Speech and Hearing Services in Schools, 35(2), 185-193.
• Justice, L., and Pullen, P. (2003). Promising interventions for promoting emergent literacy skills tree evidence-based approaches. Topics in Early Childhood Special Education, 23(3), 99-113.
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi (2024). 2020’nin başında bölgelere göre yerleşik nüfus. Bişkek: KCUİK. Erişim adresi: https://www.stat.kg/en/statistics/naselenie/
• Lane, H.B., Pullen, P.C., Eisele, M.R., and Jourdan, L. (2002). Preventing reading failure: Phonological awareness assessment and instruction. Preventing Reading Failure, 46(3), 101-110.
• Luk, G. (2017). Bilingualism. (E. Brian Hopkins ve S. Linkenauger, Eds.) Cambridge University Press.
• Maier, M. F., Bohlmann, N. L., and Palacios, N. A. (2016). Cross-language associations in the development of preschoolers receptive and expressive vocabulary. Early Childhood Research Quarterly, 36(1), 49-63.
• McAfee, O., ve Leong, D. (2012). Erken çocukluk döneminde gelişim ve öğrenmenin değerlendirilmesi ve desteklenmesi. (B. Güzel, Ed.). Nobel.
• Miles, M., ve Huberman, M. (2016). Nitel veri analizi. (S. Akbaba Altun ve A. Ersoy, Çev.) Pegem Akademi.
• National Association for the Education of Young Children and the National Association of Early Childhood Specialists in State Departments of Education (2009). Where we stand on curriculum, assessment, and program evaluation. Washington, D.C: National Institute for Literacy
• Paradis, J., and Jia, R. (2016). Bilingual children’s long-term outcomes in English as a second language: language environment factors shape individual differences in catching up with monolinguals. Developmental Science, 2(4), 1–15.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Pollard-Durodola, S. D., Gonzalez, J. E., Saenz, L., Resendez, N., Kwok, O., Zhu, L., and Davis, H. (2018). The effects of content-enriched shared book reading versus vocabulary-only discussions on the vocabulary outcomes of preschool dual language learners. Early Education and Development, 29(2), 245-265.
• Robert, M. S. (2017). The bilingual world: a study on bilingualism and its cognitive effects. Barcelona: Universitat Pompeu Fabra.
• Santrock, J. (2019). Yaşam boyu gelişim: gelişim psikolojisi. (G. Yüksel, Çev. Ed.). Nobel.
• Schatschneider, C., Fletcher, J.M., Francis, D., and Foorman, B.R. (2004). Kindergarten prediction of reading skills: A longitudinal comparative analysis. Journal of Educational Psychology, 96(1), 265-282.
• Schick, A. (2015). Wordless book-sharing styles in bilingual preschool classrooms and Latino children’s emergent literacy skills. Journal of Early Childhood Literacy, 15(3), 331-363.
• Schwartz, M., Wee Koh P., XiChen B., Sinke M., and Geva, E. (2015). Through the lens of teachers in two bilingual programmes: a look at early bilingual education. Language, Culture and Curriculum 29(2), 141-168.
• Sönmez, V. (2013). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Anı.
• Sun, H., Yın, B., Amsan, N., and O’Brien, A. (2017). Differential effects of internal and external factors in early bilingual vocabulary learning: The case of Singapore. Applied Psycholinguistics, 35(2), 1-29.
• Susar Kırmızı, F., Boztaş, H., ve Salgut, E. (2020). Ana dili Türkçe olmayan öğrencilerde okul öncesi eğitimin ilk okuma yazma sürecine etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(2), 105-129.
• Süverdem, F. B., ve Ertek, B. (2020). İki dillilik ve iki kültürlülük: Göç, kimlik ve aidiyet. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 6(2), 183-207.
• Şimşek Bekir, H. (2004). Almanya’da okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş grubu Türk çocuklarına uygulanan dil eğitim programının dil gelişimine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Tekin, A. K. (2016). Attitudes of maniearly childhood preservice teachers toward bilingual early childhood education: benefits, challenges, andsolutions. Child ve Youth Services, 37(1), 78-91.
• Trawick-Smith, J. (2018). Erken çocukluk döneminde gelişim (Çok kültürlü bir bakış açısı) (B. Akman, Çev. Ed.). Nobel Akademi.
• Weigel, D., Martin, S., and Bennett, K. K. (2005). Ecological influences of the home and the childcare center on preschool-age children’s literacy development. Reading Research Quarterly, 40(2), 204-233.
• Wortham, S., and Hardin, B. (2015). Assessment in early childhood education. Pearson.
• Veneziano, L., and Hooper J. A. (1997). Method for quantifying content validity of health related questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1), 67-72.
• Yazıcı, E. (2010). 61-72 Aylık çocuklar için okuma yazma becerileri araştırma testinin geçerlik ve güvenirlik çalışması: Ankara örneklemi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yıldız Bıçakçı, M. (2019). Erken çocukluk eğitiminde program değerlendirme. (A. T. Kumtepe, Ed.). Anadolu Üniversitesi Yayınları
• Yıldız, C. (2012). Yurtdışında yaşayan Türk çocuklarına Türkçe öğretimi: Almanya örneği. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı.
• Zucker, T.A., Solari, E.J., Landry, S.H., and Swank, P.R. (2013). Effects of a brief tiered language intervention for prekindergartners at risk. Early Education and Development, 24(3), 366-392.