İşrakî Teodisenin İslam Düşüncesindeki Yeri

Year 2020, , 489 - 519, 31.12.2020

Selçuk Güzel

https://doi.org/10.47502/mizan.794503

Abstract

Tanrı’ya inananların ve inanmayanların arasında tartışılan en önemli problemlerden biri kötülüktür. Kötülük olgusu insanoğlunun karşısında bazen kendi yaşadığı bazen başkalarında müşahede ettiği bir gerçeklik olarak durmaktadır. Bu durum karşısında inanan kişi, görmezlikten gelemeyeceğinden dolayı cevaplar aramaktadır. Kötülük probleminin Tanrı’ya inanç bağlamında ortaya çıkardığı sorunlar özü itibariyle aynı olmakla birlikte inananların buna verdiği cevaplar özel problemlere göre değişiklik göstermektedir. Bu çalışma, kötülük olgusuna İşrakî düşüncenin yaklaşımını ortaya koymayı amaçlamaktadır. İslam düşünce sistemi içerisinde kötülük problemine kelamcılar, tasavvufçular ve filozoflar tarafından verilen belli başlı cevaplar özet bir şekilde sunulduktan sonra İşrakî düşüncenin kötülük problemine verdiği cevaplar ve bu bağlamda İslam düşünce sistemi içerisinde durduğu yer belirlenmeye çalışılacaktır. Böylece teosofik bir anlayış olarak varsayılan İşrakî düşünce sisteminin kullandığı argümanların hangi alana yakın olduğu ortaya konmaya çalışılacaktır.

Keywords

Kötülük, Teodise, İşrakîlik, Zorunlu Varlık

References

• Alper, Ömer Mahir. İslam Felsefesinde Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi. İstanbul: Ayışığı Yayınları, 2000.
• Aydın, Mehmet. Din Felsefesi. Dokuzuncu Baskı, İzmir: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2001.
• Çağrıcı, Mustafa. “Şer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38. İstanbul: TDV, 2010.
• Çağrıcı, Mustafa. İslam Düşüncesinde Ahlak. İstanbul: Dem Yayınları, 2006.
• Çelebi, İlyas. “Hüsün ve Kubuh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 19. İstanbul: TDV, 1999.
• ed-Devvani, Celaleddin. Şevâkilü’l-hûr fi şerhi Heyâkili’n-nûr li’s-Sühreverdi, thk. Muhammed Abdülhak, Muhammed Kokan. Bağdad: Beytü’l-Verrak, 2010.
• el-Eşarî, Ebu’l Hasen. el-İbane ve Usulü Ehli’s-sünnet-Eşari Akaidi, çev. Ramazan BİÇER. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2010.
• el-İsfehani, Ragıb. Müfredat- Kur’ân Kavramları Sözlüğü, çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
• Fârâbi. İhsâu’l Ulûm (İlimlerin Sayımı), çev. Ahmet Arslan, 1. Basım. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Farabi. Risale fi’l-İlmi’l-İlahi, çev. Fehrullah Terkan. Divan Dergisi, 1 (2006): 185- 226.
• Filiz, Şahin. İslam Felsefesinde Mistik Bilginin Yeri, 2. Baskı. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Gölcük, Şerafeddin, Toprak, Süleyman. Kelam/Tarih-Ekoller-Problemler. Konya: Tekin Kitabevi, 2011.
• Hume, David. Din Üstüne, çev. Mete Tunçay, 4. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2004.
• İbni Rüşd. Faslu’l Makal el-Keşf an Minhaci’l Edille (Felsefe-Din İlişkileri), çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1985.
• İbni Rüşd. Tehafüt-ü Tehafüt (Tutarsızlığın Tutarsızlığı), çev. Muharrem Hilmi Özev. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınları, 2006.
• İbni Sina. Kitabu’ş-Şifa- Metafizik, çev. Ekrem DEMİRLİ. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• İbni Sina. Risaleler, çev. Alpaslan Açıkgenç, M. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2004.
• İlhan, Avni. “Aslah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 3. İstanbul: TDV, 1991.
• Kaya, Mahmut. İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri, 3. Baskı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2005.
• Kaya, Mahmut. “Sudûr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 37. İstanbul: TDV, 2009.
• Kazanç, Fethi Kerim. “Tanrı ve Kötülük: Kelami Düşünce Geleneğinde Kötülük Problemi Üzerine Bazı Değerlendirmeler., EKEV Akademi Dergisi, 35 (2008): 11-32.
• Kazeruni, Mahmud b. Mes’ud. Şerhu Hikmeti’l İşrak-ı Sühreverdi, düzenleyen: Abdullah Nurani, Mehdi Muhakkik. Tahran : Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 2005.
• Leibniz, Gottfried Wilhelm. Theodicee, çev. Levent Özşar. İstanbul: Biblos Kitabevi, 2009.
• Manafov, Rafiz. “Meşşai Felsefe ve Kelam Düşüncesinde Adl-i İlahi Meselesi”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28 (2009): 32-51.
• Mâtürîdî. Kitâbu’t-Tevhid, Haz. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. Ankara: İSAM, 2005.
• Natanzî, İzzeddîn Mahmûd bin Ali Kâşânî. Misbâhu’l Hidâye ve Miftâhu’l Kifâye (Tasavvufun Ana Esasları), Farsçadan çev. Hakkı Uygur, 2. Basım. İstanbul: Kurtuba Kitap, 2012.
• Ormsby, Eric Lee. İslam Düşüncesinde İlahi Adalet Sorunu, çev. Metin Özdemir, 1. Baskı. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2001.
• Özdemir, Metin. İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi, Birinci Basım. İstanbul: Furkan Kitaplığı, 2001.
• Özden, H. Ömer. “İbn Sina ve Leibniz’de Kötülük Problemi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (2010): 269- 286.
• Özsoy, Ömer, Güler, İlhami. Konularına Göre Kuran (Sistematik Kuran Fihristi). Ankara: Fecr Yayınları, 2004.
• Sarıoğlu, Hüseyin. İbni Rüşd Felsefesi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2003.
• Sühreverdî. el-Elvahu’l İmadiyye, Mecmua-i Musannefat-ı Şeyhi’l-İşrâk, tsh.Necefkuli Habibi, 4. Cilt. Tahran: Pejûheşgah-ı Ulum-u İnsani ve Motaleat-ı Ferhengi, 2001/1380.
• Sühreverdî. Heyakilu’n Nur, takdim Ahmet Abdürrahim Sayih, Tevfik Ali Vehbe. Kahire: Mektebetü’s-Sekafeti’d-Diniyye, 2009.
• Sühreverdî. Hikmetu’l-İşrâk, Mecmua-i Musannefat-ı Şeyhi’l-İşrâk, tsh. Henry Corbin, 2. Cilt. Tahran: Pejûheşgah-ı Ulum-u İnsani ve Motaleat-ı Ferhengi, 2001/1380.
• Sühreverdi. Kitabu’l Lemehat, thk. Emil Ma’luf, 2. Baskı. Beyrut: Darün Nehar li’n-neşr, 1991.
• Sühreverdî. Makamatu’s-Sufiyye, thk. Emil Ma’luf. Beyrut: Daru’l Maşrik, 2002.
• Şehrezûrî. eş-Şeceretü’l İlahiyye fi Ulumi’l Hakaiki’r-Rabbaniyye, edisyon kritik: Necip Görgün, Cilt 3. İstanbul: Elif Yayınları, 2004.
• Şehrezurî. Şerhu Hikmeti’l İşrak, trc. Hasan Ziyai Terbeti. Tahran: Müessese-i Mütalaat ve Tahkikat-ı Ferhengi, 1993.
• Taylan, Necip. Düşünce Tarihinde Tanrı Sorunu. İstanbul: Ayışığı Yayınları, 1998.
• Taylan, Necip. İslam Düşüncesinde Din Felsefeleri. İstanbul: M.Ü. Vakfı Yayınları, 2013.
• Tunç, Cihat. Kelam İlminin Tarihçesi ve İlk Kelam Okulları. Kayseri: Netform Matbaacılık, 2001.
• Turhan, Kasım. Bir Ahlak Problemi Olarak Kelam ve Felsefe Açısından İnsan Fiilleri. İstanbul: M.Ü. Vakfı Yayınları, 1996.
• Uludağ, Süleyman. “Hicab”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 17, İstanbul: TDV, 1998.
• Uludağ, Süleyman. “Nefis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 32, İstanbul: TDV, 2006.
• Yaran, Cafer Sadık. Kötülük ve Teodise, Birinci Basım. Ankara: Vadi Yayınları, 1997. Yavuz, Yusuf Şevki. “Şer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38, İstanbul: TDV, 2010.
• Yüksel, Emrullah. “İlahi Fiillerde Hikmet”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8, (1988): 43-76.