The February Revolution and the Volga-Ural Tatars: Roots and the Meanıng of the Revolution (February-May 1917)

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 353 - 386, 16.06.2025

Emre Özsoy

https://doi.org/10.16985/mtad.1604742

Abstract

Despite its unexpected timing, the February Revolution was a critical turning point on the road to the Bolshevik Revolution, emerging from years of mounting social and political unrest emerging from years of mounting social and political unrest. This not only dismantled the autocratic legacy of Tsarist rule but also marked the beginning of a political and ideological restructuring for both Russian society and the non-Russian peoples within the empire. It reflected a broader effort to forge a new collective identity under the umbrella of Russia.. In this context, the Volga-Ural region stood out as the most dynamic area among the Muslim populations during the revolutionary period. With its active press and vibrant intellectual community, it played a leading role in shaping the political direction of nearly thirty million Russian Muslims. These activities, led by the Kazan Tatars, were shaped by the ideological currents of the revolutionary days, combined with the religious and national identities of Muslims.
This article examines the activities of the Volga-Ural Tatars during the two month period between the February Revolution and the First Congress of All-Russian Muslims held in Moscow in May. It aims to explore how the Volga-Ural Tatars responded to the February Revolution by analysing early examples of revolutionary thought in the region, ideological approaches and the activities of intellectuals.
The sources of the study consist of the leading periodicals of the time such as Vakit, Yuldız, Koyaş, Tormış. The articles published in these journals by the intellectual figures who led the revolutionary process in the Volga-Ural region were examined and evaluated together with the official news and the attitude of the local people. In this respect, the study stands out for being the first to analyze on the basis of periodicals, how the February Revolution was received in İdil-Ural and its impact on the intellectuals and society.
This article examines the activities of the Volga-Ural Tatars in the two months from the February Revolution to the First Congress of All-Russian Muslims held in Moscow in May. The aim of the study is to examine the question of how the Volga-Ural Tatars responded to the February Revolution through the first examples of revolutionary understanding in the region, ideological approaches and the activities of intellectuals.

Keywords

February Revolution , Volga (Idel)-Ural Tatars , Russian Turks , Russian Muslims , Tsarist Russia.

1917 Şubat Devrimi ve İdil-Ural Tatarları: Kökler ve Devrimin Anlamı (Şubat-Mayıs 1917)

Abstract

Şubat Devrimi, beklenmedik zamanlamasına karşın uzun yıllardır biriken toplumsal ve siyasi kaynamanın bir sonucu olarak Bolşevik Devrimi’ne giden yolun en önemli aşamasıdır. Çarlık idaresinin otokratik mirasını yıkan bu gelişme sadece Rus toplumunun değil, gayri Rus halkların da siyasi ve ideolojik olarak yeniden yapılanmasının, Rusya çatısı altında yeni bir kimlik yaratma kaygısının da adıdır. Bu kapsamda, Müslüman bakiyeler içerisinde, devrim döneminin en hareketli coğrafyasını oluşturan İdil-Ural bölgesi, sahip olduğu matbuat araçları ve aydın kadrosuyla otuz milyona yakın Rusya Müslümanını yöneten bir konumda yer almıştır. Kazan Tatarlarının liderliğinde ilerleyen bu süreç, devrimden kaynaklı etkenler yanında Müslümanların dinî ve millî kimlikleriyle birleşerek şekillenmiştir.
Bu çalışma, İdil-Ural Tatarlarının Şubat Devrimi’nden, mayıs ayında Moskova’da düzenlenen Bütün Rusya Müslümanlarının Birinci Kongresi’ne kadar geçen iki ay içerisindeki faaliyetlerini ele almaktadır. Çalışmada İdil-Ural Tatarlarının Şubat Devrimi’ni nasıl karşıladığı sorunsalının; bölgedeki devrimci anlayışın ilk örnekleri, ideolojik yaklaşımlar ve aydınların faaliyetleri üzerinden incelenmesi amaçlanmaktadır.
Çalışmanın kaynaklarını Vakit, Yuldız, Koyaş, Tormış gibi dönemin önde gelen süreli yayınları oluşturmaktadır. İdil-Ural bölgesinde devrim sürecini yöneten kadronun söz konusu yayınlarda çıkan yazıları incelenmiş, resmî haberler ve yerel halkın tutumu ile birlikte değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu açıdan çalışma; Şubat Devrimi’nin İdil-Ural’da karşılanışını, aydınlar ve toplum üzerindeki etkisini ilk kez süreli yayınlar temelinde incelemesiyle ön plana çıkmaktadır.

Keywords

Şubat Devrimi , İdil-Ural Tatarları , Rusya Türkleri , Rusya Müslümanları , Çarlık Rusya.

Ethical Statement

Bu çalışmada bilmsel ilke ve etik kurallarına uyduğumu, yararlandığım bütün kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi ve değişiklik yapmadığımı, herhangi bir zamanda yaptığım beyana aykırı bir durumun ortaya çıkması durumunda doğacak bütün ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu beyan ederim.

Supporting Institution

YOK

Thanks

YOK

References

• Akhtyamova, Alsu Vazikhovna, “Tatarskoe Sotsialistiçeskoe Dvijenie: Genezis i Razvitie”, İz İstorii i Kulturı Haradov Srednego Povoljya, 12/2, (2022), s. 95-106.
• Anet, Claude, Günü Gününe Rus İhtilali, çev. Nusret Kuruoğlu, Kardeş Matbaası, İstanbul 1969.
• Badcock, Sarah, Politics And The People In Revolutionary Russia A Provincial History, Cambridge University Press, UK 2007.
• Battal, A., “Tüşken Nikolay II’nçi”, Yuldız, 1763, (5 Mart 1917), s. 1.
• Beevor, Antony, Devrim ve İç Savaş 1917-1921 Rusya, çev. Arif Kaplan, Kronik, İstanbul 2024.
• Bennigsen, Alexandre - C. L. Quelquejay, Sultan Galiyev Üçüncü Dünyacı Devrimin Babası, çev. Erden Akbulut-T. Ahmet Şensılay, Sosyalist Yayınlar, İstanbul 1995.
• Bookchin, Murray, Devrimci Halk Hareketleri Tarihi Üçüncü Devrim: 1905’ten 1917’ye Rus Devrimleri, çev. Ali İhsan Başgül, Sümer Yayıncılık, İstanbul 2023.
• Burdzhalov, E. N., Russia’s Second Revolution The February 1917 Uprising in Petrograd, çev. Donald J. Raleigh, İndiana University Press, 1987.
• C. V., “Meşrutiyet mi, Cumhuriyet mi? I”, Vakit, 2196, (21 Mart 1917), s. 1-2.
• C. V., “Meşrutiyet mi, Cumhuriyet mi? II”, Vakit, 2212, (25 April 1917), s. 1-2.
• Carr, E. H., Lenin’den Stalin’e Rus Devrimi 1917-1929, çev. Levent Cinemre, Yordam Kitap, İstanbul 2015.
• Carr, E. H., Sovyet Rusya Tarihi Bolşevik Devrimi 1 (1917-1923), çev. Orhan Suda, Metis Yayınları, İstanbul 2016.
• Devlet, Nadir, 1917 Ekim İhtilâli ve Türk-Tatar Millet Meclisi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1998.
• Devlet, Nadir, Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2014.
• Devletşin, Tamurbek, Sovyet Tataristan’ı, çev. Mehmet Emircan, Kültür Bakanlığı Yayınları, (Tarihsiz).
• Dukes, Paul, October and The World, Perspectives on The Russian Revolution, The Macmillan Press, London 1979.
• Evtuhov, Catherine - Richard Stites, 1800’den İtibaren Rusya Tarihi: Halklar, Efsaneler, Olaylar, Güçler, çev. Ahmet Cevdet Aşkın, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2018.
• F. K., “Zur Üzgeriş Künlerinde”, Vakit, 2187, (4 Mart 1917), s. 1.
• F., “Ayaz Efendi Şerefine”, Koyaş, 1105, (13 April 1917), s. 1-2.
• Fatih, “İnkılap ve Biz III”, Koyaş, 1091, (12 Mart 1917), s. 1-2.
• Ferro, Marc, The Bolshevik Revolution A Social History of The Russian Revolution, çev. Norman Stone, Routledge & Kegan Paul, London 1980.
• G. İ., “Bütün Rusya Müslümanları Cıyılışı”, İrek, 11, (6 May 1917), s. 1.
• Gabdrafikova, L. R., “Tatarskoe Medrese i Revolyutsiya: Rojdenie “Bıvşih Şakirdov”, Çelovek i Revolyutsii: Kazanskaya Guberniya, ed. L. R. Gabdrafikovoi, İnstitut İstorii im. Ş. Mardjani, Kazan 2016, s. 175-187.
• Gündoğdu, Abdullah, “Türklerin Tanıklığında Rusya’da Devrim Süreci”, 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası, ed. Yunus Koç, Mikail Cengiz, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara 2018, s. 21-36.
• Hasanov, M. H. - Galimdjan İbragimov, Tatknigoizdat, Kazan 1977.
• Hesenov, H., Revolyutsioner Bolşevik Hösəen Yamaşev,Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan 1959.
• Hosking, Geoffrey, Rusya ve Ruslar Erken Dönemden 21. Yüzyıla, çev. Kezban Acar, İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
• İbragimov, Galimdjan, Tatarı v Revolyutsii 1905 Goda, İzdanie Gosudarstvennogo İzdatelstva TSSR, Kazan 1926.
• İshakıi, Gayaz, “Saf Başına”, Gayaz İshakıi Eserler, 9, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan 2012, s. 7-11.
• İshakov, Salavat, Rossiiskie Musulmane i Revolutsiya 1917-1918, İzdatelcstvo Sotsialno-Politiçeskaya Mısl, Moskva 2004.
• İşçi, Onur - Onur Önol, Rusya İmparatorluğu’nun Çöküşü: Harp Yahut İhtilal, Kronik Kitap, İstanbul 2019.
• Kanlıdere, Ahmet, Sosyalizmden Türkçülüğe Kazanlı Ayaz İshakî, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2019.
• Katkov, George, Russia 1917 The February Revolution, Harper & Row Publishers, New York 1967.
• Kerenski, Aleksadr, Kerenski ve Rus İhtilâli, çev. Rasih Güran, Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul 1967.
• Kurat, Akdes Nimet, “Kazan Türklerinin Medeni Uyanış Devri (1917 Yılına Kadar)”, Makaleler, III, haz. Nihat Yazılıtaş, Ahmet Vurgun, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2015, s. 183-301.
• Kurat, Akdes Nimet, “1917 Şubat İhtilâli ve Rusya Türkleri”, Makaleler, II, haz. Nihat Yazılıtaş, Ahmet Vurgun, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2015, s. 95-108.
• Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2014.
• Kutlu Muhammed, “Kazan Müslüman Askerleri Arasında Hürriyet Hareketleri”, Yuldız, 1774, (24 Mart 1917), s. 4.
• Liebman, Marcel, Rus Devrimi: Bolşevik Zaferin Kökenleri, Aşamaları ve Anlamı, çev. Samih Tiryakioğlu, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2017.