Olağanüstü Yaratılış Yorumunun Dirayet Senetleri ve Eleştirisi

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 1 - 16, 30.06.2025

Yusuf Temel

Abstract

Konu ve Amaç: Günümüz antropolojisine göre ilk insan diye bir şey yoktur. Sadece alt türlerden evrilen ve çiftleşerek çoğalan insanlar vardır. Antropolojinin bu iddiası “sizi tek nefisten yaratan, ondan da eşini yaratan” mealli Kur’an ibareleriyle çelişmektedir. Müslüman çoğunluğun ilk insan hakkındaki tasavvur ve inançlarını şekillendiren bu ve benzeri ayetler ilk bakışta olağanüstü bir yaratılış tablosu çizmektedir. Makalemizin konusu bu olağanüstü tablonun teorik temel ve gerekçelerini sıralamak, bu geleneksel inanca karşı öne sürülen çağdaş yorumları inceleyip, onlara değer biçmektir.
Yöntem: Müslüman ilim geleneği dini metinleri yorumlama etrafında kurulmuştur. Makalemiz nihai tahlilde ayet yorumları olduğu için bu geleneği atlayarak doğaçlama sözler söylemek yöntemsizlik olacaktır. Bu makalede bağlı kaldığımız geleneksel yorum yöntemi günümüz akademik araştırma yöntemlerinden en çok nitel araştırma yöntemlerine benzemektedir. Hem bu yönden, hem literatür taramasına yer vermesi yönünden, hem de araştırmacının öznel görüşlerini barındırması sebebiyle bu makaleyi ‘yorumlayıcı araştırma” olarak adlandırmak ve nitel araştırmalara dahil etmek mümkündür.
Bulgular: Birçok insanın “evrim mi yaratılış mı?” ibaresiyle dile getirdiği çelişki esasında Batı dünyasının bir sorunu olan bilim-din çatışmasının bir tecellisidir. İslam dünyasında dinin aleyhine üretilen bu yapay çatışmanın kaynağı yaratılış ayetlerine ve ilahi mesajlara külli soyut gayeleri göz ardı ederek bakmaktır. Kur’an ayetleri bu külli maksatlar dikkate alınarak yorumlanırsa “evrim mi yaratılış mı?” ikileminin yapay bir ikilem olduğu ortaya çıkacaktır. Makalemizin ana bulgusu literatürde Makâsıdu’l-Kur’ân olarak isimlendirilen bu külli gayelerin bu sorunun çözümünde hayati öneme sahip oluşudur.
Sonuç: Geleneğin literatüründe makasıd olarak isimlendirilen kavram yöntem ilmi olarak adlandırabileceğimiz fıkıh usulünün en son ve en olgun meyvesidir. Bu yönüyle yöntem çalışmalarına ağırlık verilmesi zorunludur. Nitekim bu makalemiz yöntem eksenli bir tartışma örneğidir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belagati, Makāsıdu’l-Kur’ân, Olağanüstü Yaratılış, Evrimsel Yaratılış, Nefs-i vâhide

Keywords

Arap Dili ve Belagati, Makāsıdu’l-Kur’ân, Olağanüstü Yaratılış, Evrimsel Yaratılış, Nefs-i vâhide

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited. Yazar/ Author: Yusuf TEMEL

Thanks

Yöntem hassasiyetimin gelişmesinde ciddi katkısı olan dostum Mehmet Ali Akgün'e teşekkürü borç bilirim.

Interpretive Evidence for The Extraordinary Creation and Their Criticism

Abstract

Subject and Purpose: According to contemporary anthropology, there is no such thing as a “first human.” Rather, there are humans who evolved from subspecies and reproduced through interbreeding. This claim of anthropology appears to contradict the Qur’anic expressions which state, “He created you from a single soul, and from it He created its mate.” These and similar verses, which have shaped the conceptions and beliefs of the Muslim majority regarding the first human, at first glance, present an extraordinary account of creation. The subject of this article is to outline the theoretical foundations and justifications of this extraordinary narrative and to examine and assess contemporary interpretations that challenge this traditional belief.
Method: The Islamic intellectual tradition has been established around the interpretation of religious texts. Since our article ultimately deals with Qur'anic exegesis, it would be methodologically inadequate to bypass this tradition and offer spontaneous commentary. The traditional interpretative method to which we adhere in this study closely resembles modern qualitative research methods. For this reason, due to its methodological approach, its inclusion of literature review, and its incorporation of the researcher’s subjective evaluations, this article can be classified as an "interpretive study" within the framework of qualitative research.
Results: The commonly perceived contradiction, often framed as "evolution or creation," is essentially a reflection of the science-religion conflict that originated in the Western world. In the Islamic context, the source of this artificially constructed conflict, often wielded to the detriment of religion, lies in approaching the verses of creation and divine messages without due consideration of their overarching abstract purposes. When Qur'anic verses are interpreted with these universal objectives in mind, it becomes evident that the "evolution or creation" dichotomy is a false dilemma. The main finding of our article is that these overarching purposes, referred to in the literature as *Maqāṣid al-Qurʾān*, are of vital importance in resolving this issue.
Conclusions: The concept known in the tradition as *maqāṣid* is the final and most refined product of the Islamic discipline of *uṣūl al-fiqh*, which can be described as the science of methodology. In this regard, prioritizing methodological studies is essential. In fact, this article itself is an example of a methodology-centered discussion.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, Maqasid al-Qur'an, Extraordinary Creation, Evolutionary Creation, Nafsi Vahide

Keywords

Arabic Language and Rhetoric, Maqasid al-Quran, Evolutionary Creation, Extraordinary Creation, Nafsi Vahidah

References

• Bakkal, Ali. “Nefs-i Vâhide Nedir?” Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (30 Haziran 2022), 108-132.
• Bayrakdar, Mehmet. İslam’da Evrimci Yaratılış Teorisi. Kitâbiyât, 2. Basım, 2001.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Basım, 1999.
• Ebû İshâk eş-Şâtıbi. el-Muvafakât. thk. Ebu Ubeyde Meşhûr bin Âli Selmân. 7 Cilt. Dâru ibni Affân, 1. Basım, 1997.
• el-Omar Abdullah. “Talâiu’t Tetavvuriyyîn fi’l-Alemi’l-Arabiy”. el-Mecelletu’l-Arabiyye li’l-Ulumi’l-İnsaniyye 13/53 (1995), 146-169. https://doi.org/10.34120/ajh.v13i53.1509
• Gazzâli, Ebu Hâmid el-. el-Mustasfa. thk. Muhammed Abdu’s-Selâm Abdu’ş-Şafî. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1993.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed el-. Cevâhiru’l-Ḳurʾân. thk. Muḥammed Reşîd Rıḍâ. Beyrut: y.y., 1406/1986.
• Gözlü, Ahmet. “Grek Mi̇toloji̇si̇nde Evreni̇n Tanrıları Yaratma Süreci̇”. Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (Ekim 2021), 168-186.
• Hafızoğlu, Ayşegül. “Mitoloji ve İlahi Dinlerde İnsanın Yaratılışı”. Marifetname 9/1 (30 Haziran 2022), 217-244.
• https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1064044
• Hüseyin el-Cisr. er-Risâletü’l-Hamîdiyye. el-Matbaatu’l-Hamidiyyetu’l-Mısrıyye, 1905.
• İbn Ḥazm, Ebû Muḥammed ʿAlî b. Aḥmed el-Endelusî. el-Faṣl fî’l-Milel ve’l-ʾEhvâʾi ve’n-Niḥal. Kahire: y.y., ts.
• İbni Rüşd, Ebu’l Velîd. Faslul-Makâl. thk. Muhammed Amâra. Dârü’l-Maârif, 2. Basım, ts.
• İslamoğlu, Mustafa. Tabiat ve Kur’an Ayetleri Işığında Yaratılış ve Evrim. Düşün Yayıncılık, 7. Basım, 2021.
• Karaman vd., Hayrettin. Kur’ân Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• https://kuran.diyanet.gov.tr
• Muhammed, el-Hâfız bin Ahmed Yahya bin Ebnu eş-Şeyh. en-Nassu’l-Kur’ânî beyne Sebâti’l-Kasdi’ş-Şer’î ve Nisbiyyeti’l-Fehmi’l-Beşerî. Meknes, 2011.
• Râzî, Ebû ʿAbdillâh Faḫrüddîn Muḥammed b. Ömer b. Ḥüseyn er-. Mefâtîḥu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1420.
• Reşid Rıza. Tefsîru’l-Menâr. el-Hey’etu’l-Mısrıyyetu’l- Âmmetu li’l-Kitab, 1990.
• Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî eṭ-. Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli ʾÂyi’l-Ḳurʾân. thk. ʿAbdullah b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. 26 Cilt. b.y.: Dâru Hicr, 1422/2001.
• Taslaman, Caner. Evrim Teorisi Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 13. Basım, ts.
• Temel, Yusuf. Usûlü Makâsıdı’ş- Şeriati inde Ebi Bekr el-Cessas. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2022.
• Tunçbilek, Hasan Hüseyin. “İslâm’ın Dışındaki Monoteist Düşünce ve İnançlarda Ulûhiyet Anlayışı”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi III/1 (2003), 119-140.
• “Teori”. Vikipedi, 01 Mayıs 2024. https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Teori&oldid=32645119