ANAYASALARIN SESSİZ HÜKÜMLERİ: ABD, ALMANYA VE TÜRKİYE ÖRNEKLERİYLE KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 43 - 68, 30.07.2025

Abdülazim İbrahim

https://doi.org/10.51562/nkuhukuk.2025613

Öz

Modern anayasal düzenlerde yalnızca açık hükümler değil, aynı zamanda belirsizlikler ve sessizlikler de yer almaktadır. Anayasaların tüm olasılıkları önceden düzenlemesi mümkün olmadığından, anayasa yargısı zaman zaman metnin açıkça düzenlemediği konularda yorum yoluyla karar vermek zorunda kalmaktadır. Bu durum, yargının anayasal düzeni yalnızca uygulama görevinde mi olduğu yoksa anayasal normları yeniden mi inşa ettiği sorusunu gündeme getirmektedir. Yorum faaliyetinin genişlemesi, yargısal aktivizm tartışmalarını artırmakta; demokratik meşruiyet, hukuk devleti ve kuvvetler ayrılığı ilkeleriyle ilişkili sorunları derinleştirmektedir.

Bu çalışma, anayasal sessizliklerin yargı organları tarafından hangi yöntemlerle ve hangi ilkeler doğrultusunda doldurulduğunu kuramsal ve karşılaştırmalı bir bakış açısıyla ele almaktadır. ABD, Almanya ve Türkiye örnekleri üzerinden yapılan analizde, ABD Yüksek Mahkemesi anayasa metninde açıkça yer almayan hakları “örtük haklar” ve “emanet edilen ilkeler” çerçevesinde yorumlamış; Griswold v. Connecticut ve Roe v. Wade kararları bu yaklaşımı örneklemiştir. Almanya Federal Anayasa Mahkemesi, “insan onuru” ve “hukuk devleti” ilkelerini esas alarak soyut anayasal değerleri somut normlara dönüştürmüştür. Türkiye’de ise Anayasa Mahkemesi, bireysel başvuru mekanizmasının sağladığı yetkilerle bazı anayasal boşlukları doldurmaya başlamış, bu da zaman zaman yasama ve yargı arasındaki sınırların muğlaklaşmasına yol açmıştır. Çalışmada, bu yorumların demokratik meşruiyet ile uyumu ve anayasal düzen üzerindeki etkileri değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anayasal Yorum , Normatif Boşluk , Sessiz Hükümler , Yargısal Aktivizm , Anayasa Mahkemesi

DIE STILLEN BESTIMMUNGEN DER VERFASSUNGEN: EINE VERGLEICHENDE ANALYSE ANHAND DER BEISPIELE DER USA, DEUTSCHLANDS UND DER TÜRKEI

Öz

In modernen Verfassungsordnungen gibt es nicht nur klare Bestimmungen, sondern auch Unklarheiten und Lücken. Da es nicht möglich ist, alle Eventualitäten im Voraus in einer Verfassung zu regeln, muss die Verfassungsgerichtsbarkeit gelegentlich in Fragen, die im Text nicht eindeutig geregelt sind, durch Auslegung entscheiden. Dies wirft die Frage auf, ob die Justiz lediglich die Aufgabe hat, die Verfassungsordnung anzuwenden, oder ob sie die Verfassungsnormen neu gestaltet. Die Ausweitung der Auslegungstätigkeit verstärkt die Debatten über richterlichen Aktivismus und vertieft die Probleme im Zusammenhang mit den Prinzipien der demokratischen Legitimität, der Rechtsstaatlichkeit und der Gewaltenteilung.

Diese Arbeit befasst sich aus theoretischer und vergleichender Perspektive mit der Frage, mit welchen Methoden und nach welchen Grundsätzen die Verfassungslücken von den Justizorganen geschlossen werden. In der Analyse anhand der Beispiele der USA, Deutschlands und der Türkei hat der Oberste Gerichtshof der USA Rechte, die nicht ausdrücklich im Verfassungstext enthalten sind, im Rahmen der „impliziten Rechte” und „vertrauten Grundsätze” interpretiert; die Urteile Griswold v. Connecticut und Roe v. Wade veranschaulichen diesen Ansatz. Das Bundesverfassungsgericht hat auf der Grundlage der Prinzipien der „Menschenwürde” und der „Rechtsstaatlichkeit” abstrakte Verfassungswerte in konkrete Normen umgesetzt. In der Türkei hat das Verfassungsgericht begonnen, mit den Befugnissen, die ihm durch den Mechanismus der individuellen Beschwerde eingeräumt werden, einige Verfassungslücken zu schließen, was zeitweise zu einer Verwischung der Grenzen zwischen Legislative und Judikative geführt hat. In dieser Studie werden die Vereinbarkeit dieser Auslegungen mit der demokratischen Legitimität und ihre Auswirkungen auf die verfassungsmäßige Ordnung bewertet.

Anahtar Kelimeler

Verfassungsauslegung , normative Lücke , stillschweigende Bestimmungen , richterliche Aktivismus , Verfassungsgericht

THE SILENT PROVOSIONS OF CONSTITUTIONS: A COMPARATIVE ANALYSIS USING THE EXAMPLES OF THE UNITED STATES, GERMANY AND TÜRKİYE

Öz

In modern constitutional systems, not only explicit provisions but also ambiguities and silences are present. Since it is not possible for constitutions to regulate all possible scenarios in advance, constitutional courts are sometimes compelled to make decisions through interpretation on matters not clearly addressed by the text. This situation raises the question of whether the judiciary merely implements the constitutional order or actively reconstructs constitutional norms. The expansion of interpretive activity intensifies debates on judicial activism and deepens issues related to democratic legitimacy, the rule of law, and the principle of separation of powers.

This study examines, from a theoretical and comparative perspective, the methods and principles through which judicial bodies fill constitutional silences. Through an analysis of the examples of the United States, Germany, and Turkey, it is shown that the U.S. Supreme Court has interpreted rights not explicitly stated in the Constitution within the framework of “implicit rights” and “enduring principles,” as exemplified by the Griswold v. Connecticut and Roe v. Wade decisions. The German Federal Constitutional Court has transformed abstract constitutional values into concrete norms based on the principles of “human dignity” and the “rule of law.” In Turkey, the Constitutional Court has begun to fill certain constitutional gaps using the powers granted by the individual application mechanism, occasionally leading to a blurring of the boundaries between the legislative and judicial branches. The study evaluates the compatibility of these interpretations with democratic legitimacy and their impact on the constitutional order.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Interpretation , Normative Gap , Silent Clauses , Judicial Activism , Constitutional Court , Legitimacy

Kaynakça

• Barendt, E. (2020). Constitutional law: Casesandmaterials. Oxford University Press.
• Barendt, E. (2020). Judicialcreativity in constitutional interpretation. Oxford Journal of Legal Studies, 40(2), 41–66.
• Boyar, O. Anayasal Yoruma Giriş (İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2020).
• Chemerinsky, E. (2019). Constitutional Law: Principles and Policies (6th ed.). Wolters Kluwer.
• Çetintürk, E. (2017). Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç ve Ceza Konulamaz İlkesi Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (9), 39-180.
• Çilingir G. A. ve Levent G. T. “Rigth To File An Individual Application To Constitutional Court In Turkey: Adminissibility Criteria”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, no. 2 (October 2016): ss. 214-224.
• Dworkin, R. (1996). Freedom’slaw: The moral reading of theConstitution. Harvard University Press.
• Epstein, L., & Walker, T. G. (2017). Constitutional Law for a Changing America: Rights, Liberties, and Justice (9th ed.). CQ Press.
• Eren, A. (2016). Hukuki Yorum Yöntemleri Açısından Bireysel Başvuru Kararlarının Anayasanın Yorumuna Etkileri. Anayasa Yargısı, 32(1), 231-301.
• Gözler, K. (2018). Kurucu iktidar. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2022). Anayasa hukuku. Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2023). Anayasa Mahkemesi’nin yorum yetkisinin sınırları. Anayasa Hukuku Dergisi, 10(1), 211–230.
• Güzel, M. N. (2022). Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Mahkemenin Verdiği Kararlara Genel Bir Bakış. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27(47), ss. 491-531.
• Hart, H.L.A. (1994). The Concept of Law (2. basım). Oxford University Press.
• İnceoğlu, S. (2022). Bireysel başvuru rejimi: Anayasa Mahkemesi uygulamaları. On İki Levha Yayıncılık.
• İnceoğlu, S. (2022). Anayasa Mahkemesi’nin dirençle karşılaştığı kararlar üzerine. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 141, 95–110.
• Kaboğlu, İ. Ö. (2021). Anayasa hukuku dersleri. Legal Yayıncılık.
• Kaneti, S. (1991). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’ndaki Boşlukların Anayasa Mahkemesi Tarafından Doldurulması. Anayasa Yargısı, 8, 77-93.
• Kaneti, S. (2020). Anayasa yargısında meşruiyet sorunu. Beta Yayınları.
• Kaneti, S. (2020). Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı ve uygulama sorunları. İstanbul Hukuk Mecmuası, 78(3), 181–198.
• Kaya, M. B. (2020). Unutulma hakkı: AİHM’in unutulma hakkına yaklaşımı. Erişim adresi: https://www. mbkaya.com/unutulma-hakki-insan-haklari-aihm.
• Kommers, D. P.,& Miller, R. A. (2018). Theconstitutionaljurisprudence of the Federal Republic of Germany (3rd ed.). Duke University Press.
• Kontacı, A. E. (2017). Anayasada Sayılmayan Hakların Yargısal Korunması. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 66(2), 427-460.
• Lamond, G. (2014). Legal Sources, the Rule of Recognition, and Customary Law. The American Journal of Jurisprudence, 59(1), 25–48.
• Metin, Y. Anayasanın Yorumlanması (İstanbul: Beta Yayınları, 2019).
• Oder, E. B. Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri (Ankara: Yetkin Yayınları, 2021).
• Scalia, A. (1997). A Matter of Interpretation: Federal Courts and the Law. Princeton University Press. Tribe, L. H. (2016). Americanconstitutionallaw (3rd ed.). Foundation Press.
• Tushnet, M. (2014). Advanced Introduction to Constitutional Law. Edward Elgar Publishing.
• Tushnet, M. (2020). Advanced introduction to comparative constitutional law. Edward Elgar Publishing.
• Yazıcı, S. (2021). Kurucu yargı mı, sınırlandırılmış yorumcu mu? Bilkent Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(2), 101–117.
• Blackmun, Harry A. Roe v. Wade, 410 U.S. 113 (1973). Supreme Court of the United States.
• BVerfGE 65, 1 (Volkszählungsurteil), Federal Constitutional Court of Germany (1983).
• BVerfGE 7, 198 (Lüth), Federal Constitutional Court of Germany (1958).
• Dobbs v. Jackson Women’sHealthOrganization, 597 U.S. (2022).
• Dworkin, R. (1986). Law’sEmpire. Harvard University Press.
• Griswold v. Connecticut, 381 U.S. 479 (1965).
• Marbury v. Madison, 5 U.S. (1 Cranch) 137 (1803).
• Marshall, J. (1803). Marbury v. Madison, 5 U.S. (1 Cranch) 137. United StatesSupreme Court.
• Tushnet, M. (2009). TheConstitution of the United States of America: A Contextual Analysis. Hart Publishing.
• Türkiye Anayasa Mahkemesi. (2016). B. No: 2013/5653, 03.03.2016.
• Türkiye Anayasa Mahkemesi. (2020). B. No: 2018/11988, 25.06.2020.
• Türkiye Anayasa Mahkemesi. (2024). E.2024/226, K.2024/143, 25.12.2024.