Language and Experience of Mufti Penjweni (1881-1952) in The Cultural Dimension

Year 2024, Issue: 21, 145 - 166, 30.06.2024

Pakhshan Hamad

https://doi.org/10.55253/2024.nubihar.1476368

Abstract

Poetry stands as one of the oldest arts embraced by all nations throughout history, yet its essence remains open to interpretation, sparking diverse viewpoints among writers, poets, and critics. Language serves as the canvas for crafting poetry, giving rise to obscurity, symbols, and imagery, transcending conventional linguistic boundaries. The poet treats language in a special way, in that language is not only a means of conveying ideas, but the poetic experience itself that expresses innovation itself, because it breaks the boundaries between opposite meanings. While part of the dictionary of poetry is the everyday language of the people, the poet has been able to create a poetic foundation that transcends the restrictions of standard language. If the poet uses the language of the people as he is, he moves away from the boundaries of innovation. Mufti Penjweni, renowned for his poetic and intellectual contributions, enriches the Kurdish language with his unique experiences and language dictionary.

Keywords

Poetic language, Mufti Penjweni, culture, Poetic dictionary, Criticism

زمان و ئەزموونی موفتی پێنجوێنی(1881-1952) لەنێو ڕەهەندی ڕۆشنبیریدا

Abstract

شیعر یەکێکە لە هونەرە دێرینەکان و گشت نەتەوەکان بە هەموو جیاوازییەکانیانەوە و بە پێی قۆناغە مێژووییەکان ئاشنایەتییان لەگەڵ شیعردا هەبووە و هەیە. لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا چەمکی شیعر چوارچێوەیەکی دیاریکراوی چەسپاوی وەرنەگرتووە. لە نێوان نووسەر و شاعیر و ڕەخنەگراندا بیروڕای هەمەجۆر بەدیدەکرێت. هەروەها بە پێی ڕەوت و قوتابخانە ئەدەبییەکان گفتوگۆی لەبارەوە کراوە و پێکهاتەکانی بوونەتە مایەی سەرنج و تێڕامان و لێکۆڵینەوە، کە تەلیسمی شیعر زیاتر بە زمانەکەیەوە پەیوەستکراوە، چونکە کەرەستەی سەرەکی شیعرە و تەمومژ و ڕەمز و ئیحا و. هتد، لە ڕێگەی زمانەوە سەرهەڵدەدەن.
شاعیر مامەڵەیەکی تایبەتی لەگەڵ زمان دەکات، بەوەی زمان تەنیا ئامرازێکی گەیاندنی بیرۆکەکان نییە، بەڵکو ئەزموونە شیعرییەکە خۆیەتی کە خودی داهێنان دەنوێنێت، لەبەرئەوەی سنوری نێوان واتا دژ و پێچەوانەکان تێک دەشکێنێت.
لە کاتێکدا بەشێک لە فەرهەنگی شیعر زمانی ڕۆژانەی خەڵکە، شاعیر توانیویەتی بنیادێکی شیعریی لێ دروست بکات، کە کۆت و بەندەکانی زمانی پێوانەیی تێپەڕ بکات. شاعیر گەر زمانی خەڵکی وەکو خۆی بەکارهێنا، لە سنوورەکانی داهێنان دووردەکەوێتەوە، چەند بتوانێت دەلالەتی نوێ و بەکارهێنانێکی نوێی پێ ببەخشێت، لە هێڵەکانی داهێنان نزیکتر دەبێتەوە.
موفتی پێنجوێنی هەم وەک شاعیر و هەم وەک هۆشیار و ڕۆشنبیر لە نێو کۆمەڵگەکەی ناسراوە، کە ئەزموونەکانی خستۆتە چوارچێوەی زمانی پاراوی کوردی و فەرهەنگێکی زمانی تایبەت بە خۆی هەیە و بەمە توانیویەتی شوێنی خۆی لە نێو ڕەهەندی ڕۆشبیریدا بکاتەوە.

Keywords

زمانی شیعری, موفتی پێنجوێنی, ڕۆشنبیری, ، فەرهەنگی شیعریی, ، ڕەخنە

References

• 'Abdulrahman Alsuleyman. (1997). Alşi'riye û Altecawiz. Mucele 'Ilamat fî Alnaqid. Mucild 7. Ciz 25.
• 'Abdulrazaq Turabî. (2005). Al-Luxe ali'rebiye û Albehs Al'ilmî. Menşurat Me'hed Aldirasat û Alabhas Lite'rîb, Al-Ribat.
• 'Izaddîn Isma'îl we Axerun. (1998). fî Qezaya Alşi'ri Al'erebî Almu'asir. Tunis.
• Bêkes. (2008). Dîwan. Rêkxistin û Amadekirdnî: Umêd Aşina, Piyaçunewey: Mes'ûd Ehmedî. Ç1. Sine.
• Can Kuhîn. (1986). Bunye al-Luxe Alşi'riye. Tercme: Muhemd Alulî û Muhemd Al'umerî. T1. dar tubqal. Dar Albeyza, Almexirb.
• Cemaleddîn Ibin Minvur. (2010). Lisan Al'ereb. Tehqîq: Emîn 'Abdalwahab û Muhemd Alsadq Alu'bîdî. T1. Beyrut. Lubnan: Darihiya Alturas Ale'rebî.
• Cun Kuhîn. (2000). Bina Al-Luxe Alşi'riye. Tercume: Ehmed Diruyş. T3. Dar Xerîb.
• Edunîs. (1966). Siyase Alşi'ir. Ç2. Beyrut: Dar Aladab.
• Edunîs. (1978). Zemenuş-şi'ir. Ç2. Beyrut: Dar Al'ude.
• Edunîs. (1979). Muqedime liş-Ş'riş-Erebî. Ç3. Beyrut: Dar Al'ude.
• Edunîs. (1985). Kelamul-Bidayat. Ç1. Beyrut: Dar Aladab.
• Else'îd Alurqî. (1984). Loxe Alşi'ri Alhedîs. Ç3. Beyrut: Dar Alinhiçe Lisiba'e Wennesir.
• Husin Nazim. (1994). Mefahîm alş'rye. g1. Beyrut: Almirkiz Alpqafî Al'rbî.
• Kêmal Ebudîb. (1987). fî Alşi'riye . T1. Beyrut: Muassese al-Eabhas Ale'rebiye.
• Mal Hemud. (2000). Felsefe. T1. Beyrut: Misabi' Aldar Al'erebiye lil'ulum.
• Mehmud Drabse. (2010). Mefahîm fî alşi'riye. Dar Cerîr lin-Neşir û Altuzî'. 'Uman. Alurdun.
• Mes'ud Mihemed. (1973). Hacî Qadirî Koyî. Bergî Yekem. Bexda: Le Çapkrawekanî Korî Zaniyarî Kurd.
• Muftî Pêncwênî. (2016). Dîwan. Kokirdnewe û Amadekirdnî: Umêd Aşina û Kamîl 'Ebdulla Kerîm. Ç 2. Silêmanî: Çapxaney Endêşe.
• Muhemed 'Azam. (1995). Alhedase Alşi'riye. Dimişq: Itihad Alkutab Al'ereb.
• Nalî. (1997). Dîwanî Nalî û Ferhengî Nalî. Lêkollînewe û Saxkirdnewey: Dr. Marif Xeznedar. Bexda.
• Ni'um Cumiskî. (2005). al-Luxe û Al'eqil. Tercume: Remezan Muhelhil Sidxan. Bexdad: Dar Alşown Alseqafiye Al'iame.
• Osman Mîlud. (1990). Şi'riye Tuduruf. dar Albeyza.
• Qani'. (1396). Dîwan, Şa'îrî Çewsawekanî Kurdistan. Kokirdnewey: Burhan Qani'. Ç 9. Sine: Nawendî Billawkirdnewey Sine.
• Raxib Nebîl. (?). Mewsu'e Alniviryat Alladebiye. Alqahire.
• Şukrî Muhemed Al'iyad. (1988). Al-Luxe û Alibda'. T1. Alqahire.: Antirnaşîwnal Biris.
• Tizfîtan Tuduruf. (1990). Alş'riye. Tercume: Şukrî Alimbxut û Reca Es-Selame. T2. Dar Tubqal lin-Neşir. dar Albeyza.
• Tufîq Alzîdî. (1985). Mefhum Alladebiye fî Alturas Anneqdî. Tunis: Siras Lin-Nneşir.
• Yakubsin. (1988). Qezaya Alşi'riye. Tercume: Muhemd alulî û Mubark Cinun. Dar Tubqal lin-Neşir. T1. Dar Albeyza.
• Yusif Al-xal. (1978). Alhedase fî Alşi'ir. Dar Altelî'e lin-Neşir û Altewzî'. T1. Beyrut.
• Ziya Xuzîr. (2000). Ş'ri Alwaqi' û Şi'ri Alkelimat. Dimişq: Îtihad Alkutab Al'ereb.