کـورد د ھزروبیـرێن کـوردناسـێ بەڕێتانی مێجەر سونى(Major Soane) دا

Year 2024, Issue: 22, 127 - 160, 31.12.2024

Karwan Salih

https://doi.org/10.55253/2024.nubihar.1561652

Abstract

کوردناسێن ڕۆژئاڤایى ژ ئەوان یێن بەڕێتانى ڕۆڵەکێ گرنگ ددیارکرنا مێژووییا کوردان و ڕەوشا ئەوان یا سیاسى، ئابوورى و کۆمەڵایەتى و زمانى گێرایە، چونکى ئەو هاتینە دناڤ کورداندا و ڕەوشا ئەوان ب چاڤێن خۆ دیتییە، دیسان ئەوان هەوڵدایە خۆ فێرى زمانێ کوردان بکەن، داکۆ پتر شارەزایێ کاودانێن کوردان بن و ب هویرى ل سەر هەمى لایەنێن گرێدایى ب رەوشا کوردان نڤێسە هزروبیرێن خۆ نڤێساینە، ئێک ژ ئەوان کوردناسێن بەرێتانى یێن گەلەک لسەر کوردان و زمانێ کوردى نڤێسایى مێجەر سۆنە، پێگەهێ ئەوى دناڤ کوردناسان دا زۆر بەرچاڤە، ژبەر هندێ ب فەر هاتیە زانین ڤەکۆلینەکا دیرۆکى لسەر هەوڵێن ئەوى ل دۆر کوردان بهێتە نڤێسین. ئارمانجا سەرەکى یا ڤەکۆلینێ دیارکرنا هزروبیرێن مێجەر سۆنى ل دۆر بارودۆخێن کوردان و زمانێ کوردینە، ژبەرکۆ ئەوى ب شێوەیەکێ بەرفرەھ لسەر ئەڤان بیاڤان کارکرییە. دگەل نڤێسینا خۆ ئەڤ ڤەکۆلینە هەوڵددەت بەرسڤا چەندین مژارێن ب بابەتى ڤەگرێدایى بدەت مینا بۆچوونێن مێجەر سۆنى لسەر ڕەوشا کوردان چاوانن؟ ب چ شێواز ئەوى بەرێخۆدایە کوردان و ڕەوشا ئەوان یا ئابوورى و سیاسى؟ ئارمانجا مێجەر سۆنى ژ بەڵاڤکرنا ڕۆژنامەیا پێشکەڤتن چ بوو؟ بۆچ مێجەر سۆنى خۆ فێرى زمانێ کوردى کرییە؟ چاوا مێجەر سۆنى باسێ ژنێن کورد مینا عادیلە خانم کرییە؟

Keywords

کوردناسیا بەڕێتانى, کورد, زمانێ کوردى, ڕۆژنامەیا پێشکەڤتن, مێجەر سۆن

The Kurds in the British Kurdologist Major Soane’s Views

Abstract

The western Kurdologists especially British played a key role in showing the Kurdish history and their condition of political, economic, society and Language, as they left among the Kurds and witness their conditions, the attempted to master the Kurdish language as they desired to have knowledge on the Kurdish situations so they wrote all aspects that related to the Kurdish situations from their views, one of these British Kurdologist had played significant role on writing the Kurdish and their language is Major Soane, his position among the Kurdologist is greatly appeared, as a result this subject is being chosen to show his viewpoints on the Kurds. The main objectives on this study is to depict Major Soane’s point of views upon the Kurdish conditions and language as he paid much attention on these aspects. Within its writing this study attempts to answer some key questions that related to this subject such as Major Soane’s point of views on the Kurdish situation? How he viewed the Kurds and their socio-political situation? What were major Soane’s objectives behind of publishing Peshkawtin (development) newspaper? Why Major Soane learnt Kurdish Language? How he viewed the Kurdish women for instance Adala Khanim?

Keywords

British Kurdologist, Kurds, Kurdish Language, Peshkawtin newspaper, Major Soane.

References

• Ahmed, S. (2014). Mejoy Kurd la didi Rojhalanasekani Baritani 1900-1950, Capxanaiy Rojhalat: Hewler.
• Ahmed, K. M. (1978). Tegehstini Rasti u Soweni le Rojnamanosi Kurdi de, Baxda: Capbxanay Korizaniyari Kurdi.
• Soane, A. B. (007). Raportek la ser Sulemani Nawceyeka la Kurdistan, Capxaney Shivan: Sulemani.
• Sindi, B. (2008). Comelgay Kurdaware la didi Roshelatnasi da, Capxaney Xani: Duhok.
• Salih, Rafiq Salih, Salih, Sediq Salih (2007). Rojnamey Tegestini Rasti 1918-1919, Capxaney Aras: Sulemani.
• Ali, A. S. (2010). Adela xanem Kasayeti u Ardelani u Sahiebqerani boni. Salih, Rafiq Salih, Salih, Sediq Salih. (2021). Rojnamey Peshkawtine Sulemani Jimare 1-118) (29 April)
• Xowace, A. (2013). Ciem Di Soresakani Sheikh Mahudi Mezin, c2, Capxaney Aras: Hewler.
• Rasheed, H. H. (N.D). Siyaseti Major Soane Berambar be Kurd 1919-1922 Lecolinaweyaki Mejoy u Siyasi ye.
• Rauf, L. (2018). Kurdology Zanstiek bo Naseni Kurd, c2. Abdullah, N. (2022). Kurdistan la sedi nuzdam da wak Gerida Rojawayekini biniwe, Xapxani Zancoy Salahadin: Helwer.
• Masiha, J. S. û Waisy, K. S. (2019). Berjwendiyen Beritania li Kurdistne dnavbera 1797-1840 da, ji Siyasata Beritania berambari Keseya Kurdi, centre zaxo bo vecolinien Kurdi.
• Mahmmud, S. M. S. (2015). Diroka Kurdan ya Hevcarx bi ditineka zanisti, Capxaney hevi: Duhok.
• Hewraz, K. (2003). Rojhelatnasi la niwan strategy dagrekari u adology system da, Capxaney parwerda: Helwer.
• Hewar, M. R. (1990). Sheik Mahumdi Qareman u dewlati xuwari Kurdistan, b1, London.
• Sindi, B. (2002). Muctama al-Kurdi fi manzur al-istishraqi, Matbaat wezarat Tarbiye.
• Al-khur, M. S. (2017). Cadel mazheb u Tarikh, Beirut.
• Chaw. (2021). Major Soane la xzmtkariye we bo kesi yekami Englizi la Iraq u Kurdistan, bar desta li sar: Chawmedia, (Roja Saradene 26/3/2024)
• Mufti, I. R. (2024). Roli qutabxaney Ayniyekan u Sistami xuwendi farmi la bashuei Kurdistan 1869-1949, Koveri Diwan, (34).
• Mustafa, A. (2019). La barey Major Soane emane bzanin, bar dasta li sar: 89935، (Roja Saradene 27/3/2024) .
• Abdullah, Kh. (2016). Major Soane Casosyeki Ronakber, bar desta li sar: :https://archive.khaktv.net/dreja.aspx?Jmare (Roja Saradene 26/3/2024)
• Pasha, M. S. (2022). Wetareki Major Soane derbarey Sulemani, bar desta li sar: https://diplomaticmagazine.net/detail/2921 (Roja Saradene 25/3/2024)
• Roj. (2021). Major Soane U Zmane Kurdi, bar desta li sar: Roj9119 (Roja Saradene 26/3/2024) Masud. M. (2022). Major Soane Naweki Gewra belam fitnake Gewrater, bar desta li sar: https://knwe.org/KU/ArticleDetails/272 (Roja Saradene 1/4/2024)
• Mohammed, S.. (2019). Le Baray Major Soane Amane Bzane, Kurd.J, Ber desta li sar: https://www.kurdiu.org/ku/b/89935 (Roja Seredane 20/11/2024).
• Abdullah, Kh. (2020). Rojnamay Tegestini Rasti, Khak TV, Ber dasta li ser: https://www.khaktv.net/all-detail.aspx?jimare=20302&type=farhang (Roja Seredane 20/11/2024).