Türk-İslam Kültüründe Söğüt Ağacı ve Osmanlı Dini Mimarisindeki Duvar Resimlerinin İkonografisi Üzerine

Year 2025, Issue: 24, 210 - 244

Semiha Altıer

https://doi.org/10.21021/osmed.1531942

Abstract

Çeşitli ağaç türleri fiziksel özellikleriyle bağlantılı olarak, neredeyse her toplumun kültüründe önemli bir yer tutmuştur. Bunlar içinde söğüt zarif ve esnek yapısı, meyvesiz oluşu, su kenarlarında yetişmesi ve dallarının yukarıdan aşağı doğru ahenkli salınışı gibi özellikleriyle çeşitli kültürlerde hem benzer hem farklı çağrışımlar yapmıştır. Batı dünyasında ölüm, yas, kavuşamayan aşıklar ve hüznü temsil ederken; Uzakdoğu’da kadının zarafetini, soyu, iffeti, vedalaşmayı, ayrılığı; Orta Asya’da ise koruyuculuğu, şifa, şans ve bereketi çağrıştırmıştır. Anadolu Türk-İslam kültünde hüzün, şifa, koruyucu ve cennet ağacı anlamlarıyla bilinen söğüt, tarikat ehlinin bazı kerametlerinde de yer almıştır.

Bu çalışmada yazılı ve sözlü kültürün içinde önemli bir yeri olduğu anlaşılan söğüdün, XVIII-XX. yüzyıllarda Osmanlı dini mimarisindeki duvar resimlerine yansıma biçimi ve bu motifin tasvir edilmek üzere seçilme nedenleri tartışılmıştır. Osmanlı taşrasında tarikatların etkin olduğu bölgelerde inşa edilen cami, türbe ve şadırvan gibi yapılarda tespit ettiğimiz; şimdiye kadar sanat tarihsel ve ikonografik bağlamda ele alınmayan bu tasvirler üslup, sanatçı, bani, halk inançları ve tarikat kültürü etrafında değerlendirilmiştir. Diğer ağaç türlerine nispeten, sınırlı sayıda da olsa söğüt ağacı tasvirleri Osmanlı halk kültürünün zenginliğini, dönemin inançlarını ve resim anlayışını görsel olarak seyircisine sunmaktadır.

Keywords

Osmanlı Sanatı, tarikat, söğüt ağacı, ikonografi, tasvir

On the Willow Tree in Turkish-Islamic Culture and Its Iconography on Wall Paintings in Ottoman Religious Architecture

Abstract

Due to their physical properties, various tree species have held important places in nearly every culture. Among these, the willow—with its elegant and flexible form, fruitlessness, ability to grow near water, and the harmonious droop of its branches—has held diverse connotations in various cultures. While it represents death, mourning, departed lovers, and sadness in the Western world, in the Far East, it evokes women's elegance, lineage, chastity, farewell, and separation. In Central Asia, it symbolizes protection, healing, luck, and abundance. In Anatolian Turkish-Islamic culture, the willow has been associated with sadness, healing, protection, and heaven, thus playing a significant role in the stories and miracles of religious sects.

This study examines the representations of the willow on murals in Ottoman religious architecture between the 18th and 20th centuries. Drawing on the importance of the willow tree in both written and oral traditions of this period, the article discusses the reasons and motivations for its visual depictions in specific contexts. The motif appears in mosques, tombs, and fountains built in regions where religious sects were active in the Ottoman provinces. This study, for the first time, provides an art historical and iconographic evaluation of this specific motif in relation to style, artist, patron, folk beliefs, and sect culture. Although willow tree depictions are limited in number compared to other tree species, they reflect the richness of Ottoman folk culture, the beliefs of the period, and the unique aspects of the art of painting.

Keywords

Ottoman Art, mystical order, willow tree, iconography, depiction

References

• Ağaç, Saliha ve Menekşe Sakarya. “Hayat Ağacı Sembolizmi.” Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 1 (2015): 1-14.
• Ahundov, Ehliman. Azerbaycan Halk Yazım Örnekleri. Haz., Semih Tezcan. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1978.
• Aktemur, Ali Murat. “Zile’de Bektaşi Zaviyesine Ait Bir Türbenin Süslemeleri Üzerine.” Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi 8/2 (2015): 151- 160.
• Albayrak, Ali. “Keçiören Caferilerinde Ölüm Adetleri ve Uygulamaları.” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2006): 85-93.
• Altıer, Semiha. “Bölüm V. Orta Asya’dan Balkanlar’a Türk Sanatında Asma ve Üzüm İkonografisi.” Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Araştırmalar Kavramlar, Araştırmalar ve Uygulama-1., Zafer Gölen ve Şükrü Ünar. Lyon: Livre De Lyon, 2022.
• Altıer, Semiha. “Tarikat Kültüründen Bir Kesit: Osmanlı Mimari Süslemesinde Karpuz ve Karpuz-Bıçak Tasvirleri.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi 100 (2021): 397-426.
• Altıer, Semiha. “Bektaşi İkonografisi Üzerine Bir Deneme: Hacı Bektaş Veli Müzesi’ndeki Figürlü Keşkül-ü Fukaralar.” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2008 (17): 101-116. Hastings, James. Encyclopaedia of Religion and Ethics VIII. Edinburgh: T & T Clark, 1915.
• Anonim. “Söğüt”, Meydan Laroussa, 18, (İstanbul 1992), ss. 247-248.
• Aras, Bahtiyar ve Murat Maraş. “Alevilerinde Halk İnanmaları.” Cappadocia: Journal of History and Social Sciences 9/October (2017): 119-133.
• Araz, Rıfat. “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Sûfîliği ile Yatır ve Türbelerin Çevresinde Yaşayan Eski Türk İnançları.” Erdem 8/24 (1996): 783-826.
• Arık, Rüçhan. “Anadolu’da Bir Halk Ressamı: Zileli Emin.” Türkiyemiz 16/Haziran (1975):8-13.
• Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Atasoy, Nurhan. Hasbahçe Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek. İstanbul: Aygaz, 2003.
• Ayiş, Mehmet Şirin. “Bingöl ve Çevresinde Hâlidîlik.” Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl ve Çevresi Üzerindeki Etkisi Ulusal Sempozyum (Bingöl 04-05 Mayıs 2017), İstanbul: Şemal Medya Tasarım Ofisi (2017), 263-302.
• Bakan, Dilek. “Alevi Bektaşi Geleneğinde Hubyâr Sultan.” Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, 2011. Ball, Carleton R. “The Willows: Helpers of Man.” The Scientific Monthly 69/1 (1949): 48-55.
• Bardis, Panos D. “Heavenly Hera Heralds Heroınes: Peace Through Crosscultural Feminist Symbols and Myths.” International Journal on World Peace 5/4 (1988): 89-111.
• Bayar, Muharrem. “Arşiv Vesikalarına Göre Ünlü Halk Hekimi Karaca Ahmet Sultan ve Halk Tebabeti.” Kebikeç 12 (2001): 113-125.
• Baytop, Turhan. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007.
• Bekaroğlu, Gülcan, Murat Ermeydan ve Nazmiye Ermeydan, Bitki Bilgisi. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Dairesi Başkanlığı, 2011.
• Biedermann, Hans. Dictionary of Symbolism. Tran., James Hulbert. New York-Oxford: Facts on File, 1992.
• Bonnefoy, Yves. Mitolojiler Sözlüğü. Çev., Levent Yılmaz. Ankara: Dost Kitabevi, 2000.
• Bozkurt, A. Yılmaz ve Nurgün Erdin. Ağaç Teknolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Müdürlüğü, 2011.
• Buhl, Marie Louise. “The Goddesses of the Egyptian Tree Cult.” Journal of Near Eastern Studies 6/2 (1947): 80-97.
• Caferoğlu, Ahmed. Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1968.
• Cantay, Gönül. “Zileli Emin Usta'nın Bilinmeyen İki Eseri.” Bedrettin Cömert'e Armağan, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1980: 497-507.
• Cimilli, Canan. “Osmanlı'da Servi Motifinin İnançla Bağlantısı.” Sanat ve İnanç 2, Banu Mahir ve Halenur Katipoğlu. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2004.
• Civelek, Aynur. “Söğüt.” Apelasyon, Tarım, Gastronomi Turizm Sağlık Kültür Yaşam 59/Ekim (2018): 1-6.
• Cooper, J. C. An Illustrated Encyclopedia of Traditional Symbols. London: Thames and Hudson, 1987.
• Çağlıtütüncügil, Ersel. “Türk Süsleme Sanatlarında Nar: Form Köken ve İkonografik Anlamı.” Türklük Bilimi Araştırmaları 18/33 (2013): 61-92.
• Çakmak, Şakir. “Belenardıç (Torapan) Köyü Camii (Güney/Denizli).” Sanat Tarihi Dergisi 7/7 (1994): 19-12.
• Çakmak, Şakir. “Boğaziçi Kasabası Eski Camii (Baklan/Denizli).” 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, 23- 27 Eylül 1991 İstanbul Atatürk Kültür Merkezi, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 1995.
• Çal, Halit. “Şeyh Nasreddin (Nusret) Türbesi.” Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), Ankara: Gelişim Matbaası, 1987.
• Çal, Halit. “Tokat Zile Yeşilce köyü Şeyh Eylük Türbesi.” Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Konya: Selçuk Üniversitesi Vakfı Yayınları, 1993: 293- 306.
• Çapar, Mustafa. “Bir Köy, Bir Türbe: Kabaca’da Kaygusuz Abdal Türbesi.” Social Sciences Studies Journal (SSSJournal) 4/16 (2018): 1124-1143.
• Çerkez, Murat. “Merzifon’da Türk Devri Mimari Eserleri.” Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2005.
• Çetin, Yusuf ve Bahar Yayık. “Tasavvuf Düşüncesinde Servi Ağacı ve Türk-İslam Sanatındaki Yansımaları.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 100 (2021): 485-513.
• Çorak, Reyhan. “Amasyalı Münîrî’nin Siyer-i Nebî’sinde Bulunan Hicretnâme ve Hususiyetleri.” Hadis ve Siyer Araştırmaları IV/2 (2018): 11-48.
• Çulpan, Cevdet. “Köprülerde Tarih Köşkleri.” Sanat Tarihi Yıllığı 2/Ocak (1968): 24-35.
• Demir, Necati ve Fikriye Demir. Türk Ninnileri. Ankara: Sarkaç Yayınları, 2010.
• Dethlefsen, Edwin ve James Deetz. “Death’s Heads, Cherubs and Willow Trees: Experimental Archaeology in Colonial Cemeteries.” American Antiquity 31/4 (1966): 502-510.
• Dinodia, Naveena. “Salix Alba and its Cultural Significance.” International Journal for Multidisciplinary Research (IJFMR) 5/1 (2023): 1-4.
• Doğanbaş, Muzaffer. “Rumi Hoca Türbesi.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 33/Bahar (2005): 395- 400.
• Duymaz, Ali. “Anadolu Türk Efsanelerinde 'Aglayan Ağaç'lar.”, Bengü Bitig Dursun Yıldırım Armağanı, Bülent Gül, Ferruh Ağca ve Faruk Gökçe. Ankara: Öncü Kitap, 2013.
• Eliade, Mircea. Kutsal ve Dindışı. Çev., Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları, 1991.
• Eliade, Mircea. Şamanizm. Çev., İsmet Birkan. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1999.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili 5. Haz., Asım Cüneyd Köksal ve Murat Kaya. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2023.
• Ergun, Pervin. Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2014.
• Esin, Emel. Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
• Evliyâ Çelebi. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul, 1. Cilt 1. Kitap. Haz., Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Fărcaş, Camelia Paula ve Cristea Vasile Fărcaş. “The Symbolism of Garden and Orchard Plants and Their Representation in Paintings.” Contributii Botanice 50 (2015): 189-200.
• Fatsa, Mehmet. “Karadeniz Bölgesinde Türk İskân Metoduna Bir Örnek: Yağlıdere’de Hacı Abdullah Halife Zaviyesi.” Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi XII/35 (2005): 87-114.
• Fenton, Paul B. “The Symbolism of Ritual Circumambulation in Judaism and Islam. A Comparative Study.” The Journal of Jewish Thought and Philosophy 6 (1997): 345-369.
• Ferber, Michael. A Dictionary of Literary Symbols. New York: Cambridge University Press, 2007.
• Forsgren, Krista ve Elizabeth Benskin, The Art of Buddhism, Washington D C: Smithsonian Institutions Freer Gallery of Art and Arthur M. Sackler Gallery, 2001.
• Gezgin, Deniz. Bitki Mitosları. İstanbul: Sel Yayınları, 2007.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Alevi-Bektaşi Nefesleri. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1963.
• Gülerer, Salih. “Hacım Sultan Menâkıbnâmesi Üzerine Bir İnceleme.” Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2012.
• Gülerer, Salih. “Erken Dönem Menâkıbnâme Kitaplarından Biri Olan Hacım Sultan Menâkıbnâmesinin Epik Yasalara Göre Yapısı.” International Journal of Language Academy 4/4 (2016): 255-277.
• Güven, Merdan. “Türkiye Sahasındaki Hikâyeli Türküler Üzerine Bir Araştırma.” Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, 2005.
• Harlez, Charles. La Religion Nationale des Tartares Orientaux Mandchous et Mongols, Comparée à la Religion des Ancien, Bruxelles: F. Hayez, 1887.
• Harman, Mürüvet. “Geç Devir Osmanlı Resim Sanatında Cennet İmgesi: Duvar ve Kitaplarda Yer Alan Şematize Cennet Tasvirleri.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi VIII/39 (2015): 354-363.
• Harman, Mürüvet. “Osmanlı Sanatında Cennet İmgesi-Bahçe Tasarımı İlişkisi.” Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2015.
• Herodotus, The Histories of Herodotus, Tran. Henry Gary. New York: D. Appleton, 1904.
• Işık, Ramazan. “Türklerde Ağaçla İlgili İnanışlar ve Bunlara Bağlı Kültler.” İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (2004): 89-106.
• Işık, Salih. “Hayat Ağacı ve Kutsal Ağaçlar: Türk ve Çin Mitolojisi Üzerine Bir Karşılaştırma.” Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi 5/11 (2019): 546-566.
• İnan, Abdülkadir. Manas Destanı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1992.
• İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1986.
• İncidağı, Aliye Serap. “Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü Mevlâna’nın Mesnevî’sinde Yer Alan Bitki ve Meyvelerin Tasavvuf Dünyasındaki Sembolik Anlamları.” Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, 2015.
• Kalafat, Yaşar. “Erzurum'da Anadolu Türk Halk Sufizmi-Zazalar, Kırmançlar ve Türkmenler.” Kadri Erdoğan Hacı Bektaş Veli Armağanı. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, 1997: 49-72.
• Kalafat, Yaşar. Doğu Anadolu'da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Berikan Yayınevi, 2010.
• Kaplan, Kader. “Osmanlı Dönemi Amasya ve Tokat Yapılarında Duvar Resimleri.” Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi, 2019.
• Karakaş, Rezan. “Siirt Halk Kültüründe Kutsal Ağaç ve Türbeler.” Milli Folklor Dergisi 13/102 (2014): 168 – 179.
• Klincevic, Nihad. Bosna Hersek'te Mezar Taşları. İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği, 2021.
• Koçyiğit, Hilal. Kam Ana'dan Türk Dünyası Masalları 3. İstanbul: Ötüken, 2024.
• Kramer, Samuel Noah. Sümer Mitolojisi, Çev., Hamide Koyukan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1999.
• Ksenefontov, Gavriil Vasilyeviç. Yakut Şamanlığı. Çev., Atilla Bağcı. Konya: Kömen Yayınları, 2011.
• Kur’an-ı Kerim, Erişim 10 Ağustos 2024. https://yayin.diyanet.gov.tr/File/Download?path=kurani_kerim_bilgisayar_hatli.pdf&id=428
• Kuyulu, İnci. “Bademli Kılcızade Mehmet Ağa Camii (Ödemiş/İzmir).” Vakıflar Dergisi 24 (1994): 147-158.
• Levent, Ayşe. “Ağaç Kültünün Malatya Merkezdeki Bazı Örnekleri.” Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences 69 (2023): 3619-3626.
• Lurker, Manfred. An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Egypt. London: Thames & Hudson, 1980.
• Noble, Ross Reat. “The Tree Symbol in Islam.” Studies in Comparative Religion 19/3 (1975): 1-19.
• Nozedar, Adele. The Element Encyclopedia of Secret Signs and Symbols. London: Harper/Element, 2008.
• Nuhoğlu, Muallâ Murat. “Türk Edebiyatında ve Halk İnançlarında Asa.” Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 1996.
• Okçuoğlu, Tarkan. “18. ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı.” Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2000.
• Onarlı, İsmail. “XIII. Dersim'de Bazı Gelenek ve İnanç Motifleri.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi VI/15, (2000): 155-190.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar) II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995.
• Öger, Adem. Uygur Türklerinde Törenler ve Bayramlar. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• Öney, Gönül. “Anadolu Selçuklu Sanatında Hayat Ağacı Motifi.’’ Belleten XXXII/125–128 (1968): 25-36.
• Örnek, Sedat Veyis. Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1971.
• Özarslan, Metin. Türk Manilerinden Seçmeler. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2017.
• Özkan, Nurhan ve Remzi Duran. Türk Süsleme Sanatında Nar. İstanbul: Eğitim Yayınevi Tic. Ltd. Şti., 2022.
• Öztelli, Cahit. “Başa Toprak Savurmak ve Yas-Ölü Gelenekleri.” Türk Folklor Araştırmaları 116/Mart (1959): 1960-1861.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L&M Yayıncılık, 2002.
• Pinch, Geraldine. Handbook of Egyptian Mythology. Santa Barbara, California, Denver, Colorado, Oxford, England: ABC-CLIO, Inc. 2002.
• Pirsultanlı, Sednik Paşa. Azerbaycan Türklerinin Halk Efsaneleri. Bakı: Azerneşr, 2009.
• Radloff, William. Proben der Volkslitteratur der Nördlichen Türkischen Stämme V Theil: Der Dialect der Kara-Kirgisen. Leipzig: Zentralantquariat der Deutschen Demokratischen Republik, 1965.
• Rahman, Abdulkerim. Uygur Folkloru. Çev., Soner Yalçın ve Erkin Emet. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996.
• Rahner, Hugo. “The Willow Branch of the Next World.” CrossCurrents 12/4 (1962): 469-500.
• Ramazan, Işık. “Türklerde Ağaçla İlgili İnanışlar ve Bunlara Bağlı Kültler.” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (2004): 89-106.
• Renda, Günsel. Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı (1700-1850). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1977.
• Rosenberg, Donna. Dünya Mitolojisi Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi. Çev., Atıl Ulaş Cüce, Bengü Odabaşı ve Erdal Cengiz. Ankara: İmge, 2003.
• Roux, Jean-Paul. Eski Türk Mitolojisi. Çev., Musa Yaşar Sağlam. Ankara: Bilgesu, 2011.
• Roux, Jean-Paul. Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev., Aykut Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2002.
• Roux, Jean-Paul. Orta Asya'da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. Çev., Musa Yaşar Sağlam ve Lale Arslan. Ankara: Bilgesu, 2011.
• Saidahmedovna, Uraeva Darmon ve Rustamova Gavhar Bahron Qizi. “Beliefs About the “Tree of Life” in Uzbek Folklore.” Middle European Scientific Bulletin, 8/January (2021): 78-85.
• Sarıçiçek, Fevzi. “Onar Dede Mezarlığı ve Ona İlişkin Efsaneler.” Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi III/2 (2010): 533-549.
• Sayılır, Şeyda Büyükcan. “Türklerin Ağaç ile Mitolojik ve Tarihî Bağları Üzerine Bir Değerlendirme.” Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 3/6 (2021): 187-198.
• Seçgin, Nuri. “Tokat ve İlçeleri Mimari Eserleri.” Doktora tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, 1997.
• Sina, Ayşen. “Eleusis'de Demeter Kültü ve Kadın Ritüelleri.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 44/1 (2004): 37-52.
• Subaşı, Asuman. “Seytek/Külçoro ile Ayçürök’ün Yakalanışı (İnceleme-Metin-Aktarı-Dizin).” Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, 1995.
• Şahin, Mustafa Kemal. “Amasya- Hamamözü-Çay Köyü ve Gümüşhacıköy-Köseler Köyünde Bilinmeyen İki Cami.” XII. Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (Çanakkale 15- 17 Ekim 2008), İzmir: Hürriyet Matbası, 2010.
• Şeker, Ayşe. “Türkiye Türkçesi Atasözlerinde Ağaç.” RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 24 (2021): 342-363.
• Tan, Zhanhai, Jun Kong ve Rong Jiang. “A Study on the English Translation of the Willow in Tang Poetry from the Perspective of Relevance Theory.” The Educational Review 6/10 (2022): 658-667.
• Tanman, Baha. “Merzifon Kara Mustafa Paşa Camii Şadırvanının Kubbesinde Zileli Emin’in Yarattığı Osmanlı Dünyası ve Bu Dünyaya Yansıyan Kişiliği.” Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar: Güner İnal’a Armağan. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 1993: 491-522.
• Tanman, M. Baha. “Geç Dönem Osmanlı Tekke Sanatında Seyyid Ahmed el-Rifaî Türbesi Tasvirleri.” Palmet: Sadberk Hanım Müzesi Yıllığı 3 (200): 78-120.
• Tanyu, Hikmet. Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1967.
• Tanyu, Hikmet. “Türklerde Ağaçla İlgili İnançlar.” Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı 1975 (1976): 129-142.
• Tanyu, Hikmet. “Ağaç”, TDV İslam Ansiklopedisi, I (İstanbul 1998), ss. 456-457.
• Tercanlı, Akın. “Denizli İlinde Yer Alan Bir Grup Köy Camiilerindeki Kâbe Tasvirleri.” Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/19 (2020): 54-83.
• Thomson, George. Eski Yunan Toplumu Üstüne İncelemeler Tarih Öncesi Ege. Çev., Celal Üster. İstanbul: Homer Kitabevi, 2007.
• Top Mehmet ve Gülcan Özbek. “Osmanlı Batılılaşma Dönemine Ait Ödemiş’te Bulunan Duvar Resimli İki Camii.” Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 46 (2019): 227-260.
• Uyanıker, Nursel. “Sözel Kültür Bağlamında Hz. Fâtıma Anlatılarının Eşiksel (Liminal) Metinlere Katkısı Üzerine Bir Değerlendirme.” Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 14/35 (2021): 836-851.
• Uysal, Ali Rıza. “Geçmiş Zamanlarda Isparta’da Halkın İnandığı Bazı Hurafeler.” Halk Bilgisi Haberleri Dergisi 120 (1941): 276-277.
• Uzun, Rasilya. “Tatar Mitolojisinde Kadın/Dişil Varlıklar.” Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, 2022.
• Uzun, Mustafa. “Muhammediyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, XXX (İstanbul 2005), ss. 586-587.
• Ülkütaşır, Mehmet Şakir. “Türklerde Ağaç Kültü.” Halk Bilgisi Haberleri 7/83 (1938): 245-250.
• Wang, Qian ve Qiong Yang. “Ritual, Legend, and Metaphor: Narratives of the Willow in Yuan Zaju.” Religions 13/55 (2022): 1-17.
• Yalçınkaya, Fatoş. “Muş'ta Yatırlar ve Yatırlarla İlgili Anlatılan Menkıbeler.” Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2008.
• Yaman, Bahattin. “Türk Minyatür Sanatında Cennet.” Belleten 72/263 (2008): 141-154.
• Yeşil, Abdülbaki. “Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, XXIX (İstanbul 2004), ss. 252-254.
• Yıldırım, Savaş. “Amasya Gümüşhacıköy Türbelerindeki Kalem İşi Süslemeler.” Art-Sanat Dergisi 10/Temmuz (2018): 293-327.
• Yıldız, Şenay Özgür ve Halil İbrahim Eryılmaz. “Manisa, Demirci Hacı Mehmed Ağa Camii Duvar Resimleri.” Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51 (2020): 7-36.
• Yurtsal, Tuğçe. “Aydın ve Denizli Camilerinde Duvar Resimleri.” Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 2009.
• Zohary, Michael. Plants of the Bible: A Complete Handbook. Cambridge: Cambridge University Press, 1982.