Reflections of the Neighboring Balkan States’ Ambitions on the Kosovo Province on the District of Mitrovica

Year 2025, Issue: 26, 56 - 84, 15.09.2025

Mehmet Köseoğlu

https://doi.org/10.21021/osmed.1626428

Abstract

Kosovo, one of the provinces of the Macedonia region, which the Ottomans called “Three Provinces”, was located at the northern point of the Rumelian lands and was neighbor to Serbia, Bosnia, and Bulgaria. The city's population had a multinational structure, and Serbs, Bulgarians, Turks, Albanians, and Bosnians lived together here. Many stations of the Rumelia Railway Line are located within the borders of this province, and for his reason, the railway has dramatically impacted the province's commercial development. Kosovo was strategically positioned in terms of military, political, and economic activities. In addition to other Balkan states, the State of Serbia claimed rights over the province of Kosovo. Serbia based this claim on the proportion of the Serbian population living in the province and the historical past. For this reason, Serbian gangs carried out propaganda activities in most regions of Kosovo. On the other hand, Austria-Hungry, Catholicism, and Russia tried to realize their own goals in the area under the pretext of protecting Orthodox Christians. Our study aims to reflect the ambitions of the states in question regarding Kosovo in the strategically located town of Mitrovica in light of various sources, especially Ottoman archive documents.

Keywords

Kosova , Mitrovica , Rumelia Railway , Serbian , Albanian

Ethical Statement

Declaration I declare that this study is original; that I have acted by the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used, and that I comply with ethical duties and responsibilities by accepting all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I hereby declare that if a situation contrary to my statement regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise. Peer-review : Externally peer-reviewed. Conflict of Interest : The authors have no conflict of interest to declare. Grant Support : The authors declared that this study has no financial support.

Komşu Balkan Devletlerinin Kosova Vilayeti Üzerindeki Emellerinin Mitroviçe Kazasına Yansımaları

Abstract

Osmanlı’nın “Vilayet-i Selâse” olarak adlandırdığı Makedonya bölgesinin vilayetlerinden biri olan Kosova, Rumeli topraklarının kuzey noktasında bulunmakla birlikte Sırbistan, Bosna ve Bulgaristan ile komşuydu. Kentin nüfusu çok uluslu bir yapıya sahipti ve burada Sırplar, Bulgarlar, Türkler, Arnavutlar ve Boşnaklar bir arada yaşamıştır. Rumeli Demiryolu Hattının birçok istasyonu bu vilayetin sınırları içerisinde yer almıştır ve bu sebeple vilayetin ticari gelişiminde demiryolunun etkisi oldukça fazla olmuştur. Kosova, askeri, siyasi ve ekonomik faaliyetler açısından stratejik bir konumda yer almaktaydı. Diğer Balkan devletlerinin yanı sıra özellikle Sırbistan Devleti, Kosova vilayeti üzerinde hak iddiasında bulunmuştur. Sırbistan, bu iddiasını vilayette yaşayan Sırp nüfus oranına ve tarihi geçmişe dayandırmıştır. Bu sebeple Sırp çeteler Kosova’nın çoğu bölgesinde propaganda faaliyetleri yürütmüştür. Öte yandan Avusturya-Macaristan, Katolik ve Rusya ise Ortodoks Hıristiyanları himaye etmek bahanesiyle bölgede kendi emellerini gerçekleştirme gayretinde olmuşlardır. Çalışmamızda söz konusu devletlerin Kosova üzerindeki emellerinin stratejik bir konuma sahip olan Mitroviçe kazasına yansımalarının başta Osmanlı arşiv belgeleri olmak üzere çeşitli kaynaklar ışığında açığa çıkarılması amaçlanmıştır.

Keywords

Kosova , Mitroviçe , Rumeli Demiryolu , Sırp , Arnavut

Ethical Statement

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm. Hakem Değerlendirmesi : Dış bağımsız. Çıkar Çatışması : Yazarlar çıkar çatışması bildirmemiştir. Finansal Destek : Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

References

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bâb-ı Âli Evrak Odası Belgeleri (BEO): 3575/268118, 2139/160368, 3337/250241, 3334/249990.
• Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH. MKT): 555/36, 1191/74, 531/58, 740/13.
• Dâhiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR): 118/57, 231/106, 293/9.
• Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS): 1491/50.
• Hariciye Nezareti Atina Sefareti (HR.SFR.1): 130/51, 130/68.
• Haritalar (HRT.h), 175-.
• İrade Hususi (İ.HUS): 104/48.
• Meclis-i Vükela Mazbataları (MV): 105/64.
• Rumeli Müfettişliği Kosova Evrakı (TFR.I.KV): 153/15279, 67/6608, 210/20916.
• Rumeli Müfettişliği Manastır Evrakı (TFR.I.MN): 15/1487.
• Rumeli Müfettişliği Müteferrika Evrakı (TFR.I.M): 1/27.
• Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV): 252/48, 239/128, 306/48, 239/89, 239/128, 241/168, 242/7.
• Yıldız Perakende Askeri Mâruzât Evrakı (Y.PRK.ASK): 147/49, 200/21.
• Yıldız Perakende Evrakı Arzuhal Jurnal (Y.PRK.AZJ): 53/54.
• Yıldız Perakende Evrakı Dahiliye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.DH): 11/46.
• Yıldız Perakende Evrakı Dahiliye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.DH): 14/43.
• Yıldız Perakende Evrakı Elçilik, Şehbenderlik ve Ateşemiliterlik (Y.PRK.EŞA): 52/17.
• Yıldız Perakende Evrakı Komisyonlar Maruzatı (Y.PRK.KOM): 16/12.
• Yıldız Perakende Evrak-ı Maarif Nezareti Maruzatı (Y.PRK.MF): 2/72.
• Yıldız Perakende Evrakı Şura-yı Devlet Maruzatı (Y.PRK.ŞD): 3/36, 2/65.
• Yıldız Perakende Evrakı Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mabeyn Mütercimliği (Y.PRK.TKM): 47/11.
• Yıldız Perakende Evrakı Umumi (Y.PRK.UM): 32/17, 3/45, 1/99, 68/56.
• Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS), 434/12, 447/5, 443/92, 445/27, 465/96, 440/92, 519/46.
• Yıldız Sadrazam Kamil Paşa Evrakı (Y.EE.KP): 20/1997.
• Yıldız Esas Evrakı (Y.EE): 49/72.
• Salnameler
• Selanik Vilayet Salnamesi, H 1320/1902.
• Kosova Vilayet Salnamesi, H 1314/1896.
• Kaynak Eserler, Araştırma ve İnceleme Yayınlar
• Adanır, Fikret. Makedonya Sorunu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2001.
• Ahbab, Yakup. “Amerikan ve İngiliz Basınında İlinden İsyanı (1903).” Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 1/1 (2015): 119-151.
• Andonyan, Aram. Balkan Savaşı. Çev., Zaven Biberyan. İstanbul: Aras Yayınları, 2002.
• Bayraktar, Kaya. “Makedonya Sorunu ve Avrupa Müdahalesi (1902-1905).” Bilig 69 (2014): 1-28.
• Danişmend, İsmail Hami. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi Cilt:4. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1961.
• Dikici, Ali. “Osmanlı Makedonya’sında Kurulan İlk Uluslararası Polis Barış Koruma Misyonu: Mürzsteg Reform Programı.” Karadeniz Araştırmaları 6/24 (2010): 75-108.
• Foster Fraser, John. Pictures From The Balkans. London: Cassell, 1906.
• İrtem, Süleyman Kâni. Osmanlı Devleti’nin Makedonya Meselesi; Balkanların Kördüğümü. Haz., Osman Selim Kocahanoğlu. İstanbul: Temel Yayınları, 1999.
• Karpat, Kemal H.. Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
• Korkmaz, Ender. “Osmanlı Arşiv Evraklarına Göre İlinden İsyanında Yaşanan Başlıca Olaylar.” Uluslararası Dil, Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Güncel Yaklaşımlar Dergisi (CALESS) 2/1 (2020): 304-333.
• Köseoğlu, Mehmet. “Makedonya’da Mezhepçilik ve Milliyetçilik Faaliyetleri ile Kilise ve Mektep Anlaşmazlıkları (1875-1910).” Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2023.
• Külçe, Süleyman. Osmanlı Tarihinde Arnavutluk. İzmir: Ticaret Basımevi, 1944.
• Malcolm, Noel. Kosova: Balkanları Anlamak İçin. Çev., Özden Arıkan. İstanbul: Mısırlı Matbaacılık, 1999.
• McCarthy, Justin. Ölüm ve Sürgün: Osmanlı Müslümanlarına Karşı Yürütülen Ulus olarak Temizleme İşlemi. Çev., Bilge Umar. İstanbul: İnkılap Kitapevi Yayın, 1998.
• Olgun, Said. “Kosova Arnavutlarının Milli Kahramanı İsa Bolatinî (1864-1916).” Tarih ve Gelecek Dergisi 6/3 (2020): 855-894.
• Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kosova Vilayeti, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No: 87.
• Öztunç, H. Baha. Manastır Tanzimat Döneminde Bir Rumeli Şehri Sosyo-Ekonomik Yapı (1839-1876). İstanbul: Kitabevi, 2020.
• Saygılı, Hasip. “1903 Makedonyasında Reformlara Tepkiler: Manastır Rus Konsolosu Aleksandır Rostkovski’nin Katli.” Karadeniz Araştırmaları 39 (2013): 69-94.
• Saygılı, Hasip. “Sultan II. Abdülhamid’in Meşruiyet Krizi: 1903’te Mitroviçe’de İlk Rus Konsolosu Grigori Şerbina’nın Öldürülmesi.” Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 20 (2014): 163-191.
• Selahaddin Bey, Ahmed. Makedonya Mes’elesi ve Balkan Harb-i Ahiri. İstanbul: Kanaat Matbaası, 1915.
• Uzer, Tahsin. Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1979. Ünlü, Mucize. Kosova Vilayeti. Ankara: Gece Kitaplığı, 2014.