EĞİTİM İNANÇLARINA İLİŞKİN TÜRKİYE’DE YAPILMIŞ ÇALIŞMALARIN ANALİZİ: ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA İLİŞKİN BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 264 - 278, 30.11.2019

Eray Eğmir

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de öğretmen ve öğretmen
adaylarının eğitim inançları ve eğitim felsefesi tercihlerine ilişkin,
Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezinde indekslenen lisansüstü tezler
ile Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) Sosyal Bilimler Veri Tabanında
ve Google Akademik arama motorunda indekslenen araştırma makaleleri
incelenmiştir. Bu amaçla, çalışma kapsamında başlangıç yılı olarak belirlenen 2002
yılından itibaren Türkçe ve İngilizce olarak yayımlanmış toplam 8 lisansüstü
tez ve 42 makale analiz edilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre öğretmen ve
öğretmen adaylarının eğitim inançlarını konu alan yayınların 2014 sonrası artış
gösterdiği ve bu çalışmaların konularının genellikle eğitim felsefesi ve inancının
belirlenmesi ve inancın başka birtakım olgularla karşılıklı ilişkisi üzerine
yoğunlaştığı ifade edilebilir. Çalışmaların yoğun biçimde nicel tarama deseni
ile ve orta büyüklükte örneklemler üzerinde gerçekleştirildiği ve veri toplama
aracı olarak ölçek/anketlerin kullanıldığı görülmektedir. Çalışmaların
sonuçlarına göre öğretmen ve öğretmen adayları genellikle çağdaş eğitim
felsefesi inançlarına sahiptir. Çalışmada elde edilen başka bir bulgu ise
öğretmen ve öğretmen adaylarının eğitim inançları ile ders planlama ve uygulama
esnasındaki felsefelerinin birbiri ile uyuşmamasıdır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim felsefesi, eğitim inançları, felsefi bakış açısı, felsefi tercihler, öğretmenler, öğretmen adayları

Kaynakça

• Ağdacı, G. (2018). Öğretmenlerin eğitim felsefeleri eğilimi ile eleştirel düşünme becerileri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Bartın.
• Akgün, İ. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarında eleştirel düşünce yönelimleri ile eğitim inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Akpınar, B. ve Aydın, K. (2007). Eğitimde değişim ve öğretmenlerin değişim algıları. Eğitim ve Bilim, 32(144), 71-80.
• Altınkurt, Y., Yılmaz, K. ve Oğuz, A. (2012). İlköğretim ve ortaöğretim okulu öğretmenlerinin eğitim inançları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 1-19.
• Aslan, Ö. M. (2014). Eğitim felsefesi dersinin okul öncesi öğretmen adaylarının felsefi tercihlerine ve eleştirel pedagojiye yönelik görüşlerine olan etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 1-14.
• Aslan, S. (2017). Sınıf öğretmenlerinin eğitim inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1453-1468.
• Aslan, S. ve Aybek, B. (2017). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile benimsedikleri eğitim felsefelerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 373-385.
• Balcı, A. (2015). Öğretmen ve öğretmen adaylarının eğitim inançları ile özyeterlik inançlarının incelenmesi (Okul öncesi örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Bandura, A. (2006). Guide for constructing self-eficacy scales. In T.Urdan & F.Pajares (Eds.), Self-efficacy beliefs of adolescents (pp.307-337). Greenwich: CT Information Age.
• Baş, G. (2015). Öğretmenlerin eğitim felsefesi inançları ile öğretme-öğrenme anlayışları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 40(182), 111-126.
• Bauer, M. W. (2003). Classical content analysis: A review. In M. W. Bauer & G. Gaskell (Eds.), Qualitative researching with text, image and sound (pp.131-151). London: Sage Pub.
• Berkant, H. G. ve Özaslan, D. (2019). Öğretmen adaylarının eğitim inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(Özel Sayı), 1-18.
• Beytekin, O. F., Kadı, A. ve Toprakçı, E. (2015). Öğretmen adaylarının kontrol odağı inançları ve eğitim felsefeleri. Yükseköğretim Dergisi, 5(1), 1-8.
• Beytekin, O. F. ve Kadı. (2015). Öğretmen adaylarının eğitim inançları ve değerleri üzerine bir çalışma. The Journal of Academic Social Science Studies, 31, 327-341.
• Biçer, B., Er, H. ve Özel, A. (2013). Öğretmen adaylarının epistemolojik inançları ve benimsedikleri eğitim felsefeleri arasındaki ilişki. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(3), 229-242.
• Bilhan, S. (1991). Eğitim felsefesi. Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Bingöl, U. ve Kinay, İ. (2018). Türkçe öğretmen adaylarının benimsedikleri eğitim felsefelerinin çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi (Ziya Gökalp eğitim fakültesi örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,17(68), 1636-1647.
• Büyükdüvenci, S. (1987). Eğitim felsefesi: “Yazılar”. Ankara: Yargıcıoğlu Matbaası.
• Büyükdüvenci, S. (1991). Eğitim felsefesine giriş. Ankara: Savaş Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. (15. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.Candaş, Z., ve Karataş, A. (2017). Türkiye’de 1996–2016 yılları arasında çevre eğitimi alanında yapılan çalışmaların içerik analizi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 5(2), 143-159.
• Çalışkan, İ. (2013). Fen öğretmen adaylarının eğitim felsefesi yaklaşımları ile planlama süreçleri üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Özel Sayı (1), 68-83.
• Cevizci, A. (2016). Eğitim felsefesi, (4. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Coşkun, M. K. (2019). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen adaylarının benimsedikleri eğitim felsefeleri. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 93-98.
• Çakmak, Z., Bulut, B. ve Taşkıran, C. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eğitim inançlarına yönelik görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(USBES Özel Sayı II), 1190-1205.
• Çelik, R. ve Orçan, F. (2016). Öğretmen adaylarının eğitim inançları üzerine bir çalışma. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(1), 63-77.
• Çoban, A. (2002). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının, eğitim sürecine ilişkin felsefi tercihlerinin değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(2), 311-318.
• Demirel, Ö. (2009). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (12. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Demirtaş, B. ve Batdal Karaduman, G. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının eğitim inançları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 628-635.
• Diemer, A. (1993). Günümüzde felsefe disiplinleri, (Çev. D. Özlem), İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Doğanay A. ve Sarı, M. (2003). İlköğretim öğretmenlerinin sahip oldukları eğitim felsefelerine ilişkin algıların değerlendirilmesi: Öğretmenlerin eğitim felsefeleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(3), 321-337.
• Doğanay, A. (2011). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminin öğretmen adaylarının felsefi bakış açılarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 36 (161), 332-348.
• Duman, B. (2008). Öğrencilerin benimsedikleri eğitim felsefeleriyle kullanıldıkları öğrenme strateji ve öğrenme stillerinin karşılaştırılması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 203-224.
• Duman, B. ve Ulubey, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının benimsedikleri eğitim felsefelerinin öğretim teknolojilerini ve interneti kullanma düzeylerine etkisi ile ilgili görüşleri. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 95-114.
• Duru, S. (2017). Türkiye’de sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının öğretme ve öğrenme ile ilgili inançları. Journal of Human Sciences, 14(4), 4002-4014.
• Duru, S. (2014). Yapılandırmacı ve geleneksel öğrenme ortamlarının öğretmen adaylarının eğitim inançları üzerine etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 15-28.
• Ekiz, D. (2007). Öğretmen adaylarının eğitim felsefesi akımları hakkında görüşlerinin farklı programlar açısından incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 1-12.
• Elbir, B. ve Bağcı, C. (2013). Değerler eğitimi üzerine yapılmış lisansüstü düzeyindeki çalışmaların değerlendirilmesi. Turkish Studies, 8(1), 1321-1333.
• Erden, M. (2007). Eğitim bilimlerine giriş. Ankara: Arkadaş Yayıncılık.
• Ergün, M. (2019). Eğitim felsefesi, (7. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Fidan, N. ve Erden, M. (1998). Eğitime giriş. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. (2000). How to design and evaluate research in education (4th ed.). NY: McGraw-Hill.
• Görmez, S. (2015). Öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin eğitim felsefelerinin belirlenmesi ve eğitim ortamı açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gutek, G. L. (2006). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar, (Üçüncü baskı) (Çev. N. Kale). Ankara: Ütopya Yayınları.
• Güner, S. (2018). İlkokul öğretmenlerinin eğitim felsefelerine ilişkin algıları ile eğitim programı, öğretmen-öğrenci rolleri ve öğretim uygulamalarına ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Haney, J. J., Lumpe, A. T. ve Czerniak, C. M. (2003). Constructivist beliefs about the science classroom learning environment: Perspectives from teachers, administrators, parents, community members, and students. School Science and Mathematics, 103(8), 366-377.
• Hayırsever, F. ve Oğuz, E. (2017). Öğretmen adaylarının eğitim inançlarının eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 757-778.
• Hogg, M. A ve Vaughan, G. M. (2005). Sosyal Psikoloji, (Çev. P. Yıldız ve A. Gelmez), Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Ilgaz, G., Bülbül, T. ve Çuhadar, C. (2013). Öğretmen adaylarının eğitim inançları ile öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 50-65.
• İzalan, Z. (2017). Sınıf öğretmenlerinin eğitim inançları ile eğitim programına ilişkin metaforik algılarının karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Kanatlı, F. ve Scherglman, S. (2014). İlköğretim öğretmenlerinin sahip oldukları eğitim felsefelerine ilişkin algılarının değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 9, 127-138.
• Karakuş, M. (2006). Öğretmen yetiştirmede felsefenin yeri ve önemi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(31), 79-85.
• Kılıç, D. (2000). Eğitim programlarının felsefi boyutları. IX. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 27-30, Eylül, Erzurum.
• Kiraz, E., Demir, C. E., Aksu, M., Daloğlu, A., Yıldırım, S. (2010). Öğretmen adaylarının eğitim görüşlerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 526–540.
• Kozikoğlu, İ. ve Erden, R. Z. (2018). Öğretmen adaylarının eğitim felsefesi inançları ile eleştirel pedagojiye ilişkin görüşleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İlköğretim Online, 17(3), 1566-1582.
• Kozikoğlu, İ. ve Uygun, N. (2018). Öğretmenlerin benimsedikleri eğitim felsefeleri ile eğitim programı tasarım yaklaşımları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47(2), 411-438.
• Kumral, O. (2015). Öğretmen adaylarının eğitim felsefeleri: Pamukkale Üniversitesi eğitim fakültesi örneği. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12-2(24), 59-68.
• Kumral, O. (2014). Philosophical change in education: a desired primary school model of primary school student teachers. International Online Journal of Educational Sciences, 6(3), 524-532.
• Livingston, M. J., McClain, B. R. ve DeSpain, B. C. (1995). Assessing the consistency between teachers. philosophies and educational goals. Education, 116(1), 124-129.
• MEB (2018). 2023 Eğitim Vizyon Belgesi. https://2023vizyonu.meb.gov.tr/. Erş. Trh. 12.08.2019.
• Meral, Y. D. (2014). Ortaöğretim matematik öğretmenlerinin eğitim felsefesi görüşleri ve öğretme-öğrenme anlayışlarının yapılandırmacı öğrenme ortamı düzenleme becerilerine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Miles, M, B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage Pub.
• Noddings, N. (2016). Eğitim felsefesi, (Çev. R. Çelik), Ankara: Nobel Yayınevi.
• Northcote, M. (2009). Educational beliefs of higher education teachers and students: Implications for teacher education. Australian Journal of Teacher Education, 34(1), 69-81.
• Oğuz, A., Altınkurt, Y., Yılmaz, K. ve Hatipoğlu, S. (2014). Öğretmenlerin eğitim inançları ile öğrenen özerkliğini destekleme davranışları arasındaki ilişki. Turkish Journal of Educational Studies, 1(1), 37-78.
• Ornstein, A. C. ve Hunkins, F. P. (2014). Eğitim Programı, temelleri, ilkeler ve sorunlar, (Çev. S. Demiral), Ankara: Eğitim Yayınevi.
• Özbakış, G. (2018). Sınıf öğretmenlerinin eğitim inançlarının ve epistemolojik inançlarının belirlenmesi ve aralarındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Özbaş, B. Ç. (2015). Sosyal bilgiler öğretmeni adayların felsefi bakış açılarının öğretmenlik eğitimi sürecinde incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 117-138.
• Pajares, F. M. (1992). Teachers’ beliefs and educational research: Cleaning up a messy construct. Review of Educational Research, 62, 307-332.
• Saracaloğlu, A. S., Gündoğdu, K., Altın, M., Aksu, N., Kozağaç, Z. B. ve Koç, B. (2014). Yaratıcı düşünme becerisi konusunda 2000 yılı ve sonrasında yayımlanmış makalelerin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 62-74.
• Schleicher, A. (2019). http://www.hurriyet.com.tr/egitim/pisa-patronu-andreas-schleicher-turkiye-sinav-baskisini-azaltmali-41350791. Erş. Trh. 01.10.2019.
• Selçuk, Z. (2018). https://www.sabah.com.tr/egitim/2018/11/26/bakan-selcuk-bir-egitim-sisteminden-bahsediliyorsa-bunun-felsefi-bir-zemini-olmali. Erş. Trh. 05.11.2019.
• Sönmez, V. (2012). Eğitim felsefesi, (11. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin Alkın, S., Tunca, N. ve Ulubey, Ö. (2014). Öğretmen adaylarının eğitim inançları ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 13(4), 1473-1492.
• Şişman, M. (2006). Eğitim bilimine giriş. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Topdemir, H. G. (2008). Felsefe. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Topses, M. D. (2011). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tunca, N., Şahin Alkın, S. ve Oğuz, A. (2014). Öğretmenlerin eğitim inançları ile meslekî değerleri arasındaki ilişki. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 11-47.
• Tunca, N. (2012). İlköğretim öğretmenleri için mesleki değerler ölçeğinin geliştirilmesi ve ilköğretim öğretmenlerinin mesleki değerlerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi), Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Uğurlu, C. T. ve Çalmaşur, H. (2016). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının eğitim inançlarına ilişkin görüşleri: bir karma yöntem çalışması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(25), 230-272.
• Varış, F. (1994). Eğitimde program geliştirme teori ve teknikleri. Ankara: Alkım Kitapçılık Yayıncılık.
• Wiles, J. ve Bondi, J. (1993). Curriculum development. U.S.A.: Macmillan Publishing Company.
• Yapıcı, Ş. (2008). İlköğretim öğretmenlerinin eğitim felsefesiyle ilgili görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim, 1(2), 57-64.
• Yazıcı, T. (2016). Müzik Öğretmeni Adaylarının Eğitim Felsefesi İnançları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(2), 627-642.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K., Altınkurt, Y. ve Çokluk, Ö. (2011). Eğitim inançları ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(1), 335-350.
• Yılmaz, K. ve Tosun, M. F. (2013). Öğretmenlerin eğitim inançları ile öğretmen öğrenci ilişkilerine yönelik görüşleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 205-218.
• Yokuş, T. (2016). Müzik öğretmeni adaylarının benimsedikleri eğitim felsefelerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 26-36.