Muhasebe Meslek Mensuplarının Hak ve Yetkileri Bağlamında Yaşadıkları Sorunlar: Denizli İlinde Bir Araştırma

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 251 - 275, 30.06.2025

Bircan Aşuk , İbrahim Organ

https://doi.org/10.47097/piar.1690715

Abstract

Vergi gelirlerinin toplanmasında ve toplumda muhasebeye taraf olan tüm kesimlerin bilgi ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli bir role sahibi olan Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin (SMMM), üstlendikleri görev ve sorumluluklarının yanı sıra sahip oldukları bazı hak ve yetkileri de bulunmaktadır. SMMM meslek mensuplarının mevcut hak ve yetkileri ile bu bağlamda yaşadıkları sorunların neler olduğu sorusu bu araştırmanın konusunu oluşturmaktadır.
Araştırma, Denizli ilinde bağımsız olarak faaliyet gösteren SMMM’lerin mesleklerini icra ederken sahip oldukları hak ve yetkileri bağlamında ne tür sorunlar yaşadıklarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada katılımcı SMMM meslek mensupları ile yarı yapılandırılmış soru formu aracılığı ile derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiş ve sonuçlar nitel analiz yöntemine göre değerlendirilmiştir.
Meslekte sorumluluğun yetkiden fazla olması, 3568 Sayılı meslek yasasının SMMM’lerin hak ve yetkilerini koruma anlamında yetersiz kalması ve en temel hak olan muhasebe ücretlerinin tahsilatlarının devlet tarafından güvence altına alınmaması, katılımcı SMMM meslek mensupları tarafından bu araştırma kapsamında en çok tekrar edilen mesleki sorunlar olmuştur.

Keywords

Muhasebe, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM), Hak, Yetki.

Ethical Statement

Araştırmanın tüm safhalarında araştırma ve yayın etiğine özen gösterilmiştir. Çalışma verileri Denizli Pamukkale Üniversitesi’nin 12/08/2024 tarihli ve 14-2 toplantı/karar nolu etik kurul izni doğrultusunda elde edilmiştir. Araştırma verileri toplanırken, mülakata katılımcıların gönüllülük esasına göre katılmasına özen gösterilmiştir.

Supporting Institution

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluştan destek alınmamıştır.

Thanks

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluştan destek alınmamıştır.

Certified Public Accountants’ Professional Difficulties Related to Their Rights and Authorities: A Research in Denizli Province

Abstract

Certified Public Accountants (CPAs), who play an important role in the collection of tax revenues and in meeting the information needs of all parties to accounting in society, have certain rights and authorities in addition to their duties and responsibilities. The current rights and authorities of CPAs and the problems they experience in this context constitute the subject of this research.
The research was conducted in order to determine the problems experienced by CPAs operating independently in Denizli province in terms of the rights and authorities they have while performing their profession. In the research, in-depth interviews were conducted with the participant CPAs through a semi-structured questionnaire and the results were evaluated according to the qualitative analysis method.
The most frequently repeated professional problems within the scope of this research were that the responsibility in the profession exceeds the authority, the professional law numbered 3568 is insufficient in terms of protecting the rights and authorities of CPAs, and the collection of accounting fees, which is the most fundamental right, is not secured by the state.

Keywords

Accounting, Certified Public Accountant (CPA), Right, Authority

References

• Akçakoca, C. (2020, Temmuz 28). SMMM'lere yeni rapor düzenlettirme yetkisi TÜBİTAK ARGE TEYDEP, Belge Bağımsız Denetim ve SMMM web sitesi, http://www.belgedenetim.com/2020/07/28/smmm-lere-yeni-rapor-duzenleme-yetkisi-tubitak-arge-teydeb/ (Erişim Tarihi: 13.08.2024).
• Ardahan, F. (2010). Hizmet üretiminde serbest muhasebeci ve mali müşavirlerin mesleki problemleri, mesleği algılama biçimleri ve iş tatmin düzeyleri: Antalya örneği, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi,10(19), 100-138.
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), (2022). Kredi Kullandırımlarına İlişkin 24.06.2022 tarihli ve 10250 Sayılı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Kararı Hakkında Açıklama, https://www.bddk.org.tr/Duyuru/Detay/951 (Erişim Tarihi: 13.08.2024).
• Bilen, A. (2008). Doğu Anadolu Bölgesindeki muhasebe meslek mensuplarının profilleri, etik kurallarına bakışları ve meslek sorunları üzerine bir araştırma, Mali Çözüm Dergisi, (85), 27-42.
• Bişgin, A., Ünlüer, S. ve Üyümez, M. E. (2020). Muhasebe meslek mensupları ile mükelleflerin beklentileri ve sorunları: Nitel bir çalışma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(2), 625-648.
• Biyan, Ö. (2012). Muhasebe meslek mensuplarına yönelik bir çalışma: meslek mensuplarının demografik durumları, mesleki sorunları ve değerlendirilmesi, Sosyo Ekonomi Dergisi, 17(17), 105-134.
• Bostancı, B. (2022, Ağustos 07). Şirketlerin kredi talep başvurularında YMM ve SMMM'lerin yetkisi, Hürses web sitesi, https://www.hurses.com.tr/sirketlerin-kredi-talep-basvurularinda-ymm-ve-smmmlerin-yetkisi (Erişim Tarihi: 13.08.2024).
• Çavuş, A. (2020, Eylül 19). SMMM'lerin KDV iade raporu düzenleme yetkisi hikaye oldu., Abdullah Çavuş web sitesi, https://abdullahcavus.com.tr/smmm-lerin-kdv-iade-raporu-duzenleme-yetkisi-hikaye-oldu-abdullah-cavus-bagimsiz-denetciler-dernegi-baskani/ (13.08.2024).
• Demirci, A. (2017). Vergi incelemelerinde mükelleflerin ve meslek mensuplarının hakları ve ödevleri, Çorlu SMMM Odası, https://www.corlusmmmodasi.org.tr/fileadmin/user_upload/Haberler/12.05.2017/04.05.2017vergi-odemeleri.pdf (Erişim Tarihi: 24.10.2024).
• Doğanay, A., Ataizi, M., Şimşek, A., Balaban Salı, J. ve Akbulut, Y. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2653.
• Erkan, V. U. (2013). 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'na göre vekâlet sözleşmesinde vekâlet verenin ücret ödeme borcu dışındaki diğer borçları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 62(2), 441-472.
• Gökgöz, A. ve Zeytin, M. (2012). Muhasebe meslek mensuplarının mesleki faaliyetlerinde karşılaştıkları sorunlar ve beklentileri: Bilecik ve Yalova illeri uygulaması, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 477-493.
• Gülçin, K. (2018). Muhasebe mesleğinin gelişimi ve meslek mensuplarının karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(58), 669-682.
• Gündüz, M. ve Özen, E. (2016). Muhasebe meslek mensuplarının sorunları ve mesleki memnuniyetlerinin analizi: Uşak ili örneği, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (70), 67-90.
• Hepaksaz, E. (2018). Vergi mükellefi - mali müşavir ilişkilerinde yetki - sorumluluk sorunsalı (Genel sorunlar ve bazı yargı kararları ışığında değerlendirmeler), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 233-251.
• Işıklı, İ. (2011, Nisan 13). Sosyal güvenlikte mali müşavirlerin denetim ve teftiş yetkisi, Dünya Gazetesi web sitesi, https://www.dunya.com/kose-yazisi/sosyal-guvenlikte-mali-musavirlerin-denetim-ve-teftis-yetkisi/9601 (Erişim Tarihi: 13.08.2024).
• Işıldak, H. (2018). Serbest muhasebeci mali müşavirlerin hastalığı mücbir sebep sayılır mı?, Vergi Raporu, Sayı: 226, 42-49.
• Karakoç, Y. (2020, Ekim 22). Mali hukukta mücbir sebeplerin hüküm ve sonuçları. Lexpera Blog web sitesi, https://blog.lexpera.com.tr/mali-hukukta-mucbir-sebeplerin-hukum-ve-sonuclari/ (Erişim Tarihi: 27.04.2025).
• Karamercan Hukuk web sitesi, (t.y.).Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı, Muhasebe ücretinin tabi olduğu zamanaşımı kararı, https://karamercanhukuk.com/yargitay-karari/muhasebe-ucreti-zamanasimi-bk-125-126 (Erişim Tarihi: 01.08.2024).
• Kaya, H. P. ve Batı, Z. (2024). Kırşehir'deki muhasebe meslek mensuplarının sorunlarını ve beklentilerini tespit etmeye yönelik, nitel bir araştırma, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (71), 147-166.
• Kısakürek, M. M. ve Pekcan A. (2005). Muhasebenin ürettiği bilgiye farklı açılardan bakışlar, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 107-125.
• Matin, M. A. & Zakaria, AKM. (2017). Basic Accounting. Rural Development Academy (RDA).
• Nalbantoğlu, R., İSMMMO, İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirleri Odası (t.y.). Muhasebe uygulamaları konusunda meslek mensuplarını bakış açıları. https://archive.ismmmo.org.tr/docs/SEMPOZYUMLAR/SEMPOZYUM_06/5Oturum/RifatNalbantoglu.pdf (Erişim Tarihi: 21.02.2024).
• Oluyombo, O. (n.d.). Introduction to financial accounting I. National Open University of Nigeria: NOUN web site. https://nou.edu.ng/coursewarecontent/ACC203%20.pdf (Erişim Tarihi: 27.04.2025).
• Öner, M. Y. (2016). Mükellef hakları bağlamında meslek mensuplarının rolü, KPMG, https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/2016/06/tr-sorumlu-vergicilik-yavuz-oner.pdf (Erişim Tarihi: 24.10.2024).
• Öz, E. (2020, Kasım 11). Herkes haklı. Peki mali müşavirlerin hakları neler?, Muhasebe Kitapları İnternet Yayıncılık Eğitim ve Ticaret A.Ş. Web sitesi, https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/ersan/007/ (Erişim Tarihi: 13.08.2024).
• Rothenberg, H. (2024). What is accounting? A simple introduction. Rasmussen University web site, https://www.rasmussen.edu/degrees/business/blog/what-is-accounting/ (Erişim Tarihi: 27.04.2025).
• Sallabaş K. (1996). Muhasebe mesleği ve 3568 Sayılı Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'nun incelenmesi ve uygulamada karşılaşılan sorunlar [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Mesleklerine İlşkin Haksız Rekabet ve Reklam Yasağı Yönetmeliği, 21.11.2007 tarihli, 26707 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/11/20071121.htm (Erişim Tarihi: 07.06.2024).
• Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir Ücretlerinin Esasları Hakkında Yönetmelik, 02.01.1990 tarihli, 20390 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20390.pdf (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Terzi A. (2010). Muhasebe mesleği ve Rize'deki meslek mensuplarına yönelik bir araştırma [Yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 18.07.2020 tarihli, 31189 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/07/20200718-4.htm (Erişim Tarihi: 13.08.2024).
• Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB). (2025). Çalışma Raporu 2024. https://online.fliphtml5.com/nitus/deah/#p=1
• TÜRMOB - Meslek Mensubu ve İş Sahibi (Mükellef) Sözleşme Örneği, TÜRMOB web sitesi, https://service1.turmob.org.tr/?ReturnUrl=https://ebirlik.turmob.org.tr/AccountManager (Erişim Tarihi: 24.10.2024).
• TÜRMOB. (2025). Elektronik Beyanname Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi Bilgi Girişine İlişkin Önemli Duyuru, https://www.turmob.org.tr/haberler/f618500d-fd23-46bb-9748-8863fee650e0/elektronik-beyanname-aracilik-ve-sorumluluk-sozlesmesi-bilgi-girisine-iliskin-onemli-duyuru (Erişim Tarihi: 01.05.2025).
• Uçkaç, M. (2001). Genel muhasebe uygulamaları ve staj değerlendirmelerine hazırlık. Denizli Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Yayını.
• Uslu, F. ve Demir, E. (2023). Nitel bir veri toplama tekniği: Derinlemesine görüşme, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 40(1), 289-299.
• Utku, M. ve Kurtcebe E. (2019, 19-23 Nisan). Muhasebe meslek örgütlenmesinin Türkiye'deki tarihi ve TÜRMOB'un mesleki eğitimdeki yeri [Sempozyum Sunumu]. Türkiye Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, Denizli, Türkiye.
• Uzay, Ş. ve Güngör Tanç, Ş. (2004). Muhasebecilerin sorunları ve beklentileri: Kayseri ve Nevşehir illeri uygulaması, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 22, 94-104.
• Vergi Usul Kanunu Sirküleri/118, 15.10.2019 tarihli, VUK - 118/2019-8 Sayılı Sirküler, TÜRMOB web sitesi, https://www.turmob.org.tr/arsiv/mbs/resmigazete/-VUK-118-MucbirSebep.pdf (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Vergi Usul Kanunu Sirküleri/137, 30.11.2021 tarihli, VUK – 137/2021-5 Sayılı Sirküler, TÜRMOB web sitesi, https://www.turmob.org.tr/Mevzuat/PDF/19666 (Erişim Tarihi: 01.05.2025).
• Yanık, A., Toptan, M. ve Yıldız, F. (2023). Muhasebe meslek mensuplarının hizmet verirken karşılaştıkları sorunlar ve beklentileri, Sakarya İktisat Dergisi, 12(2), 220-240.
• 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu, 07.04.1969 tarihli, 13168 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/13168.pdf (Erişim Tarihi: 14.10.2024).
• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu, 10.01.1961 tarihli, 10703 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10703.pdf (Erişim Tarihi: 04.05.2024).
• 2709 Sayılı T.C. Anayasası, 09.11.1982 tarihli , Mükerrer 17863 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17863_1.pdf (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
• 3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu, 13.06.1989 tarihli, 20194 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20194.pdf (Erişim Tarihi: 26.05.2024).
• 4982 Sayılı Bilgi Edinme Kanunu, 24.10.2003 tarihli, 25269 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/10/20031024.htm (Erişim Tarihi: 14.10.2024).
• 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu, 04.02.2011 tarihli, 27836 Sayılı Remi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/02/20110204-1.htm (Erişim Tarihi: 01.08.2024).
• 7104 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlar ile 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 06.04.2018 tarihli, 30383 Sayılı Resmi Gazete web sitesi, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/04/20180406-6.htm (13.08.2024).