et-Tenûhi ve el-Udeydân Özelinde Dünden Bugüne Bir Psikoterapi Geleneği: 'el-Ferac Ba’deş-Şidde' Konulu Eserler

Year 2017, Volume: 6 Issue: 12, 211 - 233, 20.12.2017

Adnan Arslan

Abstract

Fizyolojik açıdan kompleks bir yapıya sahip olan insan bedeni yaşam
süresince değişik hastalıklara maruz kaldığı gibi bedeninden daha da girift
duygular ve hissiyatla bezenmiş insan ruhu da değişik ruhî sıkıntılara hedef
olmaktadır. Beden sağlığı için birçok değişik tedavi yöntemleri tavsiye eden
İslam geleneği, bedenden daha önemli gördüğü ruhun bunalım ve hallerini ihmal
etmemiştir. Bu konuda İslam literatüründe zorluklar karşısında kulun “dirençli”
kalabilmesi, duygudurumunun “sağlıklı” sürdürülebilmesi için “psikoterapi”
içerikli metinler kaleme alınmıştır. Bu çalışmada, gelenek halini alan bu
“teselli” akımının geçmişten günümüze iki önemli temsilcisi olan Tenûhî ve el-Udeydân’ın
eserleri içerik açısından karşılaştırılacaktır. Aynı zamanda bu eserlerin bir
takım psikolojik bozuklukların terapisinde ne ölçüde katkısının olabileceği
araştırılacaktır.        

Keywords

Tenûhî, el-Udeydân, İslami psikoterapi, el-Ferac

"عادة العلاج النفسي في التنوخي والعُديدان من الماضي إلى الحاضر: المؤلفات في "الفرج بعد الشدة

Abstract

 إنّ الروح التي تكوّن مزيجها من العواطف والمشاعر المعقدّة للغاية قد تصاب بمنغصات واضطرابات مختلفة

طوال الحياة كما يصاب جسم الإنسان الذي له بنيته المعقّدة من حيث وظائف الأعضاء بأمراض متنوّعة. التراث الطبي

الإسلامي الذي أوصى بالعديد من أنواع العلاج لصحة البدن، لم يهمل الاضطرابات التي تصيب الروح، وهي بدورها

أكثر أهمية من البدن. وفي هذا الصدد، ظهرت النصوص التي تحتوي على محتوى "العلاج النفسي" ليكون قادرا على

البقاء ومقاوما في مواجهة الصعوبات في الأدب الإسلامي. في هذه الورقة ستتم مقارنة أعمال التنوخي والعديدان، وهما

ممثلان هامان لحركة "التسرية" السابقة التي أصبحت تقليدا في هذا المجال، من حيث المضمون. وفي الوقت نفسه،

سيتم التحقيق في مدى تطبيقية هذه الأعمال لبعض اقتراحات الحل التي توصل إليها الطب النفسي الحديث في علاج

"الاكتئاب"

Keywords

التنوخي, العديدان, العلاج النفسي الإسلامي

A Psychotherapy Tradition from Past to Today Specific to al-Tanukhi and al- Udeydan: Works on "al-Farac ba'de's-shiddah"

Abstract

The human body, which has a complex structure in terms of physiology, has been

subject to various diseases during one’s life, and the human soul, which is embellished with more

intricate emotions and feelings than its own body, has become a different spiritual stress

destination throughout one’s life. The Islamic tradition, which recommended many different

treatment methods for body health, did not neglect the depressions and conditions of the soul,

which is more important than the body. In this regard, texts with "psychotherapy" content were

taken to be able to remain "resistant" in the face of difficulties in Islamic literature and to be

"healthy"in mood. The works of Tanûkhi and al-Udeydân, two important representatives of this

past "consolation" movement that has become tradition in this work, will be compared in terms of

content. Also, it will be investigated to what extent these works have applied some solution

suggestions reached by modern psychiatry in "depression" therapy.

Keywords

Tanukhi, al-Udeydan, Islamic psychotherapy, al-farac, Hakeza hezemu’l-yes.

References

• Ak M., Eşen E., Özdengül F., “Mevlana Penceresinden Bilişsel Terapiler”, Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 3 (2014), 133-141. Alkayış M. F., Doğan A. T., “El-Ferec Ba’de’ş-Şidde’de Geçen Deyimler”, Turkish Studies, 3 (2011), 464-487. Altun, Rıza, “Dindarlık ve Depresyon İlişkisi”, International Journal of Humanities and Education, 1 (2015), 15-42. Aydın, Özlem (Güler), “Yaşamı Sürdürmede Dini İnancın Rolü”, (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2011). Bower, G. Laura H., Bolton, S., “Why Are Rhymes Easy to Learn”, Journal Of Experimental Psycology, 82 (1969), 453-461. Cengil, Muammer, “Depresyonu Önlemede Dini İnancın Koruyucu Rolü” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2 (2003),129-152. Dein, Simon, ve Kımter, Nurten, “Din, Maneviyat Ve Depresyon: Tetkik Ve Tedavi İçin Öneriler”, Ekev Akademi Dergisi 58 (2014), 739-750. Ebû Abdullah b. Muhammed b. Muhammed el-Menbicî, (1929)Tesliyetu ehli’l-musâb, Mısır: Matbaatu’s-saâde,). el-Udeydân, Selva, Hakezâ hezemu’l-ye’s, www.ktibat.com Eryılmaz, Ali, “Pozitif Psikoterapiler”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3 (2017), 346-362. et-Tenûhi, Kitâbu’l-ferac ba’deş-şidde, tah: Abbûd eş-Şalcî, c: 1-3, (Beyrut: Daru Sâdır, 1978). ez-Zemahşerî, Carullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, Risâletên Ferîdetên li’z-Zemahşerî, tah: Hilal Nâcî, (Bağdat: el-Kayrevân li’n-Neşr, 2006). Gedük, Salih, “Kur’ân’da Müminlere Teselli, Moral Ve Motivasyon” (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2015). Güleç, Gülcan, “Psikiyatrik Bozukluklar ve İntihar”, Türkiye Klinikleri Psychiatry-SpecialTopics, 3 (2016), 21-25. Gündüzöz, Soner, “Tenûhî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Ankara: TDV Yayınları,1989). Güney, Nihal Şener, “Kur’an’da Psikolojik Sağlık”, (Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2016). Hayati Hökelekli, Din Psikolojisi, (Ankara, TDV Yayınlan, 1993). Horozcu, Ümit, “Tecrübî Araştırmalar Işığında Dindarlık ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Sağlık Arasındaki İlişki”, Milel Ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 1 (2010), 209-240. Izgar, Hüseyin, “Okul Yöneticilerinde Yalnızlık ve Depresyon Üzerine Bir İnceleme”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 1 (2009), 232-258. Karamustafalıoğlu O., Yumrukçal H., “Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları”, Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni, 2 (2011), 65-74. Kocabaşoğlu, Neşe, “Anksiyete Bozukluklarına Genel Bir Bakış”, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Sempozyum Dizisi, 62 (2008), 175-184. Kulaksızoğlu, Işın B., Tükel, R., Üçok, A., Yargıç İ., Yazıcı O., Psikiyatri, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi, 2009). Murphy Patrıcıa, e. vd. (çev: Uzm. Psk. Özlem Güler), “Klinik Depresyon Hastalarında Dini İnanç ve Uygulamaların Depresyon ve Umutsuzlukla İlişkisi”, AÜÝFD 2 (2007), 161-170. Nursi, Said, Barla Lahikası, (İstanbul: Envar Neşriyat, 2005). Sarı, Tuğba, “Pozitif psikoterapi: Gelişimi, temel ilke ve yöntemleri ve Türk kültürüne uygulanabilirliği”, The Journal of Happiness, Well-Being, 2 (2015), 182-203. Şimşek, Esin Uçak, “Bilişsel-Davranışçı Yaklaşımla Ve Rol Değiştirme Tekniğiyle Bütünleştirilmiş Film Terapisi Uygulamasının İşlevsel Olmayan Düşüncelere Ve İyimserliğe Etkisi”, (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003 ). Taftazânî, Sa’deddîn, Telhîs kitâbi miftâhi’l-ulûm, (Beyrut: el-Mektebetu’l-asriyye, 2010). Uğur, Müfit, “Duygudurum Bozuklukları”, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikler Sempozyum Dizisi 62 (2008), 59-84. Yavuz, Ruhi, “Depresyonun Kliniği”, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Depresyon, Somatizasyon ve Psikiyatrik Aciller Sempozyumu, (1999), 29-34.
• http://www.who.int/mental_health/management/depression/en/ https://www.alarabiya.net/articles/2012/01/23/190083.html. http://www.traidnt.net/vb/traidnt1389627/. http://mybook4u.com/component/ars/auther/273?Itemid