Handan romanında batılılaşmış kadın karşısında batılılaş(ama)mış erkekler

Year 2019, Issue: 14, 68 - 77, 21.03.2019

Naim Atabağsoy

https://doi.org/10.29000/rumelide.540995

Cited By: 5

Abstract

Türk edebiyatında roman türünde eser veren
yazarların Batılılaşma meselesine yoğun olarak ilgi gösterdiği görülür. Bu aynı
zamanda, özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyılın başlarında toplumsal
olarak Batılılaşmaya yönelik mevcut eğilimin bir tezahürüdür. Toplumdaki bu
yenileşme sürecinde kadının konumu da elbette sorgulanmış ve bu konu
edebiyatta, çoğunlukla romanlar aracılığıyla karşımıza çıkmıştır. Bu anlamda
çalışma, kadın hareketlerindeki görünürlüğüyle de bilinen Halide Edip Adıvar’ın
mektuplaşmalar biçiminde kaleme alınmış 1912 tarihli romanı Handan’ı odağına almaktadır. Romanın
merkezindeki karakter olan Handan’ın kendisini birbirinden farklı şekillerde
arzulayan ve Batılılaşmış görünen erkek karakterlerle sorunlu ilişkisi,
modernleşme sürecinde kadının toplumdaki konumunu da sorgulamaya iter. Romanda
Nâzım, Hüsnü Paşa ve Refik Cemal karakterleri, bu süreci Batı’yı yüzeysel
biçimde taklit ederek tecrübe eden erkek karakterlerdir. Bu erkek karakterler,
toplumdaki yeni tip erkeği farklı şekillerde temsil ederken buna paralel
gelişen yeni kadın tipini çelişkili biçimde özümseyememektedirler. Handan,
toplumsal meselelerde fikirleri olan iyi eğitimli bir kadındır. O, geleneksel çizgideki hemcinslerine kıyasla
erkeklerle daha rahat iletişim kurar, erkeklerin de bulunduğu meclislerde
serbestçe görüşlerini açıklar, üstelik onlarla tartışmalara girmekten geri
durmaz. Handan bu yönleriyle Nâzım’da, Hüsnü Paşa’da ve Refik Cemal’de belirgin
bir çekince uyandırır. Çalışma Handan’ın bu üç
erkekle ilişkisine, erkeklerin bu yeni toplumsal süreçte kadınlar karşısındaki
çelişkili tutumuna ve Handan’ın gelenek karşısındaki konumlanışına
eğilmektedir.

Keywords

Kadın hareketi, batılılaşma, Türk romanı, gelenek

(Non)westernized men against westernized woman in the novel Handan

Abstract

Turkish novelists seem to be deeply involved in
the question of Westernization. That is, at the same time, a reflection of the
social tendency towards Westernization, through the second half of the 19th
century and early 20th century. The position of woman in society was also
examined through that innovation period, and many novels emphasize this
problem. In this respect, the article focuses on the novel Handan, which is in
the form of correspondence and was first published in 1912, written by Halide
Edip Adıvar, who is a prominent figure in women’s movement. The novel’s main
character Handan’s problematical love affairs with Westernized-like men
desiring her in various ways, prompt us to question the position of woman in society
in the modernization period. The novel characters Nâzım, Hüsnü Pasha and Refik
Cemal shallowly imitate West through that same period. On one hand, those
characters represent a new-type man in society in various ways, but on the
other, inconsistently, they cannot internalize the new-type woman. Handan is a
well-educated woman who has ideas on social issues. Unlike other women in
society representing traditional values, she feels comfortable in her
conversations with men, she expresses her opinions freely in men’s gatherings;
besides, she does not refrain from entering into discussions with men. With all
those aspects, Handan causes an obvious hesitation for Nâzım, Hüsnü Pasha and
Refik Cemal. This article focuses on Handan’s love affairs with those three
male characters, men’s contradictory manner towards women in this new social
context, and Handan’s positioning in respect of tradition.

Keywords

Women’s movement, westernization, Turkish novel, tradition

References

• Adıvar, H. E. (2008). Handan. (2. Baskı). M. Kalpaklı ve G. E. Korkmaz (Haz.). İstanbul: Can Yayınları. Berktay, F. (2014). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Feminizm”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi: Cilt 1. (10. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları, s. 348 – 361. Bora, T. (2017). Cereyanlar – Türkiye’de Siyasî İdeolojiler. (2. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları. Cevdet Kudret. (2016). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman: 1859 – 1959. İstanbul: Kapı Yayınları. Enginün, İ. (1978). Halide Edip Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Karabulut, R . (2017). “Halide Edib Adıvar'ın Romanlarında Sosyal Bir Mesele Olarak Din / İslam”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 36 (36), 176-201. Mardin, Ş. (2006). Türk Modernleşmesi: Makaleler 4. (16. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları. Sancar, S. (2012). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları. Saraçgil, A. (2005). Bukalemun Erkek, Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Ataerkil Yapılar ve Modern Edebiyat. S. Aktaş, çev. İstanbul: İletişim Yayınları. Uygun Aytemiz, B. (2010). “Handan: Ataerkil Söylemin Kıyısında Biçimlenen Roman”. Roman Kahramanları, 3 (Temmuz/Eylül), 17–23. Yavuz, H. (2005). “Medeniyet: Parça mı, Bütün mü? (Yaban’ı Yeniden Okurken)”. Edebiyat ve Sanat Üzerine Yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.