Bî‘at-nâme türüne bir örnek: Nakşî İbrahim Efendi’nin Bî‘at-nâme’si

Year 2020, Issue: Ö7, 341 - 356, 21.10.2020

İsmail Yıldırım

https://doi.org/10.29000/rumelide.808719

Cited By: 2

Abstract

Hz. Peygamber, ashabı ile farklı zamanlarda ve değişik konularda biatlar gerçekleştirmiştir. Bu biatlara zaman zaman kadınlar da eşlik etmiştir. Biatların içeriğini çoğu zaman itaat, takva, cihat ve güzel ahlâk oluşturmakla birlikte biata katılanlar verdikleri biattan dönmeyeceklerine dair söz vermişlerdir. Söz verme hadisesi tek taraflı olmayıp iki tarafı da bağlayan bir sözleşmedir. Hz. Peygamber’in Birinci ve İkinci Akabe biatları ayrıca Hudeybiye’de gerçekleştirdiği Bi‘atü’r-Rıdvan bu minvalde teşekkül etmiş biatlardır. Kur’an-ı Kerim’de “mübâya‘a” şeklinde ifade edilen bu ibare, hem Arap hem de Türk-İslâm kültürüne mensup müelliflerin dikkatini çekmiş, Resul-i Ekrem’in biatlarını ihtiva eden Bî‘at-nâme türünde edebi metinler kaleme almışlardır. Türk edebiyatında en belirgin örneğini Sun‘ullah-ı Gaybî’de (ö. 1676 ?) müşahede ettiğimiz Bî‘at-nâme, Sünbülî tarikatı şeyhi Nakşî mahlaslı İbrahim Efendi (ö. 1702) tarafından da kaleme alınmıştır. İstanbul’da doğan şair, burada farklı camilerde vaaz ve nasihatlarda bulunmuştur. Halvetiyye’nin Sünbüliyye koluna intisap ederek bu tarikatın manevi eğitim ve terbiyesinden geçmiştir. Arapçaya da vâkıf olduğu bilinen şair, XVII. asırda Türk tasavvuf edebiyatının önemli bir temsilcisi konumundadır. Divan’ı ile meşhur şairin beş sayfadan müteşekkil “Hâzâ Risâle-i Kutbü’l-Ârifîn Nakşî Efendi es-Sünbülî” başlıklı Bî‘at-nâme risalesi Hz. Peygamber’in Akabe ve Bi‘atü’r-Rıdvan sözleşmelerini muhtevidir. Bu makalede kısaca “biat” kelimesi, içeriği ve Hz. Peygamber’in biatları konu edilmiştir. Sonrasında yurt içi kütüphanelerinde kayıtlı Bî‘at-nâmelerle birlikte müellifin biyografisi ve söz konusu eserinin çevriyazılı metni verilmiştir.

Keywords

Hz. Peygamber, biat, Bî‘at-nâme, Nakşî İbrahim Efendi, Hâzâ Risâle-i Kutbü’l-Ârifîn Nakşî Efendi es-Sünbülî

An example of Bî‘at-nâme: Nakşî İbrahim Efendi’s Bî‘at-nâme

Abstract

Hz.Peygamber, with his companions, entered into agreements upon different subjects at different times. From time to time, women also took part in these agreements. Most of the time these agreements’ content were obedience, taqwa, jihad and creating nobility and also the participants took an oath about never violating the agreement. This oath was not one–sided, instead, it was a mutual agreement. Hz. Peygamber’s The First and The Second Akabe agreements and also the agreement; Bi‘atü’r-Rıdvan which took place in Hudeybiye were the agreements composed of in this manner. This term, which is mentioned as “mübâya‘a in Koran attracted attention of the writers which were both members of Arabian and Turkish-Islam culture and they wrote out literary texts involving Resul-i Ekrem’s agreements in the genre of Bî‘at-nâme. Bî‘at-nâme, which its most distinguishable example is observed in the work of Sun‘ullah-ı Gaybî’(ö. 1676 ?), also was written out by İbrahim Efendi (ö. 1702) whose nom de guerre was Nakşî and who was the sheikh of the Sünbülî cult. The poet who was born in İstanbul sermonized and preached in different mosques in this city. He became a member of the Sünbülliye branch of Halvettiye and trained with this cult’s spiritual education and discipline. It is also known that the poet was also very competent in Arabic and he was in the position of an important representative of Turkish sufism in XVII. century. Renowned for his Divan’, the poet’s Bî‘at-nâme epistle which is composed of five pages and titled as “Hâzâ Risâle-i Kutbü’l-Ârifîn Nakşî Efendi es-Sünbülî” includes Hz. Peygamber’s Akabe and Bi‘atü’r-Rıdvan agreements. In this article, the word “agreement”, its content and Hz.Peygamber’s agreements will be discussed. Later, along with the Bî‘at-nâmes which are registered in national libraries, the writer’s biography and his aforementioned work’s transcription will be introduced.

Keywords

Hz. Peygamber, agreement, Bî‘at-nâme, Nakşî İbrahim Efendi, Hâzâ Risâle-i Kutbü’l-Ârifîn Nakşî Efendi es-Sünbülî

References

• Akbayar, N. (1996). Mehmed Süreyya – Sicill-i Osmani. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Akkuş, M.; Yılmaz, A. (2015). Osmanzâde Hüseyin Vassâf – Sefîne-i Evliya. İstanbul: Kitabevi.
• Altundere, M. (1989). Hz. Muhammed’in Akabe Bey‘atları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atik, H. (2005). “Türk Edebiyatıda Nakşî Mahlaslı Şairler”. İstem. 5/3: 169-180.
• Atik, H. (2006). “Nakşî-i Akkirmânî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. XXXII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 334.
• Ayan, E. (2000). Nakşî Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bî‘at-nâme-i Muhtasar. İBB Atatürk Kütüphanesi No. Bel_Yz_O.000027/20...............
• Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi.
• Çaldak, S. (2006). “Eski Türk Edebiyatında Nesir (Düz Yazı)”. Eğitim Dergisi. 7/77-78: 74-90.
• Demir, İ. (2015). İslâm Mezheplerinde Biat Algısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demircan, A.; Yıldız, A.; Elmalı, A.; Bakkal, A.; Akdemir, H.; Akbaş, M.; Yılmaz, M.; Ekinci, M.; Keskin, Y. (2019). İbn Sa‘d – Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. İstanbul: Siyer.
• Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc (1981). Sahîhu Müslim I-III. İstanbul: Çağrı.
• Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şu‘ayb (1981). es-Sünen. İstanbul: Çağrı................
• Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil (1981). el-Câmi‘u’s-Sahîh I-IV. İstanbul: Çağrı.
• Ekinci, R. (2018). Vekâyi‘u’l-fuzalâ (Şeyhî’nin Şakâ’ik Zeyli) C. III. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Ekinci, R. (2012). Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî – Vefeyât-ı Ayvansarâyî. İzmir: Tibyan.
• Eraydın, S. (1994). Tasavvuf ve Tarikatler. İstanbul: Yenidünya......................
• Fayda, M. (1992). “Bey‘atü’r-Rıdvan”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. VI. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 39-40.
• Güzel, A. (2012). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ.
• İnce, A. (2005). Tezkiretü’ş-şu‘arâ - Sâlim Efendi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Önkal, A. (1989). “Akabe Biatları”, TDV İslâm Ansiklopedisi. C. II. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 211.
• Kallek, C. (1992). “Biat”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. VI. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 120-124.
• Kapar, M. A. (1994). “Hz. Peygamber Döneminde Bey‘at”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5: 75-83.
• Kemikli, B. (2009). “Sun‘ullah Gaybî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. XXXVII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 532-533.
• Köksal, S. (2015). Mümtehine Sûresinin 12. Âyeti Bağlamında Kadınları Biatı Meselesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurnaz, C.; Tatcı, M. (2009). Bursalı Mehmed Tâhir – Osmanlı Müellifleri I-II-III. Ankara: Bizim Büro.
• Mahmûd b. Feyzullâh b. Muhammed (?). Bî‘at-nâme. İBB Atatürk Kütüphanesi Osman Ergin Yazmaları No. OE_Yz_1677.
• Seyyid Nizamoğlu (?). Câmi‘ü’l-ma‘ârif. Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu No. 06 Mil Yz FB 159/3.
• Türer, O. (1992). “Biat” (Tasavvuf). TDV İslâm Ansiklopedisi. C. VI. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 124-125.
• Tosun, N. (2009). “Seyyid Nizamoğlu”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. XXXVII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 73-74.
• Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı..............................
• Üsküdarî Mahmûd Efendi (?). Bî‘at-nâme. Millî Kütüphâne No. 06 Mil Yz A 6663/9
• Yananlı, H. R. (2017). Sun‘ullah Gaybî (Sohbetnâme, Biatnâme, Devre-i Arşiyye). İstanbul: Büyüyyen Ay.
• Yılmaz, H. K. (1991). “Aziz Mahmud Hüdâyî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. IV. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 338-340.
• Yılmaz, M. (2013). Kültürümüzde Âyet ve Hadisler. İstanbul: Kesit.........................