Kültürü çevirmek: Ayşe Kulin’in Veda: Esir Şehirde Bir Konak romanının Fairwell: A Mansion in Occupied İstanbul başlıklı çevirisi

Year 2020, Issue: 21, 1017 - 1030, 21.12.2020

Betül Özcan Dost Elif Güvendi Yalçın

https://doi.org/10.29000/rumelide.843739

Cited By: 2

Abstract

Kültürle ilgili incelemeler disiplinlerarası çalışmaya uygun bir doğaya sahip çeviribilimde önemli bir yer tutmaktadır. Kültürel öğelerin çevirisi üzerine yapılan çalışmalar çevirinin çok yönlü doğasını ortaya koymakta, kültürle ilgili farkındalığı arttırmakta ve çevirmenin omuzlarındaki yükü görmemize yardımcı olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Ayşe Kulin’in Veda adlı eserinin Kenneth J. Dakan tarafından Farewell: A Mansion in Occupied Istanbul adıyla İngilizceye yapılan çevirisinde kaynak metinde sıklıkla yer alan kültürel öğelerin çevirisinde kullanılan çeviri stratejilerini ortaya koymaktır. Kültürel öğeler Peter Newmark’ın sınıflandırmasına göre Çevresel Unsurlar, Maddi Kültür, Sosyal Kültür, Kuruluşlar/gelenekler/faaliyetler/süreçler/kavramlar, Jestler ve alışkanlıklar şeklinde sınıflandırılmış, bu sınıflandırmaya Atasözü ve Deyimler eklenmiştir. Örnekler her madde için üçer tane (Sanatsal başlığı hariç) ve söz konusu maddeyi en net ve açıklayıcı şekilde temsil edilmesi göz önünde bulundurularak seçilmiştir. Sınıflandırılan kültürel öğeler Sözcüğü Sözcüğüne Çeviri, Kültürel Öğenin Anlamını Çevirme, Kültürel Öğeyi Olduğu Gibi Bırakarak Yanına Açıklama veya Dipnot Ekleyerek Çevirme, Kültürel Öğeyi Çevirmeden Anlamını veya İşlevini Açıklayarak Çevirme, Serbest Çeviri ve Silme çeviri stratejileri bağlamında incelenmiştir. Yapılan karşılaştırmalı incelemenin sonucunda, çevirmenin tek bir çeviri stratejisi kullanmadığı, farklı stratejileri kullanarak çeviri sürecini yönettiği ve iki kültür arasındaki farklılıklardan kaynaklanan zorlukları bu şekilde aştığı görülmüştür. Ayrıca, çalışmanın başında belirlenen stratejiler dışında kültürel öğeyi olduğu gibi bırakma stratejisini de kullandığı saptamıştır. Söz konusu çeviride en sık 1. stratejiye başvurulduğu, 2.2. ve 5.2. stratejiden ise en az sayıda faydalanıldığı tespit edilmiş; 3.1. stratejiden hiç faydalanılmadığı ve çalışmanın başında belirlenen stratejiler dışında “çevirmeden bırakma” yolunun da tercih edildiği görülmüştür.

Keywords

Çeviri stratejisi, edebi çeviri, kültürel öğeler, Newmark

Translating culture: Translation of Ayşe Kulin’s novel Veda: Esir Şehirde Bir Konak as Fairwell: A Mansion in Occupied İstanbul

Abstract

Cultural studies play an important role in translation studies, which has a nature suitable for interdisciplinary studies. Studies on the translation of cultural elements show the multifaceted nature of translation, increase awareness about culture and help us see the burden on translators. The aim of this study is to reveal the translation strategies used in the translation of cultural elements in Ayşe Kulin’s novel Veda as Farewell: A Mansion in Occupied Istanbul by Kenneth J. Dakan from Turkish into English. Cultural elements in the study are categorized as Ecology; Material Culture; Social Culture; Organizations, Customs, Ideas, Procedures, and Concepts; Gestures and Habits in accordance with Peter Newmark’s categorization of cultural elements. The category of Proverbs and Idioms were also added to the categorization. Three example sentences (except the heading Art) were chosen for each category. These examples were chosen as they represent their categories in the most clear and explanatory way. The translation of the chosen cultural elements were analysed within the framework of the following translation strategies: Literal translation; Translation of Meaning; Use of Cultural Element itself by Adding Explanation or Footnotes; Translation of the Meaning or Function without Translating the Cultural Element itself; Free Translation and Deletion. As a result of the descriptive and comparative analysis, it was found out that the translator did not use one single translation strategy. Instead, he used different translation studies during the translation process and this way overcame the difficulties risen due to cultural elements. Furthermore, the translator also used the strategy of not translating the cultural element, which was not put forth in the beginning of the study. It was also seen that the strategy 3.2 was the most common and the strategies 2.2. and 5.2. were the least common. It was also revealed that the translator did not benefit from the strategy 3.1 at all and sometimes preferred “no translation”, which was not one of the determined strategies in the beginning of the study.

Keywords

Translation strategy, literary translation, cultural elements, Newmark

References

• Ağıldere, S. ve Yener, Ş. (1999). The Problem of Translation of Cultural Features into English and French in Yaşar Kemal'sWork, Ortadirek, The wind the Plain and Piller, 1st International Conference. Hacettepe: Cultural Encounters and Cultural Differences, Ankara.
• Bassnett-McGuire, S. (1980). Translation Studies. Londra: Richard Clay Ltd. Press.
• Dizdar, D. (2004). Hans J. Vermeerle Söyleşi. Varlık, 1155, 30–33.
• Ece, A. (2016). Çevirmenin Yazar ve Kahraman Olarak Portresi. İstanbul: Çeviribilim Yayınları.
• Göktürk, A. (2004). Çeviri Dillerin Dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürçağlar, T., Ş. (2011). Çevirinin ABC’si, Say Yayınları, İstanbul.
• Katan, D. (2009). Culture. Mona Baker ve Gabriela Saldanha (editörler). Encyclopedia of Translation Studies. 2. bs (ed.). Londra ve New York: Routledge, 70.
• Köksal, D. (2008). Çeviri Eğitimi, Kuram ve Uygulama. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kulin, A. (2007). Veda: Esir Şehirde Bir Konak. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kulin, A. (2008). Farewell: A Mansion in Occupied İstanbul. İstanbul: Everest Yayınları.
• Newmark, P. (1988). A Textbook of Translation, New York: Prentice Hall.
• Nida, E.A. (1993). Language, Culture and Translation. Şanghay: Shanghai Foreign Language Education Press.
• Öztemel-Akbay F., Metin-Tekin B. (2018). J.M. Barrıes in Peter Pan Adlı Eserindeki Özel İsimler ve Çeviri Stratejileri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. The Journal of International Social Research, 11 (55), 175.
• Ayşe Kulin kimdir? (2015). 16 Nisan 2015 tarihinde http://www.hakkindakisabilgi.net/ayse-kulin-kimdir.html adresinden alınmıştır.
• Dakan, Kenneth (2015). 16 Nisan 2015 tarihinde http://www.worldcat.org/identities/lccn-no2008162483/ adresinden alınmıştır.
• (2015). 18 Nisan 2015 tarihinde www.tdk.gov.tr adresinden alınmıştır.