Karacasulu Şeyh Süleyman Rüşdî’nin yayımlanmamış manzum Uşşâkî silsile-nâmeleri

Year 2022, Issue: 29, 476 - 499, 21.08.2022

İlyas Kayaokay

https://doi.org/10.29000/rumelide.1164181

Abstract

Genel olarak manzum silsile-nâmeler, bir tarikatın şeyhlerinin, icazet sırasına göre, en az birer beyitle anlatıldığı metinlerdir. Edebiyatımızda bu gelenek, bilhassa Halvetî şairler arasında revaç bulmuştur. Bu çalışmanın konusunu, Halvetîliğin bir diğer kolu olan Uşşâkî tarikatının şeyhlerinin listelendiği, iki manzum meşâyih silsile-nâmesi teşkil etmektedir. Daha evvel gözden kaçmış bu iki manzum Uşşâkî silsile-nâmesi, mezkûr tarikatın Aydın yöresindeki şeyhlerinden Yemez-zâde Süleyman Rüşdî’ye (1770-1834) aittir. Silsile-nâmelerin bugüne kadar bilinmemesinin sebebi; divanının tek nüshaya dayalı neşredilmiş olması ve başka nüshalarının dikkate alınmayışından kaynaklanmıştır. Rüşdî’ye ait Dîvân’ın, Ankara Millî Kütüphane ve İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde tespit edilen iki nüshasında, şairin iki silsile-nâmesinin daha olduğu anlaşılmış böylece Uşşâkî silsile-nâmeleri alanında yazdığı üç kasideyle en çok eser veren şair olmuştur. Rüşdî’nin uzun aruz kalıplı redifsiz iki kasidesinde de Hz. Peygamber’den kendisine kadar uzanan toplam 44 şeyhin kronolojik listesi verilmiştir. Makalemizde, silsile-nâme, Uşşâkî silsile-nâmeleri ve Rüşdî hakkında bilgi verildikten sonra iki silsile-nâmenin şekil ve muhteva incelemesi yapılacaktır. Ardından metinlerin Arap harflerinden Latin alfabesine transkripsiyonlu aktarımı yapılacak ve tıpkıbasımlarına yer verilecektir. Bu iki yeni metnin gün yüzüne çıkarılmasının tür literatürüne ve Rüşdî hakkında yapılacak yeni çalışmalara katkı sunması beklenmektedir.

Keywords

Rüşdî, Halvetî, Uşşâkî, silsile-nâme, tasavvuf

Unpublished verse Uşşâki Silsile-names of Sheikh Süleyman Rüşdi from Karacasu

Abstract

In general, verse silsile-names are texts in which the sheikhs of a sect are told in at least one couplet, in order of ratification. In our literature, this tradition has found popularity especially among Halveti poets. The subject of this study is two verse sect silsile-names in which the sheikhs of the Uşşâkî sect, which is another branch of Halvetism, are listed. These two poetic Uşşâkî silsile-names, which had been overlooked before, belong to Yemez-zâde Süleyman Rüşdî (1770-1834), one of the sheikhs of the aforementioned order in the Aydın region. The reason why these silsile-names are not known until today; This is due to the fact that the poet's diwan was published based on a single copy and other copies were not taken into account. In the two copies of Rüşdî’s Dîvân, which were found in the Ankara National Library and the Istanbul University Rare Works Library, it was understood that the poet had two more silsile-names. In Rüşdîs two odes with long aruz patterns and without redifs, a chronological list of 44 sheikhs in total, ranging from the Hz. Prophet to himself, is given. In our article, after giving information about silsile-name, Uşşâkî silsile-names and Rüşdî, the form and content of two silsile-names will be analyzed. Then, transcription of the texts from Arabic letters to Latin alphabet will be made and facsimiles will be included. It is expected that the unearthing of these two new texts will contribute to the genre literature and new studies on Rüşdî.

Keywords

Rüşdî, Halveti, Uşşâkî, silsile-name, mysticism

References

• Ayçiçeği, B. (2014). “Sarı Abdullah Efendi (ö. 1661)’nin Meslekü’l-Uşşâk Kasîdesi ve La‘lî-zâde Abdülbâkî (ö. 1716)’nin Zeyli”, Turkish Studies, Cilt: 9/3, s. 189-211.
• Aydın, C. (2020). Uşşâkî Şiirinde Din ve Tasavvuf, Doktora Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
• Çalık, P. (2018). Yemez-zâde Süleyman Rüşdî ve Pend-i Attar Tercümesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Donuk, S. (2020). “Türk Edebiyatında Silsile-nâme ve Seyyid Ahmed Cezbî’nin Câmi‘u’s-silsile Adlı Silsile-nâmesi”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 6/1, (2020): 16-36.
• Donuk, S. (2022). “Acem-zâde Mustafa Cemâlî ve Silsile-nâme-i Mevleviyye’si”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 23/47, s. 629-678.
• Kılıç, M. E. (2012). “Uşşâkîlik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 42, s. 232-233.
• Kiremitçi, F. (2018). “Menâkıb-nâme ve Silsile-nâme Türlerinin Manzum Bir Örneği: Kürkçübaşı-zâde Ali’nin ‘Silsiletü’n-nûr’ Adlı Mesnevisi”, Asos Journal The Journal of Academic Social Science, 6/74, s. 137-180.
• Kuruüzüm, H. (1991). Süleyman Rüşdî, Denizli.
• Özçelik, T. (2018). “Tarîkat ve Silsile Geleneği İçerisinde Bir Sünbüliyye Silsilesi”, Edebî Eleştiri Dergisi, 2/2, s. 106-113.
• Özkat, M. (2022). “Türk Edebiyatında Manzum Meşâyih Silsile-nâmeleri (Tasavvufî Silsile-nâmeler-Tarikat Silsile-nâmeleri)”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 28, s. 491-555.
• Öztoprak, N. ve Özkat, M. (2021). “Hâfız Cemâlî’nin Silsile-nâme-i Tarîkat-ı Aliyye-i Uşşâkî Adlı Muvaşşah Manzumesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 26, s. 448-490.
• Semiz, K. (2010). Semiz-zâde Süleyman Rüşdî Efendi ve Dîvânı, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
• Susoy, N. (2020). Süleyman Rüşdî’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi.
• Şengün, N. (2019) “Aydın Karacasu’da Bir Uşşâkî Şeyhi: Şâir Yemez-zâde Süleyman Rüşdî ve Bilinmeyen Eserleri”, İslami ilimler Dergisi, 14/2, s. 141-154.
• Şengün, N. (2020). Aydın Karacasulu Bir Uşşâkî Yemez-zâde Süleyman Rüşdî, İstanbul: Okur Akademi Yayınları.
• Tanç, N. (2013). “Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-yemezzadesuleyman, [E.T.: 11.05.2022]
• Taşkesenlioğlu, L. (2018) “Uşşâkîlik ve Dîvân Şiirinde Uşşâkî Şairler”, UMTEB - 4. Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi, (Ed: Murathan KEHA ve Zhanuzak ALİMGEREYEV) Erzurum, IKSAD Yayınevi, s. 873-889.
• Tatçı, M. (2009). “Senâyî Hasan Halvetî’nin Divânı ve Manzûm Bir Celvetiyye Silsilenâmesi”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VI, Cilt: 1, İstanbul, s. 339-376.
• Tosun, N. (2009). “Silsile”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 37, s. 206-207.