Ergodik Edebiyat Ve Tasarımda Aktif Katılımlı Ergodik Yaklaşımlar

Year 2023, Issue: 32, 961 - 977, 21.02.2023

Begüm Eken

https://doi.org/10.29000/rumelide.1253240

Abstract

İçinde bulunduğumuz dijital çağda teknoloji hayatın her alanına bir değişim ve dönüşüm getirmiştir. Disiplinler, gelenekselden dijitale bir geçiş süreci yaşamakta, teknoloji sayesinde bir çok alanda yeni ifade biçimleri ve ürünü iletecek yeni medya araçları türemektedir. Diğer yandan geleneksel de terk edilmemiş, çoğunlukla hibrit olarak kabul edilebilecek yeniyi ve eskiyi bünyesinde barındıran ve eskinin üstüne inşa edilen yenilikçi post-dijital formlar türemiştir. Ergodik edebiyat, ilk kez Norveçli Espen J. Aarseth tarafından ortaya atılan bir terim olarak, okuyucunun hikayenin yaratılmasına aktif olarak katılmasını gerektiren bir edebiyat türüdür. Ergodik edebiyat ve grafik tasarım, izleyicinin aktif katılımını gerektiren disiplinler olarak arasında sayılabilir. Bu tür için bahsedilen aktif katılım, doğrusal olmayan bir anlatım yapısının kullanılmasıyla veya hikayenin okuyucu tarafından yönlendirildiği, sonuca varmak için fiziksel bir çaba gösterdiği, kısaca bir okuma deneyimi sunan kitaplar, video oyunları gibi etkileşimli unsurların kullanılmasıyla elde edilebilir. Benzer şekilde, grafik tasarım disiplini iletişim kurarken aynı zamanda izleyicinin tasarımla aktif olarak etkileşim kurmasına ve farklı yollar kullanıp kişiselleştirerek kendine göre yorumlamasına izin verir. Bu çalışmada, ergodik edebiyat ve grafik tasarım arasındaki benzerlikler ve farklılıklar üzerine geniş bir literatür araştırması yapılmıştır. Bu bağlamda her iki alanın izleyici/okuyucu için anlam oluşturmak ve fikirleri iletmekte kullandığı aktif katılımlı örnek çalışmalar incelenmiştir. Araştırmanın, ergodik edebiyatta ve grafik tasarımda izleyiciyi etkilemek için kullanılan teknikleri detaylandıran çalışmaların, anlatım ve temsilde geleneksel formları nasıl sorgulandığı araştırılması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Keywords

Sibermetin, ergodik edebiyat, ergodik sanat, grafik tasarım, etkileşim tasarım

References

• Aarseth, E. J. (1997). Cybertext: Perspectives on ergodic literature. JHU Press.
• Barnard, Malcolm (2002). Sanat, Tasarım ve Görsel Kültür. Çev. Güliz Korkmaz. Ankara: Ütopya Yayınlar.
• Barness, J. (2016). Designing the Emigre Magazine index: Theory and practice in an alternative research tool. Design and Culture, 8(2), 181-197.
• Barrett, J. (2015). The Ergodic revisited: spatiality as a governing principle of digital literature (Doctoral dissertation, Umeå University).
• Becer, E. (2015). İletişim ve grafik tasarım. Dost Kitabevi Yayınları.
• Bektaş, Dilek (1992). Çağdaş Grafik Tasarımın Gelişimi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Danielewski, M. Z. (2000). Mark Z. Danielewski's House of leaves. Pantheon.
• DuPont, Q. (2013). Cracking the Agrippa code: Cryptography for the digital humanities. Scholarly and Research Communication, 4(3).
• Draper, R. P. (1971). Concrete poetry. New Literary History, 2(2), 329-340.
• Eken, B. (2021). Temel Grafik Eğitiminde Tasarım Elemanları ile Görsel Algı Oluşturma: 2. Sınıf Temel Grafik Eğitimi Dersi Proje Örneği. Sanat ve Tasarım Dergisi, (28), 241-261.
• Ersan, M. S., & Çeken, B. (2016). Harflemelerde Okunurluk Üzeri̇ne Bi̇r İnceleme. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 69-97.
• Ertan, G., & Sansarcı, E. (2016). Görsel sanatlarda anlam ve algı. İstanbul: Alternatif Yayıncılık.
• Eskelinen, M. (2012). Cybertext poetics: the critical landscape of new media literary theory. Bloomsbury Publishing USA.
• Hayot, E., & Wesp, E. (2004). Style: strategy and mimesis in ergodic literature. Comparative Literature Studies, 41(3), 404-423.
• Heller, S., & Chwast, S. (1988). Graphic Style: from victorian to post-modern. Abrams.
• Heller, S. (2004). Design literacy: Understanding graphic design. Simon and Schuster.
• Inkle Studios (t.y). 80 Days. The year is 1872. Welcome to the Future. https://www.inklestudios.com/80days/
• Koskimaa, R. (2007). The challenge of cybertext: teaching literature in the digital world. UOC papers, 4(3).
• LetterformArchive. 2020. New in the Online Archive: Emigre Magazine https://letterformarchive.org/news/new-in-the-online-archive-complete-emigre-magazine/
• Lloyd, A. (2020). House of Leaves changed my life': the cult novel at 20. https://www.theguardian.com/books/2020/apr/02/house-of-leaves-changed-my-life-the-cult-novel-at-20
• Mendelsund, P. (2014). What we see when we read: a phenomenology; with illustrations. Vintage.
• Parikka, J. (2017). Medya arkeolojisi nedir?. Koç Üniversitesi.
• Pehlivan Baskın, Z. (2022). Çocuklara Yönelik Tasarlanan Afişlerde Tipografi Kullanımı. The Journal of Social Sciences, 9(59), 174- 192.
• Poole, S. (2000). House of Leaves by Mark Z Danielewski review - genuinely exciting https://www.theguardian.com/books/2000/jul/15/fiction.reviews
• Rutli, E. E. (2016). Derrida’nin Yapisökümü. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, (5), 49-68.
• Sallis, J. (Ed.). (1987). Deconstruction and philosophy: The texts of Jacques Derrida. University of Chicago Press.
• Solak, Ö. (2022). Dijital Sanatlar-Dijital Edebiyatlar. Söylem Filoloji Dergisi, 7(2), 357-389.
• Swanstrom, L. (2016). External memory drives: Deletion and digitality in Agrippa (A book of the dead). Science Fiction Studies, 43(1), 14-32.
• Topçu, H. (2022). Ergodik Edebiyat: Yeni Bir Okuma Yöntemi mi? Hâlihazırdaki Yöntemlerin Yeni Adı mı?. Humanitas-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 10(20), 328-349.
• Görsel 1. Mark Z. Danielewski - House of Leaves Kitap Sayfa Tasarımı Örneği. https://stingingfly.org/2016/11/01/house-leaves-mark-z-danielewski/
• Görsel 2. Kişisel Arşiv
• Görsel 3. Kişisel Arşiv
• Görsel 4. Soldan Sağa - Filippo T Marinetti. (Dağlar + Vadiler + Streets Kitap kapağı, Fütürist manifesto, 1915. (Heller ve Chwast, 1988, s. 90). - Saul Bass. Exodus Film Afişi, 1960. (Bektaş, 1992, s. 143). - Kathe Steinitz, Kurt Schwitters ve Theo van Doesburg. Die Scheuche (Korkunç Karga). Bir çocuk kitabından sayfalar, 1925 ((Heller ve Chwast, 1988, s. 173).
• Görsel 5. Armin Hoffman “Die Gute Form” (Heller, 2004, s. 227).
• Görsel 6. Kişisel Arşiv
• Görsel 7. William Gibson. Agrippa A Book of the Dead. https://artgallery.yale.edu/collections/objects/174235
• Görsel 8. Lewis, Carroll. The Mouse’s Tale Sayfa Tasarımları. https://hornbakelibrary.wordpress.com/2015/10/08/the-mouses-tale/
• Görsel 9. Emigre Dergisi, Sayı: 37 İç Sayfa Düzeni https://letterformarchive.org/news/new-in-the-online-archive-complete-emigre-magazine/