Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar adlı romanında mekân ve beden ilişkisi

Year 2023, Issue: 33, 1187 - 1197, 26.04.2023

Dilek Menteşe Kıryaman

https://doi.org/10.29000/rumelide.1283496

Abstract

Oğuz Atay’ın 1972 yılında kaleme aldığı Tutunamayanlar adlı romanı Türk aydınının kimlik arayışını ve bu arayışın toplum ile etkileşimini anlatır. Atay’ın eserinde 1960’lı yılların başında orta sınıfın, gelenek ile çağdaşlaşma arasında sıkışmışlığının ruh hali öyküleştirilir. Romanın ana karakteri Turgut Özben ve onun arkadaşı Selim Işık Türk aydınları olarak gelenek ile modernite arasında sıkışıp kaldıkları için topluma, kendilerine ve yaşadıkları döneme yabancılaşmışlardır. Metinde Turgut ve Selim’in “tutunamayan” olarak tanımlanması onların toplumdan soyutlanmalarını vurgulamaktadır. Bu karakterlerin topluma ve dış dünyaya yabancılaşmaları toplum-birey çatışmasına dikkat çekmektedir. Atay’ın eserinin İstanbul ve çoğunlukla Ankara’da geçiyor olmasıyla birlikte karakterlerini büyük şehirlerdeki yaşam alanlarına yerleştirmesi bireyin yabancılaşmasını farklı mekânlar üzerinden izlememize zemin hazırlar. Ayrıca, Turgut ve Selim’in mekânlarda kurguladıkları “oyunlar” hayata karşı tahammüllerini arttırma isteklerini ve dış dünyaya ne derecede yabancılaşmış olduklarını gösterirken aynı zamanda dış dünyadan, toplumdan ve aslında bedenlerinin hapsedildikleri “mekânlardan” kaçma isteklerini de gösterir. Bu çalışma romandaki mekân-birey ilişkisine odaklanarak mekânın, topluma yabancılaşmış karakterler ve bedenler üzerindeki etkisini irdelemektedir. Romanda modern toplumdaki mekânların bedenleri hapsetmesi, sınırlandırması ve karakterlerin hareket alanlarını kısıtlaması bireylerin kendilerini gerçekleştirememeleri üzerinde oldukça etkilidir. Bu bağlamda, bu çalışmanın amacı Tutunamayanlar’daki ana karakterlerin, özellikle Turgut’un ve Selim’in, bedenlerinin mekânlara hapsedilmeleri ile toplum-birey ilişkisi üzerindeki karmaşık etkilerini ve onların mekân ile olan etkileşimlerini irdelemektir.

Keywords

Oğuz Atay, Tutunamayanlar, Mekân, Beden, Birey

References

• Apaydın, M. (2007). Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar Adlı Romanında Mizah ve Hiciv Öğeleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 45-68.
• Atay, O. (2015). Tutunamayanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Balcı, Y. (2004). Oğuz Atay’ın Romanlarında Kahramanlar. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(16), 39-53.
• Budan, C. Y. (2014). Cumhuriyet İdeolojisi Karşısında Aydın Kimliğini Tutunamayanlar ve Ölmeye Yatmak Üzerinden Yorumlamak. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları 6(12), 151-166.
• Butler, J. (2014). Bela Bedenler. C. çakırlar ve Z. Talay (çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Çolak, G. (2010). “Eşyanın Göstergeselliği ve Edebi Metinlerde Şeylerin Dili”. Türklük Bilgisi Araştırmaları Dergisi, 34(1), 51-74.
• Ecevit, Y. (1989). Oğuz Atay’da Aydın Olgusu. İstanbul: Ara Yayıncılık.
• Eser, M. (2008). Tutunamayanlar’da Gerçeklik ve Kurmaca. Gazi Üniversitesi Türkiyat Dergisi, 3, 169-188.
• Moran, B. (2001). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, J. (2001). Don Kişot’tan Bugüne Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortner, S. B. (1974). Is Female to Male as Nature Is to Culture?. Woman, Culture, and Society. M. Zimbalist Rosaldo ve L. Lamphere (Ed.). Stanford: Stanford UP, 67-87.
• Sennett, R. (2008). Ten ve Taş: Batı Uygarlığında Beden ve Şehir. T. Birkan (çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Sennett, R. (2013). Gözün Vicdanı: Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam (S. Sertabiboğlu ve C. Kurultay çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Shepard, P. (1997). Nature and Madness. Atina ve Londra: The U. of Georgia P.
• Şahin, V. (2013). Oğuz Atay’ın Romanlarında Toplumsal Yabancılaşma. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(9), 2313-2322.