Yükseköğretimde etik ilkelerin gelişimi ve önemi

Year 2023, Issue: 34, 403 - 420, 22.06.2023

Günce Demir

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316156

Abstract

Üniversiteler, yükseköğretim kurumları olarak hem toplumların gelişmesinde hem de bu gelişime yön verecek nitelikli insan gücünün oluşmasında öncü kurumlardır. Öğrencileri, meslektaşları, üniversitede çalışan diğer personel, üniversitenin kurulduğu çevredeki toplumsal yapı akademisyenlerin tutum ve davranışları ile etkileşim halindedir. Bu sebeple akademisyenlerin doğru davranışlar içerisinde olması ve parçası oldukları topluma doğru örnek olmaları gerekir. Üniversitelerin temel amaçları gözetildiğinde akademisyenler doğru davranışların geliştirilmesi açısından etik ve etik ilkeleri bilmek, uygulamak ve gönülden kabul etmek zorundadırlar. Çünkü bilim insanı olan akademisyenler kendi bildiği etik ilkeleri aynı zamanda yetiştirdiği öğrencilerine aktarma görevini üstlenmektedir. Bilim etiğinin oluşması ve kuşaklar arası aktarılması akademisyenlerin sorumluluğundadır. Bu sebeple akademisyenler etik ve etik ilkeler ışığında doğru davranmak, doğru insan olmak için yol göstericidirler. Bu anlamda da üniversiteler açısından bu konunun önemi daha da artmaktadır. Yunus Emre’nin meşhur sözünde dile getirdiği gibi “İlim ilim bilmektir. İlim kendin bilmektir.” İlim ve kendini bilmede akademisyenlere doğru yolu gösteren bilimsel etik ve genel kabul görmüş etik ilkelerdir. Bu nedenle üniversitelerde etik ilkelerin geliştirilmesi, uygulanması ve denetlenmesi oldukça önemlidir. Bu çalışmada bilimsel etik kavramı ve üniversitelerde görev yapan akademisyenlerin taşıması gereken etik ilkeler ve bilimsel etik kodlar literatür üzerinden incelenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Etik, Üniversite, Etik ilkeler, Akademisyenlik

References

• AAUA. (2017). Ethical Principles for College and University Administrators, https://aaua.org/wp-content/uploads/2020/11/Ethical-Principles.pdf. adresinden erişildi.
• Altbach, P. G. (2001). Academic freedom: International realities and challenges. Higher, 41(1–2), 205–219.
• Ar, E. (2012). Bilim insanı yetiştirmede etik eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 25.
• Avrupa’da nüfusa göre en çok üniversite öğrencisi Türkiye’de. (2021).euronews. https://tr.euronews.com/2021/11/16/avrupa-da-nufusa-gore-en-cok-universite-ogrencisi-turkiye-de-grafik adresinden erişildi.
• Aydın, İ. (2010). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, İ. (2021). Akademik etik (3. Baskı.). Ankara: Pegem Akademi.
• Başaran, S. T., Ekinci, N. ve Arıkan, S. (2017). Öğretim Elemanlarının Etik İlkelere Uygun Davranma Düzeyi Üzerine Bir Araştırma, Yıl 2017, Cilt 7, Sayı 3, 197 – 208.
• Bektaş, Ç. (2008). Etik kodların otel endüstrisine katkıları ve bir alan araştırması. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 1–17.
• Bilimsel araştırma ve etik yönetmeliği. (2014).YÖK. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Kurumsal/mevzuat/bilimsel-arastirma-ve-etik-yonetmeligi.aspx adresinden erişildi.
• Billington, R. (2011). Felsefeyi yaşamak ahlak düşüncesine giriş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Boyer, E. L. (1990). Scholarship reconsidered: Priorities of the professoriate. Lawrenceville: Princeton University Press.
• Büken, N. Ö. (2006). Türkiye örneğinde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe Tıp Dergisi, 37, 164–170.
• Çayak, S. (2020). Bölüm 12. F. Levent (Ed.), Türkiye’nin en başarılı üniversitelerinde etik yükseköğretimde etik içinde . Ankara: Nobel Yayınları.
• Cevizci, A. (2002). Etiğe giriş. İstanbul: Engin Yayıncılık.
• Çınar, N., Menekşe, D. ve Kaya, Ö. (2022). Bilimsel araştırma ve yayın etiği, genç akademisyenler için bilimsel araştırma teknikleri ve yayın etiği. (M. Altındiş, Ed.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Clark, J. (2004). The Ethics of teaching and teaching of ethics. New Zealand Jurnal of Teacher’s Work, 1(2), 80–82.
• Demir, G. (2022). Akademide etik kodlar. Ankara: Net Kitaplık.
• Ekşioğlu S. ve Sezer H.B.M. (2015). Ethics committees in Turkish universities. Procedia Social and Behavioral Sciences, 174, 2882–2890. doi:10.1016/j.sbspro.2015.01.1024
• Erdem, A. R. (2012). Bilim insanı yetiştirmede etik eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 25–32.
• Erdoğan, İ. (2004). Yeni bin yıla doğru türk eğitim sistemi. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Erginer, A. (2006). Avrupa birliği eğitim sistemleri. türk eğitim sistemiyle karşılaştırmalar. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ersoy, N. (2015). Araştırma etiği. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 2–8.
• Gerçek, H., Güven, M. H., Özdamar, Ş. O., Yelken, T. Y. ve Korkmaz, T. (2011). Yükseköğretim kurumlarında etik ilkeler, sorumluluklar ve davranış kuralları. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(2), 80–88.
• Gökçay, B. (2014). Ankara tabip odası onur kurulunun araştırma ve yayın etiği ihlali ile ilgili disiplin soruşturmalarının incelenmesi (1998-2012). Ankara Üniversitesi.
• Gündoğan, A. O. (2019). Etik ve etik sorunlar. (C. Türer, Ed.). Ankara: Atlas Akademik Basım ve Yayın.
• Gürkan, T. (2018). Akademisyen olmak. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(2), 440–446.
• Hattie, J. ve Marsh, H. W. (2012). The relation between research productivity and teaching effectiveness: complementary, antagonistic or independent constructs. The Journal of Higher Education, 73(5), 603–641.
• Helvacı, M. A. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışı gösterme düzeyleri. Journal of World of Turks/Zeitschrift Für Die Welt Der Türken, 2(1).
• Karaoğlu, B. (2002). Bilimsel özerkliğin neresindeyiz. Cumhuriyet Bilim Teknik, 786.
• Karran, T. (2007). Academic freedom in Europe: A preliminary comparative analysis. Higher Education Policy, 20(3), 289–313.
• Kenan, S. (2015). Modern üniversitenin oluşum süreci. Osmanlı Araştırmaları, 45, 359.
• Krogh, G. V., Ichijo, K. ve Nonaka, I. (2002). Bilgi üretimi. (G. Güney, Ed.). İstanbul: Dışbank Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (1997). Uludağ konuşmaları-özgürlük, ahlak, kültür kavramları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kurul, T. (2004). Küreselleşme ve üniversiteler. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Menteş, A. (2000). Yeni üniversite. İstanbul: Metis Yayınları.
• Özcan, M. ve Balcı, Y. (2016). Akademisyenlerin araştırma ve yayın etiğine ilişkin düşünceleri. Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlâkı Dergisi, 9(1), 91–111.
• Öztürk, S. (2006). Özerklik kavramı ve üniversite özerkliği. Üniversite ve Toplum, 6(4).
• Rhoads, R. A. ve Torres, C. A. (Ed.). (2006). The university, state, and market: The political economy of globalization in the Americas. Standford: Standford University Press.
• Schwartz, M. (2001). The nature of the relationship between corporate codes of ethics and behaviour. Journal of Business Ethics, 32(3), 247–262.
• Scott, P. (2002). Küreselleşme ve üniversite: 21. yüzyılın önündeki meydan okumalar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 193–208.
• Şehkar, F. ve Kınık, F. (2020). Bölüm 11. F. Levent (Ed.), Dünyadaki en başarılı üniversitelerinde etik yükseköğretimde etik içinde . Ankara: Nobel Yayınları.
• Tepe, H. (2016). Teorik etik etiğin bilgisel sorunları. Ankara: Bilge Su.
• Tiryaki, R. (2002). Bağımsız idari kurum olarak rtük. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(4).
• TÜBA. (2002). Bilimsel araştırmada etik ve sorunlar. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları
• Uçak, N.Ö. ve Birinci, H. G. (2008) Bilimsel Etik ve İntihal, Türk Kütüphaneciliği, 22(2), 187-204
• Usta, A. (2011). Kuramdan uygulamaya kamu yönetiminde etik ve ahlâk. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 39–50.
• Ünal, M., Toprak, M. ve Başpınar, V. (2012). Bilim etiğine aykırı davranışlar ve yaptırımlar: sosyal ve beşleri bilimler için bir çerçeve önerisi. Amme İdaresi Dergisi, 45(3), 1–27
• Yükseköğretime geçiş istatistikleri. (2022).YÖK. https://istatistik.yok.gov.tr adresinden erişildi.
• Zaim, H. (2005). Bilginin artan önemi ve bilgi yönetimi. İstanbul: İşaret Yayınları.