Tuhfe-i Şâhidî’nin Ermeni harfli Türkçe nüshasına dair bir inceleme

Year 2024, Issue: 38, 1316 - 1352, 21.02.2024

Fatma Jale Gül Çoruk

https://doi.org/10.29000/rumelide.1440057

Abstract

Manzum sözlükler içinde önemli bir yere sahip olan ve 1514 yılında Şâhidî İbrâhîm Dede tarafından Farsça-Türkçe sözlük olarak telif edilen Tuhfe-i Şâhidî’nin pek çok farklı nüshası bulunmakla birlikte Ermeni harfli Türkçe nüshası hakkında bugüne değin herhangi bir çalışma yapılmamış; herhangi bir kaynakta künyesinden dahi bahsedilmemiştir. Fransız Millî Kütüphanesi’nde Arménien 317 numarasıyla kayıtlı bir yazmanın içinde yer alan metin, Kevork Tbir Baladatsi [Գևորգ Դպիր Պալատացի] tarafından 1772’de İstanbul’da istinsah edilmiştir. Çalışmamızda nüshanın transkripsiyon metninin sunulmasının yanı sıra metnin biçim ve içerik nitelikleri üzerinde durulmuş; bu çıkarımlar yapılırken ikisi Latinize üç farklı Tuhfe-i Şâhidî nüshası üzerinde çalışılarak karşılaştırmalı metin analizi yapılmıştır. Ahmet Hilmi İmamoğlu’nun kendi kütüphanesinde yer alan ilk nüsha, H. 1040 tarihinde Osman b. Ali tarafından istinsah edilmiş, 1b-22b varakları arasında harekeli nesih ile yazılmış ve İmamoğlu tarafından kitaplaştırılmış çalışmadır. İkinci nüsha H. 921 tarihli, Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi’nde 4026 numarasıyla kayıtlı manzum sözlük mecmuasının 41b-72a varak aralığında bulunan ve Atabey Kılıç tarafından bilim dünyasına sunulan çalışmadır. Üçüncü nüsha ise Ankara Millî Kütüphane’de H. 920 tarihinde Mustafa b. Muhammed tarafından istinsah edilmiş, 1b-25b varak aralığında harekeli nesih ile yazılmış olan nüshadır. Ermeni harfli Türkçe nüshanın gün yüzüne çıkarılmasının yanı sıra metnin niteliklerinin incelenmesi de bu çalışmanın özgün yanını oluşturmaktadır. İlerleyen zamanlarda Tuhfe-i Şâhidî üzerine yapılacak çalışmalarda ve/veya nüshaları üzerine yapılacak yorumlarda artık Ermeni harfli Türkçe metnin de dikkate alınmasının gerekeceği düşünülmektedir.

Keywords

Tuhfe-i Şâhidî, Ermeni harfli Türkçe, manzum sözlük

References

• Çıpan, M. (2010). “Şâhidî, İbrâhim”. TDVİA. (38): 273-274.
• İmamoğlu, A. H. (2005). Muğlalı Şâhidî İbrahim Dede Tuhfe-i Şâhidî Farsça- Türkçe Manzum Sözlük. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Öz, Y. (1999). Tuhfe-i Şâhidî Şerhleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Öz, Y. (2010). Tarih Boyunca Farsça- Türkçe Sözlükler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Այվազյան, Հ. (2005). Ով ով է. Հայեր. հատոր 1. Երևան.
• Սարգսյան, Մ. (2014). “Գևորգ Դպիր Պալատացին լեզվաբան-բառարանագիր (1737-1811)”. ԲՄ 20: 203-221.