Türkiye’de eğitim ve okul yöneticiliğinin meslekleşme problemleri: Sosyo-politik engeller

Year 2024, Volume: 4 Issue: 2, 150 - 157, 31.12.2024

Mehmet Özbaş

Abstract

Bu makalede, temel olarak Türk eğitim sisteminde, eğitim yönetimi bilim alanının liyakat gerektiren bir uzmanlık mesleği olamamasının nedenleri üzerinde durulması amaçlanmıştır. Türkiye’de, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi alanında, akademik araştırma ve uygulamalara dayalı önemli düzeyde bilimsel birikimi oluşturulmuş; ancak bu bilim dalının üniversal eğitime dayalı bir meslek olması yönündeki sosyal ve politik engeller aşılamamıştır. “Meslekte esas öğretmenliktir.” algısı, eğitim ve okul yöneticiliği ile eğitim denetçiliğinin meslekleşmesi yönündeki sosyal, politik ve örgütsel önyargıların, engellerin temelini oluşturmuştur. Türkiye’de tabiplik, avukatlık, mimarlık, mühendislik gibi alanlarda, ayrımsız bir biçimde meslek elemanlarının bir bütün olarak tamamını ilgilendiren bağımsız meslek birlikleri, eğitimciler için yoktur. Bu durum hem eğitim ve okul yöneticiliği hem öğretmenlik hem de eğitim denetçiliği için “meslekte liyakat ilkesinin” öncellenmesini zorlaştırmaktadır. Bu araştırmada, geniş bir zaman perspektifinden hareketle toplumun, eğitim yönetimi politiğini, Türkiye’de eğitim yönetiminin meslekleşmesi konusunda yeterince etkileyip yönlendiremediği vurgulanmaya çalışılmaktadır. Çoğulcu demokratik ve başarılı eğitim sistemlerinin bulunduğu rejimlerde, eğitim yönetimi bilim alanının meslekleşmesi yönünde önemli gelişmelerin yaşandığı görülmektedir. Eğitim yönetimi iş gruplarının meslekleşmesi, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile uyum süreci ve başarılı uluslararası eğitim sistemleri ile akreditasyonu için de zorunludur.

Keywords

Eğitim yönetimi, okul yöneticiliği, yöneticilik mesleği, eğitim sisteminin yönetim problemleri

Professionalization problems of education and school management in Türkiye: Socio-political barriers

Abstract

In this article, it is aimed to focus on the reasons why the field of educational administration cannot be a profession that requires merit in the Turkish education system. In Turkey, a significant level of scientific knowledge has been created in the field of Educational Administration, Supervision, Planning and Economics based on academic research and applications; however, the social and political obstacles to this branch of science becoming a profession based on universal education have not been overcome. The perception that "teaching is the main thing in the profession" has formed the basis of social, political and organizational prejudices and obstacles towards the professionalization of education and school management and education supervision. In Turkey, in fields such as medicine, lawyers, architecture and engineering, there are no independent professional associations for educators, which concern all of the professional staff as a whole, without discrimination. This situation makes it difficult to prioritize the "principle of merit in the profession" for both education and school management, teaching and education superintendent. In this study, it is tried to emphasize whether the society has been able to adequately influence and direct the politics of educational administration on the professionalization of educational administration in Turkey, based on a broad time perspective. In regimes with pluralistic democratic and successful education systems, it is seen that there have been important developments in the direction of the professionalization of the field of educational administration. The professionalization of educational management business groups is also mandatory for Turkey's harmonization process with the European Union and its accreditation with successful international education systems.

Keywords

Educational administration, school management, management profession, management problems of education system, socio-political barriers to educational administration.

References

• Aktepe, V. (2014). Okul yöneticilerinin seçme ve yetiştirme uygulamalarına yönelik öğretmen ve yönetici görüşleri. Journal of Turkish Studies, 9(2), 89-105.
• Aktepe, V. (2014). Okul yöneticilerinin seçme ve yetiştirme uygulamalarına yönelik öğretmen ve yönetici görüşleri. Journal of Turkish Studies, 9(2), 89-105.
• Argon, T. ve Ertürk, R. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin içsel motivasyonları ve örgütsel kimliğe yönelik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(2), 159-179.
• Argon, T. ve Ertürk, R. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin içsel motivasyonları ve örgütsel kimliğe yönelik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(2), 159-179.
• Balcı, A. (2008). Türkiye’de eğitim yönetiminin bilimleşme düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (54), 181-209.
• Balcı, A. (2008). Türkiye’de eğitim yönetiminin bilimleşme düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (54), 181-209.
• Başdemir, H. Y. (2012). Türk eğitim sisteminin yapısal sorunları ve bir öneri. Liberal Düşünce, 17(67), 35-53.
• Başdemir, H. Y. (2012). Türk eğitim sisteminin yapısal sorunları ve bir öneri. Liberal Düşünce, 17(67), 35-53.
• Bayhan, G. (2011). Öğretmenlerin profesyonelliğinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bayhan, G. (2011). Öğretmenlerin profesyonelliğinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bozkurt, B. (2023). Okul yöneticilerinin mesleki gelişimi: Etkinlikler, engeller ve öneriler. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 6(1), 353-373.
• Bozkurt, B. (2023). Okul yöneticilerinin mesleki gelişimi: Etkinlikler, engeller ve öneriler. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 6(1), 353-373.
• Bursalıoğlu, Z. (2000). Eğitimde yönetimi anlamak sistemi çözümlemek. Pegem.
• Bursalıoğlu, Z. (2000). Eğitimde yönetimi anlamak sistemi çözümlemek. Pegem.
• Can, E. (2022). Okul yönetiminin sorunları: Okul müdürlerinin değerlendirmeleri. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 402-433.
• Can, E. (2022). Okul yönetiminin sorunları: Okul müdürlerinin değerlendirmeleri. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 402-433.
• Can, R., Yardimci, H., Bayazit, D., Şahin, S., Şahin, R. ve Kaya, S., (2023). Okul yöneticilerin seçme ve yerleştirme süreci ile ilgili öğretmen görüşleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10(4), 1172-1183.
• Can, R., Yardimci, H., Bayazit, D., Şahin, S., Şahin, R. ve Kaya, S., (2023). Okul yöneticilerin seçme ve yerleştirme süreci ile ilgili öğretmen görüşleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10(4), 1172-1183.
• Creswell, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage Publications.
• Creswell, J. W. & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (4th ed.). Sage Publications.
• Creswell, J. W. & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (4th ed.). Sage Publications.
• Demir, S. B. ve Pınar, M. A. (2013). 2011 yılı yönetici atama ve yer değiştirme yönetmeliğinin içeriğine ve puanlama ölçütlerine ilişkin yönetici görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(6), 123-143.
• Demir, S. B. ve Pınar, M. A. (2013). 2011 yılı yönetici atama ve yer değiştirme yönetmeliğinin içeriğine ve puanlama ölçütlerine ilişkin yönetici görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(6), 123-143.
• Demirdağ, A. (2024). Türkiye’deki eğitim yönetimi programlarının incelenmesi. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 10(22), 314-328 DOI:10.52096/jsrbs.10.22.20.
• Demirdağ, A. (2024). Türkiye’deki eğitim yönetimi programlarının incelenmesi. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 10(22), 314-328 DOI:10.52096/jsrbs.10.22.20.
• Ertürk, R. ve Argon, T. (2018). Okul yöneticilerinin görevlendirilmelerinde insan kaynakları ilkelerinden yeterlik ilkesinin değerlendirilmesi. 9. Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu, 01-04 Kasım 2018 Antalya. Editör: Murat Koçali. EYFOR 9 Bildiri Kitabı (ss. 147-177). www.eyuder.org.tr www.eyfor.org
• Ertürk, R. ve Argon, T. (2018). Okul yöneticilerinin görevlendirilmelerinde insan kaynakları ilkelerinden yeterlik ilkesinin değerlendirilmesi. 9. Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu, 01-04 Kasım 2018 Antalya. Editör: Murat Koçali. EYFOR 9 Bildiri Kitabı (ss. 147-177). www.eyuder.org.tr www.eyfor.org
• Hareket, E., Erdoğan, E. ve Dündar, H. (2016). Türk eğitim sistemine ilişkin bir durum çalışması- A case study related to Turkish education system. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 287-299.
• Hareket, E., Erdoğan, E. ve Dündar, H. (2016). Türk eğitim sistemine ilişkin bir durum çalışması- A case study related to Turkish education system. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 287-299.
• İpek, C. (2023). Eğitim sisteminde yönetici yetiştirme ve atama tartışmaları. Ahi Evran Akademi, 4(1), 1-18.
• İpek, C. (2023). Eğitim sisteminde yönetici yetiştirme ve atama tartışmaları. Ahi Evran Akademi, 4(1), 1-18.
• Karataş, İ. H., Radmard, S., Öksüz Gül, F., Varol, N. ve Dağ, Ş. (2019). Türkiye okul yöneticileri raporu 2019. Okul Yöneticileri Derneği Yayınları.
• Karataş, İ. H., Radmard, S., Öksüz Gül, F., Varol, N. ve Dağ, Ş. (2019). Türkiye okul yöneticileri raporu 2019. Okul Yöneticileri Derneği Yayınları.
• Karataş, İ. H. (2024). Yeni Öğretmenlik Meslek Kanunu teklifi ve Millî Eğitim Akademisi’nin kurulmasına dair. https://dergipark.org.tr/tr/pub/saj Okul Yönetimi, 4(1), 1-10.
• Karataş, İ. H. (2024). Yeni Öğretmenlik Meslek Kanunu teklifi ve Millî Eğitim Akademisi’nin kurulmasına dair. https://dergipark.org.tr/tr/pub/saj Okul Yönetimi, 4(1), 1-10.
• Karataş, İ. H. ve Oğuz Coşkun, Y. (2024). Türkiye Okul Yöneticileri Raporu (TOYR): Okullarda finansal yönetim ve bütçe sorunları. Okul Yöneticileri Derneği.
• Karataş, İ. H. ve Oğuz Coşkun, Y. (2024). Türkiye Okul Yöneticileri Raporu (TOYR): Okullarda finansal yönetim ve bütçe sorunları. Okul Yöneticileri Derneği.
• Karip, E. ve Köksal, K. (1999). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (18), 193-207.
• Karip, E. ve Köksal, K. (1999). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (18), 193-207.
• Kaya, Ü. Ü. ve Arabacı, M. (2023). Öğretmen alımlarında mülakat sorunu X twitter platformunda yansımalar. Conference on Global Practice of Multidisciplinary Scientific Studies-V, December 10-12, 2023 / Baku, Azerbaijan. Editors: Assoc. Prof. Dr. Mehmet Fırat BARAN, Assoc. Prof. Dr. Seyithan SEYDOŞOĞLU, Assoc. Prof. Dr. Arzu ALTUNTAŞ. Conference Proceedıng Books (ss. 1727-1751). ISBN: 978-625-367-584-4. https://doi.org/10.5281/zenodo.10433282 https://www.izdas.org/baku-en
• Kaya, Ü. Ü. ve Arabacı, M. (2023). Öğretmen alımlarında mülakat sorunu X twitter platformunda yansımalar. Conference on Global Practice of Multidisciplinary Scientific Studies-V, December 10-12, 2023 / Baku, Azerbaijan. Editors: Assoc. Prof. Dr. Mehmet Fırat BARAN, Assoc. Prof. Dr. Seyithan SEYDOŞOĞLU, Assoc. Prof. Dr. Arzu ALTUNTAŞ. Conference Proceedıng Books (ss. 1727-1751). ISBN: 978-625-367-584-4. https://doi.org/10.5281/zenodo.10433282 https://www.izdas.org/baku-en
• Kazak, A., Aydın, F., Satıcı, A. K. ve Yıldız, P. (2021). Göreve yeni başlayan okul yöneticilerinin karşılaştıkları sorunlar. e-International Social Sciences Studies Journal, 7(88), 4170-4185. ISSN:2587-1587
• Kazak, A., Aydın, F., Satıcı, A. K. ve Yıldız, P. (2021). Göreve yeni başlayan okul yöneticilerinin karşılaştıkları sorunlar. e-International Social Sciences Studies Journal, 7(88), 4170-4185. ISSN:2587-1587
• Konan, N., Çelik, O. ve Çetin, R. (2018). Türkiye’de okul yöneticisi görevlendirme sorunu: Bir meta sentez çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 92-113.
• Konan, N., Çelik, O. ve Çetin, R. (2018). Türkiye’de okul yöneticisi görevlendirme sorunu: Bir meta sentez çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 92-113.
• Korkmaz, M. (2005). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi: Sorunlar – çözümler ve öneriler. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 237-252.
• Korkmaz, M. (2005). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi: Sorunlar – çözümler ve öneriler. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 237-252.
• Örücü, D. ve Şimşek, H. (2011). Akademisyenlerin gözünden Türkiye’de eğitim yönetiminin akademik durumu: Nitel bir analiz. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(2), 167-197.
• Örücü, D. ve Şimşek, H. (2011). Akademisyenlerin gözünden Türkiye’de eğitim yönetiminin akademik durumu: Nitel bir analiz. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(2), 167-197.
• Özbaş, M. ve Akbaşlı, S. (2013). İlköğretim okulları yönetsel uygulamalarının eğitim yönetimi bilim alanı yeterliklerine uygunluk düzeyine ilişkin eğitim denetçisi algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 71-87.
• Özbaş, M. ve Akbaşlı, S. (2013). İlköğretim okulları yönetsel uygulamalarının eğitim yönetimi bilim alanı yeterliklerine uygunluk düzeyine ilişkin eğitim denetçisi algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 71-87.
• Özbaş, M. (2017). Eğitimin yönetimi. Editörler: Mücahit Kağan ve Sinan Yalçın. Eğitim Bilimine Giriş (ss. 225-249). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özbaş, M. (2017). Eğitimin yönetimi. Editörler: Mücahit Kağan ve Sinan Yalçın. Eğitim Bilimine Giriş (ss. 225-249). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özbaş, M. (2018). Sosyo-kültürel bir sistem olarak okul. (Editörler: Prof. Dr. Nazmi AVCI & Prof. Dr. Yaşar ERJEM). Eğitim Sosyolojisi (ss. 245-272). Lisans Yayıncılık.
• Özbaş, M. (2018). Sosyo-kültürel bir sistem olarak okul. (Editörler: Prof. Dr. Nazmi AVCI & Prof. Dr. Yaşar ERJEM). Eğitim Sosyolojisi (ss. 245-272). Lisans Yayıncılık.
• Özbaş, M. (2020). Prof. Dr. Mehmet Özbaş ile öğretmen sorunları üzerine söyleşi. Nirvana Sosyal Bilimler Sitesi. Bilimsel Makaleler. (Söyleşi: Zafer İncebacak). http://www.nirvanasosyal.com/h-448-prof-dr-mehmet-ozbas-ile-ogretmen-sorunlari-uzerine-soylesi.html
• Özbaş, M. (2020). Prof. Dr. Mehmet Özbaş ile öğretmen sorunları üzerine söyleşi. Nirvana Sosyal Bilimler Sitesi. Bilimsel Makaleler. (Söyleşi: Zafer İncebacak). http://www.nirvanasosyal.com/h-448-prof-dr-mehmet-ozbas-ile-ogretmen-sorunlari-uzerine-soylesi.html
• Özmen, F. ve Kömürlü, F. (2010). Eğitim örgütlerine yönetici seçme ve atamada yaşanan sorunlar ve yönetici görüşleri temelinde çözüm önerileri. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 2(1), 25-33.
• Özmen, F. ve Kömürlü, F. (2010). Eğitim örgütlerine yönetici seçme ve atamada yaşanan sorunlar ve yönetici görüşleri temelinde çözüm önerileri. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 2(1), 25-33.
• Özmen, F. ve Kubanç, Y. (2013). Liselerde madde bağımlılığı – mevcut durum ve önerilere ilişkin okul müdürleri ve öğretmenlerin bakış açıları. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(3), 357-382.
• Özmen, F. ve Kubanç, Y. (2013). Liselerde madde bağımlılığı – mevcut durum ve önerilere ilişkin okul müdürleri ve öğretmenlerin bakış açıları. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(3), 357-382.
• Pelit, A. (2013). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesine ve atanmasına ilişkin benimsenen modellerin karşılaştırılması (Türkiye, Fransa, Danimarka ve İngiltere örneği) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Pelit, A. (2013). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesine ve atanmasına ilişkin benimsenen modellerin karşılaştırılması (Türkiye, Fransa, Danimarka ve İngiltere örneği) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Sarıbaş, S. ve Babadağ, G. (2015). Temel eğitimin temel sorunları. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 3(1), 18-34.
• Sarıbaş, S. ve Babadağ, G. (2015). Temel eğitimin temel sorunları. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 3(1), 18-34.
• Sezer, Ş. ve Engin, G. (2021). Okullara yönetici seçme, yetiştirme ve atamaya ilişkin yönetici görüşleri: Durum çalışması. Eğitim ve Bilim, 46(206), 263-280.
• Sezer, Ş. ve Engin, G. (2021). Okullara yönetici seçme, yetiştirme ve atamaya ilişkin yönetici görüşleri: Durum çalışması. Eğitim ve Bilim, 46(206), 263-280.
• Şahin, M. (2022). Türkiye ve Avrupa ülkelerinde okul yöneticisi eğitimi ve atanma süreçlerine ilişkin bir çalışma. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 5(12), 1829-1854.
• Şahin, M. (2022). Türkiye ve Avrupa ülkelerinde okul yöneticisi eğitimi ve atanma süreçlerine ilişkin bir çalışma. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 5(12), 1829-1854.
• Şenkaloğlu, S. (2021). Cumhuriyet Dönemi Türk eğitim sistemi ve sorunları. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 24-36.
• Şenkaloğlu, S. (2021). Cumhuriyet Dönemi Türk eğitim sistemi ve sorunları. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 24-36.
• Şişman, M. (2024). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi (14. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Şişman, M. (2024). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi (14. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tamer, B. (2020). Okul yöneticilerinin eğitim liderliği meslek standartlarına ilişkin öz değerlendirmeleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tamer, B. (2020). Okul yöneticilerinin eğitim liderliği meslek standartlarına ilişkin öz değerlendirmeleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tonbul, Y. &. Ağaçdiken, Y. (2018). Öğretmen adaylarının görüşlerine göre sözleşmeli öğretmenlik mülakatındaki soruların incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 46-63.
• Tonbul, Y. &. Ağaçdiken, Y. (2018). Öğretmen adaylarının görüşlerine göre sözleşmeli öğretmenlik mülakatındaki soruların incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 46-63.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, T. (2019). Okul yöneticiliğinin meslekleşmesine ilişkin yöneticilerin görüşleri (Denizli ili örneği) [Yayınlanmamış yüksek lisans projesi]. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Yılmaz, T. (2019). Okul yöneticiliğinin meslekleşmesine ilişkin yöneticilerin görüşleri (Denizli ili örneği) [Yayınlanmamış yüksek lisans projesi]. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.