Öğrenen okul ölçeği: Geliştirme ve doğrulama çalışması

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 97 - 116, 25.06.2025

Yavuz Kamil Şevik , Semiha Şahin

Abstract

Günümüzün hızla değişen ve dinamik ortamında varlığını sürdürebilmek için mücadele eden örgütler, bu zorlukların üstesinden gelebilecek stratejiler geliştirmeye çalışmaktadır. Bu bağlamda, öğrenen örgüt kavramı yalnızca adaptasyon sürecine rehberlik etmekle kalmamakta, aynı zamanda örgütlerin gelecekteki yönelimlerini belirlemede de kritik bir rol oynamaktadır. Eğitim örgütleri de diğer örgütler gibi bu zorunlu ihtiyaca yanıt verebilmek adına öğrenen örgüt anlayışını benimsemeye öncelik vermektedir. Bir okulun öğrenen bir örgüte dönüşmesinin en önemli önkoşullarından biri, kilit paydaşlar olan öğretmenlerin bu anlayışı içselleştirmesi ve uygulamaya koymasıdır. Bu nedenle, bu araştırmanın temel amacı, öğretmenlerin algılarına dayalı olarak öğrenen okul olmayı ölçen güvenilir ve geçerli bir ölçek geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda, ilgili literatür detaylı bir şekilde incelenmiş ve 56 maddeden oluşan bir madde havuzu oluşturulmuştur. Ölçeğin kapsam geçerliliğini sağlamak için Lawshe tekniği kullanılmış ve uzman görüşlerine dayalı düzenlemeler sonucunda ölçek, 55 maddeye indirilmiştir. Ölçeğin yapısını belirlemek için 314 katılımcıdan elde edilen verilerle açıklayıcı faktör analizi (AFA) yapılmış, bu süreçte 11 madde ölçekten çıkarılmış ve nihayetinde 5 faktör ve 44 maddeden oluşan bir yapı elde edilmiştir. Ölçeğin doğruluğunu test etmek amacıyla, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) gerçekleştirilmiştir. Bu analiz, 312 katılımcıdan toplanan yeni bir veri setiyle yapılmış ve elde edilen uyum iyiliği indekslerinin referans değerlere göre kabul edilebilir sınırlar içinde olduğu saptanmıştır. Son olarak, ölçeğin güvenirliği, Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı ile değerlendirilmiş ve ölçeğin yeterli iç tutarlılığa sahip olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlarla birlikte ölçek geliştirme süreci başarıyla tamamlanmıştır.

Keywords

öğrenen örgüt, öğrenen okul, ölcek geliştirme, algı ölceği

Learning school Sscale: Development and validation study

Abstract

Organizations striving to survive in today’s rapidly changing and dynamic environment are actively seeking strategies to overcome these challenges. In this context, the concept of the learning organization not only provides a roadmap for adaptation but also plays a crucial role in shaping the future trajectories of such organizations. Like other organizations, educational institutions prioritize adopting the learning organization approach to address this essential need. One of the key prerequisites for transforming a school into a learning organization is for teachers, who are the primary stakeholders, to internalize and implement this understanding. Therefore, the main objective of this study is to develop a reliable and valid scale that measures learning schools based on teachers' perceptions. To achieve this objective, a comprehensive review of the relevant literature was conducted, leading to the creation of an item pool consisting of 56 items. To ensure the content validity of the scale, adjustments were made based on the results of a study employing the Lawshe technique, reducing the scale to 55 items. Exploratory factor analysis (EFA) was conducted using data collected from 314 participants, resulting in the removal of 11 items and the establishment of a structure comprising 5 factors and 44 items. To confirm the accuracy of the developed scale, confirmatory factor analysis (CFA) was conducted. This analysis was carried out using a new dataset collected from 312 participants, and the goodness-of-fit indices obtained were found to be within acceptable ranges according to reference criteria. Finally, the reliability of the scale was assessed using the Cronbach's alpha internal consistency coefficient, which demonstrated adequate internal consistency. Thus, the scale development process was successfully completed.

Keywords

learning organization, learning school, scale development, perception scale

References

• Appelbaum, S. H. ve Goransson, L. (1997). Transformational and adaptive learning within the learning organization: A framework for research and application. The Learning Organization, 4(3), 115-128. https://doi.org/10.1108/09696479710182803
• Argyris, C., ve Schön, D. A. (1978). Organizational learning: A theory of action perspective. United States of America: Addison-Wesley Publishing Company.
• Ateş Çobanoğlu, A. (2013). Eğitsel websitelerini değerlendirmeye yönelik bir ölçek önerisi. Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1–10.
• Balcı, A. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler (15. baskı). Pegem Akademi.
• Barth, R. S. (2005). Improving schools from within: Teachers, parents, and principals can make the difference.
• Batdı, V. (2013). İşbirlikli öğrenmenin yabancı dil öğretimindeki önemine ilişkin öğretmen görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 158–165.
• Beeby, M., ve Booth, C. (2000). Networks and inter‐organizational learning: A critical review. The Learning Organization, 7(2), 75-88. https://doi.org/10.1108/09696470010316260
• Bilir, Y. (2013). Okullarda öğrenme iklimi ölçeği geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Boyer, E. L. (1995). The basic school: A community for learning. Jossey-Bass.
• Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (3rd ed.). Routledge.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (20. bs.). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Canning, C. (1991). What teachers say about reflection. Educational Leadership, 48(6), 18-21.
• Conzemius, A., ve Conzemius, W. C. (1996). Transforming: Schools into Learning Organizations. Adult Learning, 7(4), 23-25. https://doi.org/10.1177/104515959600700411
• Costa, A. L., ve Kallick, B. (1995). Assessment in the learning organization: Shifting the paradigm. Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD).
• Çetin, M., & Baydar, F. (2021). Öğrenen örgüt ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 54, 75–96. https://doi.org/10.15285/maruaebd.813670
• Darling-Hammond, L. (1994). Standards for teachers. Annual Meeting of the American Association of Colleges for Teacher Education, Chicago, Illinois .
• Dekoulou, P., ve Trivellas, P. (2015). Measuring the impact of learning organization on job satisfaction and individual performance in Greek advertising sector. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 175, 367-375. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.1212
• DeVellis, R. F. (2016). Scale development: Theory and applications (4th ed.). Sage Publications.
• Doğan, E. (2002). Eğitimde toplam kalite yönetimi. Academiplus Yayıncılık.
• Doğan, S. (2009). Öğrenen okul ölçeği geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Field, A. P. (2005). Discovering statistics using SPSS (3rd ed.). SAGE Publications.
• Furr, R. M. (2022). Psychometrics: An introduction (3rd ed.). Sage Publications.
• Garvin, D. A., Edmondson, A. C., ve Gino, F. (2008). Is Yours a Learning Organization? Harvard Business Review, 86(3), 109-16.
• Genç, S. (2007). Öğrenen okul algısı ölçeği geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Goh, S. C. (1998). Toward a learning organization: The strategic building blocks. SAM Advanced Management Journal, 63(2), 15-22. https://www.researchgate.net/publication/284098152_Toward_a_learning_organization_The_strategic_building_blocks
• Hooper, D., Coughlan, J., ve Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Isaacson, N., ve Bamburg, J. (1992). Can schools become learning organizations? Educational Leadership, 50(3), 42-44.
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). Guilford Press.
• Kools, M., & Stoll, L. (2016). What makes a school a learning organisation? A guide for policy makers, school leaders and teachers. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264277273-en
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563–575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Macit, M., & Kıraç, R. (2022). Öğrenen örgüt ölçeği: Türkçe geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 1603–1615. https://doi.org/10.18092/ksusbd.1062020
• Marks, H., ve Louis, K. (1999). Teacher empowerment and the capacity for organizational learning. Educational Administration Quarterly, 35(5), 707-750. https://doi.org/10.1177/00131619921968806
• Marsick, V. J., & Watkins, K. E. (2003). Demonstrating the value of an organization's learning culture: The dimensions of the learning organization questionnaire. Advances in Developing Human Resources, 5(2), 132–151. https://doi.org/10.1177/1523422303005002002
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor (G. Bulut, Trans.). Z. Dicleli (Ed.). MESS Yayınları.
• Netemeyer, R. G., Bearden, W. O., & Sharma, S. (2003). Scaling procedures: Issues and applications. Sage Publications.
• Noer, D. M. (1997). Breaking free: A prescription for personal and organizational change. Jossey-Bass.
• Özgen, H., & Murat, B. (1996). Öğrenen organizasyonlar ve öğrenme. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 89–106. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13727/165504
• Polat, S., & Erkan, A. (2007). İşletmelerde öğrenen örgüt düzeyi ölçeğinin geliştirilmesi: Ampirik bir çalışma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 263–279.
• Preskill, H., ve Torres, R. T. (1999). Evaluative inquiry for learning in organizations. SAGE.
• Sarı, Ö. (2007). Öğrenen örgüt kültürü ölçeği geliştirme çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Senge, P. M. (1990). The fifth discipline: The art and practice of the learning organization. Doubleday.
• Senge, P. M. (2000). Systems change in education. Reflections: The SoL Journal, 1(3), 52–60. https://doi.org/10.1162/152417300570069
• Senge, P. M. (2010). The fifth discipline: The art and practice of the learning organization (Rev. ed.). Currency.
• Senge, P. M. (2014). The fifth discipline fieldbook: Strategies and tools for building a learning organization. Currency.
• Senge, P. M., Lucas, T., Cambron-McCabe, N. H., Dutton, J., Kleiner, A., & Smith, B. (2000). Schools that learn: A fifth discipline fieldbook for educators, parents, and everyone who cares about education. Turtleback Books.
• Sharma, S. (1995). Applied multivariate techniques. John Wiley & Sons.
• Simon, D., Kriston, L., Loh, A., Spies, C., Scheibler, F., Wills, C., & Härter, M. (2010). Confirmatory factor analysis and recommendations for improvement of the Autonomy-Preference-Index (API). Health Expectations, 13(3), 234–243. https://doi.org/10.1111/j.1369-7625.2009.00588.
• Steiner, L. (1998). Organizational dilemmas as barriers to learning. The Learning Organization, 5(4), 193-201. https://doi.org/10.1108/09696479810228577
• Stevens, J. P. (2002). Applied multivariate statistics for the social sciences (4th ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Subaş, A., & Çetin, M. (2014). Öğrenen okul ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmenlerinin öğrenen okula ilişkin algılarının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 264–304.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Pearson Education.
• Tavşancıl, E. (2022). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (6. baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tiltay, M. A. (2009). Öğrenen örgüt profili ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 45–59.
• Tsang, E. W. (1997). Organizational learning and the learning organization: A dichotomy between descriptive and prescriptive research. Human Relations, 50(1), 73-89. https://doi.org/10.1177/001872679705000104
• Tseng, C. C., & McLean, G. N. (2008). The relationship between organizational learning practices and the learning organization. Online submission, Paper presented at the Academy of Human Resource Development International Research Conference in the Americas (Panama City, FL, February 20–24, 2008). https://eric.ed.gov/?id=ED501670
• Uğurlu, C. T., Doğan, S., & Yiğit, Y. (2014). Öğrenen okul ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 35–45.
• Watkins, K. E., ve Marsick, V. J. (1993). Sculpting the learning organization: Lessons in the art and science of systemic change. Jossey-Bass.
• Worthington, R. L., & Whittaker, T. A. (2006). Scale development research: A content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806–838. https://doi.org/10.1177/0011000006288127
• Wycoff, S. L. (1998). Schools as learning organizations: A study of instrument development [Unpublished doctoral dissertation]. Wichita State University, Kansas, USA.
• Yang, B., Watkins, K. E., ve Marsick, V. J. (2004). The construct of the learning organization: Dimensions, measurement, and validation. Human Resource Development Quarterly, 15(1), 31-55. https://doi.org/10.1002/hrdq.1086
• Yeo, R. K. (2005). Revisiting the roots of learning organization. The Learning Organization, 12(4), 368-382. https://doi.org/10.1108/09696470510599145
• Yeşilyurt, S., & Çapraz, C. (2018). Ölçek geliştirme çalışmalarında kullanılan kapsam geçerliği için bir yol haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 251–264. https://doi.org/10.17556/erziefd.297741
• Yıldız, A. (2014). Öğrenen okul özellikleri ölçeği geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.