Millî Eğitim Akademisi okul yöneticiliğinin meslekleşmesi için bir fırsat olabilir: Türkiye için bütüncül bir okul yöneticisi yetiştirme modeli önerisi

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 126 - 137, 25.06.2025

İbrahim Hakan Karataş

Abstract

Öğretmenlik Meslek Kanunu (ÖMK) ve Millî Eğitim Akademisi’nin (MEA) kurulması, Türkiye’de eğitim yöneticiliği alanında önemli bir kırılmaya işaret etmektedir. Bu yapılar, üniversitelerdeki eğitim yönetimi anabilim dallarına ve lisansüstü programlara yönelik ilgiyi düşürmüş görünüyor. Bu durum, zamanla akademik alanın kurumsal işlevini sorgulanır hale getirebileceğinden, eğitim yönetimi alanı için yapısal bir krize dönüşme potansiyeli taşımaktadır. Bu çalışma, söz konusu krizi fırsata çevirmeye dönük olarak, Türkiye bağlamına özgü, yeterlik temelli ve çok aktörlü bir okul yöneticisi yetiştirme modeli önermektedir. Model dünyadaki deneyimi ABD, Birleşik Krallık ve OECD örneklerinden yararlanarak göz önünde bulunduruyor. Fakat ağırlıklı olarak ulusal literatürde yer alan tartışmalar, öneriler modeller ve denemeler üzerinden sosyo-kültürel bağlamla, politik ve akademik birikimle uyumlu bir model öneriyor. Model, Türkiye’de eğitim liderliğinin meslekleşmesini ve okul yöneticiliğinin sürdürülebilir biçimde profesyonelleşmesini amaçlamaktadır. Çalışma, akademi ile MEB arasında kurumsal bir eşgüdüm önererek, politika yapıcılara bütüncül bir yol haritası sunmaktadır.

Keywords

Eğitim yönetimi, meslekleşme, Milli Eğitim Akademisi, okul yöneticiliği, yetiştirme modeli

Thanks

Bu modelin taslağını okuyan ve geliştirici ve destekleyici öneriyleriyle katkı sağlayan Murat Polat ve Kevser Yıldırım'a teşekkür ederim.

The National Education Academy as an opportunity for the professionalization of school leadership: A holistic school principal training model proposal for Türkiye

Abstract

The enactment of the Teaching Profession Law (ÖMK) and the establishment of the National Education Academy (MEA) mark a significant turning point in the field of educational leadership in Turkey. These new structures appear to have diminished interest in educational administration departments and graduate programs at universities. Over time, this situation carries the potential to evolve into a structural crisis for the field of educational administration, as it may call into question the institutional role of academia. In response to this emerging challenge, the present study proposes a qualification-based, multi-actor model for school leadership training tailored to the Turkish context. While the model draws on international experiences—particularly from the United States, the United Kingdom, and OECD frameworks—it is primarily grounded in national discussions, policy proposals, and experimental practices found in the Turkish literature. It aims to align with the country’s socio-cultural context, as well as its political and academic heritage. The model aspires to contribute to the professionalization of educational leadership and the sustainable development of school leadership as a profession in Turkey. By proposing institutional coordination between academia and the Ministry of National Education (MoNE), this study offers policymakers a comprehensive roadmap.

References

• Altın, F., & Vatanartıran, S. (2014). Türkiye’de okul yöneticisi yetiştirme, atama ve sürekli geliştirme model önerisi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 17-35.
• Balcı, A. (2002). Eğitim yönetimi. Ankara: PegemA.
• Balcı, A. (2003). Türkiye’de eğitim yöneticisi ve eğitim müfettişi yetiştirme uygulamaları: Sorunlar ve öneriler. Eğitimde Yansımalar VII: Çağdaş Eğitim Sistemlerinde Öğretmen Yetiştirme (21-23 Mayıs 2003 Sempozyum Bildirisi). Tekışık Vakfı Yayınları.
• Balcı, A. (2008). Türkiye’de eğitim yönetiminin bilimleşme süreci. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(54), 181-209.
• Balyer, A., & Gündüz, Y. (2011). Değişik ülkelerde okul müdürlerinin yetiştirilmesi: Türk eğitim sistemi için bir model önerisi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 4(2), 182-197.
• Bush, T. (1998). The national professional qualification for headship: The key to effective school leadership? School Leadership & Management, 18(3), 321–334.
• Çelenk, S. (2002). Geleceğin eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesinde bir model önerisi. 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu Bildirileri (ss. 65-82). Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Cemaloğlu, N. (2005). Türkiye’de okul yöneticisi yetiştirme ve istihdamı: Var olan durum, olası gelişmeler ve sorunlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 249-274.
• Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 28, 531-548.
• Işık, H. (2003). Okul müdürlerinin yetiştirilmelerinde yeni bir model önerisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 206-211.
• Karabatak, S., & Turhan, M. (2014). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesinde problem temelli öğrenme: Bir model önerisi. 9. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi Bildiri Özeti Kitapçığı. (Bildiri özeti).
• Karatas, İ. H. (2016). Professional standards for school principals in Turkey. Journal of Education and Training Studies, 4(5), 91–99. https://doi.org/10.11114/jets.v4i5.1310
• Karataş, İ. H. (2019). Principles of professionalism in school principalship. Universal Journal of Educational Research, 7(2), 588–599. https://doi.org/10.13189/ujer.2019.070232
• Karataş, İ. H., & Karayaman, S. (2020). Okul Yöneticisi Yetiştirme Programı (OYYP): Bir yöntem ve içerik önerisi. İstanbul: Öncü Okul Yöneticileri Derneği Yayınları.
• Karataş, İ.H. (2022), Türkiye’de okul yöneticiliğinin açmazları. Okul Yönetimi,1(1), 9-18.
• Kesim, E. (2009). Okul yöneticilerinin uzaktan eğitim yoluyla yetiştirilmeleri için eğitim ihtiyaçlarına dayalı bir program modeli önerisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Leithwood, K., Day, C., Sammons, P., Harris, A., & Hopkins, D. (2004). How leadership influences student learning. The Wallace Foundation.
• OECD. (2020). School leadership for learning: Insights from TALIS 2018. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/20bd27c8-en
• Okçu, V. (2011). Türkiye’de okul yöneticilerinin yetiştirilmesi ve atanmasına ilişkin mevcut durum, beklentiler ve öneriler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 244-266.
• Oynar, G., & Şahin, İ. (2025). İdeal okul yöneticilerinin yetiştirilmesi: Türkiye için bir model önerisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 177-212.
• Özdemir, S. (2021, Şubat 5). Üniversitelerin dışlanarak yönetici yetiştirilemeyeceği üzerine açıklama [Haber metni]. Ajans Kamu. (Erişim Tarihi: 12 Ekim 2024).
• Pehlivan, İ. A. (2002). Amerika Birleşik Devletlerinde eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi ve Yönetici Geliştirme Akademisi örneği. 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu Bildirileri (ss. 274-292). Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Pont, B., Nusche, D., & Moorman, H. (2008). Policy and practice: A framework for improving school leadership. In B. Pont, D. Nusche & H. Moorman (Eds.), Improving School Leadership, Volume 1: Policy and Practice (ss. 1-42). OECD.
• Sezgin, F. (2007). Okul müdürlerinin öğretim liderliği rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51, 387–417.
• Şimşek, H. (2003). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi: Karşılaştırmalı örnekler ve Türkiye için çıkarsamalar. Eğitimde Yansımalar VII: Çağdaş Eğitim Sistemlerinde Öğretmen Yetiştirme (21-23 Mayıs 2003 Sempozyum Bildirisi). Tekışık Vakfı Yayınları.
• Şimşek, H. (2004). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi: Karşılaştırmalı örnekler ve Türkiye için öneriler. Çağdaş Eğitim Dergisi, 29(307), 25-30.
• Şişman, M., & Turan, S. (2004). Dünyada eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesine ilişkin başlıca yönelimler ve Türkiye için çıkarılabilecek bazı sonuçlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 13-26.
• Turan, S., & Şişman, M. (2000). Okul yöneticileri için standartlar: Eğitim yöneticilerinin bilgi temelleri üzerine düşünceler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 68-87.
• Turhan, M., & Karabatak, S. (2015). Türkiye’de okul yöneticilerinin yetiştirilmesi ve yurtiçi alanyazında sunulan model önerilerinin incelenmesi. Turkish Journal of Educational Studies, 2(3), 79–107.
• Yirci, R. (2009). Mentorluk uygulamasının eğitimde kullanılması ve okul yöneticisi yetiştirmede yeni bir model önerisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 207-234.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2025). Yükseköğretim istatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/