OSMANLI TIBBININ OSMANLI MUTFAĞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 191 - 199, 31.08.2021

Elif Cemre Bozagcı

Öz

Osmanlı mutfağı, Türk mutfağının temelini oluşturması sebebiyle Türk mutfak kültürünün incelenmesi esnasında başvurulan temel kaynaktır. Türk mutfak kültürü ve
gelişiminin anlaşılabilmesi için Osmanlı mutfağını oluşturan ve şekillendiren her unsurun incelenmesi gerekmektedir. Alanyazında Osmanlı mutfak kültürünün
şekillenmesinde etkili olan unsurlar üzerine yapılmış çok sayıda çalışma mevcuttur. Bu çalışmalar genellikle toplumsal olaylar, siyasi olaylar ve ticari olayların Osmanlı mutfağı üzerindeki etkisine odaklanmıştır. Bu çalışma Osmanlı tıbbının Osmanlı mutfağı üzerindeki etkisini incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada daha önce Osmanlı mutfağını oluşturan unsurlar içerisine dahil edilmeyen tıp alanı, toplumsal tıp tarihi çerçevesinde incelenerek, Osmanlı hekimleri tarafından kaleme alınan tıp yazmaları ve bu yazmalar hakkında bilgi veren çalışmalar içerisinde alanyazın taraması yapılmıştır. Yapılan alanyazın taraması sonucunda tıp alanının Osmanlı mutfağının şekillenmesinde büyük bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. Bu etkiden hareketle Osmanlı mutfağının oluşumu ve gelişiminin incelenmesinde savaşlar, göçler, farklı etnik kökenlerden oluşan nüfus ve ticaret gibi unsurların yanında sosyal hayatı birçok yönden etkileyen tıp alanının da bu unsurlar içerisine dahil edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Mutfağı, Osmanlı Mutfağı, Osmanlı Tıbbı, Toplumsal Tıp Tarihi

Kaynakça

• Akarsu, B., Yöndemli, F. ve Akarsu, S. (2020). Antik Dönem tıbbının Müntehan-ı Şifa’da Tezahürü. Erdem, 78, 1-22.
• Aydın, M. B., (2018). Osmanlı Tıp Metinlerinde (15-17. Yüzyıl) Hava-Sağlık İlişkisi. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 4(7), 33-55.
• Aynacı, M. (2014). Sultâniyye (İnceleme-metin-dizin), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Aytaç, Ö. ve Kurtdaş, M. Ç., (2015). Sağlık-Hastalığın Toplumsal Kökenleri ve Sağlık Sosyolojisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 231-250.
• Bahadır, Ş. D. (2016). 18. Yüzyılda Yazılmış Bir Tıp Metni: “Netîceü’l-Fikriyye Fî Tedbîrî Veladeti’l-Birkiyye”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 185-194.
• Bahadır, Ş. D. (2019). Giriş. Ş. D. Bahadır Haz., Netîceü’l-Fikriyye Fî Tedbîrî Viladeti’l-Birkiyye içinde. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• Baluken, N. (2016). Şifaü’l-Fuad Li-Hazret-i Sultan Murad (Zeynel Abidin bin Halil), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bingöl.
• Bayat, A. H. (2016). Tıp Tarihi (3. Baskı). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları.
• Bozagcı, E. C. (2019). Yumurta, Yumurta Kullanımının Türk Mutfak Tarihindeki Gelişimi ve Yumurta Temelli Gastronomi Trendleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cankül, D. ve Ayvalı, H. (2020). Therapeutic Nutrition and Hilts Theory as One of The Gastronomy Trends, Journal of Turkish Tourism Research, 4(3): 3099-3115.
• Çelik, R. ve Erdem R. (2016). Hekimin Değişen Kimliği Çerçevesinde Sağlığın Kültürleşmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(16), 61-74.
• Demirhan Erdemir, A. (1991). Hekim Zeynel Abidin Halil’in Şifaü’l-Fuad Adlı Eserinin Türk Tıp Tarihindeki Yeri ve Bazı Orijinal Sonuçlar. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 71, 146-165.
• Elbir, Z. G. (2000). Gayetü’l-Beyan Fi Tedbiri Bedeni’l-İnsan, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Eliaçık, M. (2010). Fuzûlî’nin Sıhhat u Maraz’ında Ahlât-ı Erbaanın İşlenişi ve Bir Tıp Eseri Terceme-i Hulâsa Tıb ile Mukayesesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 131-147.
• Faroqhi, S. ve Neumann, C. K., (2016). Soframız Nur, Hanemiz Mamur. (Çev: Yelçe, Z.), İstanbul: Alfa.
• Fuzulî, (2017). Sıhhat u Maraz. (Çev: Küntaş, K.). İstanbul: İbn-i Sina Yayınları.
• Güler, S. (2010). Türk Mutfak Kültürü ve Yeme İçme Alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 24-30.
• Işın. P. M. (2018). Bountiful Empire: A History of Ottoman Cuisine. England: Reaktion Books.
• Koyuncu, Z. (2019). “Ahlât-ı Erbaa/Humoral Patoloji Teorisi ve Divan Şiirinde Hakkânî Örneğinde İşlenişi”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal Of Academic Literature], 5(10), 75-97.
• Kut, T. (2016). Önsöz. G. Taşkın Haz., Melceü’t-Tabbahin içinde. İstanbul: Çiya Yayınları.
• Küçüker, P. ve Balcı, M. (2020). Kitâb-ı Güzîde-i ‘İlm-i Tıbb’da (Sultâniyye İngiltere Nüshası) Tesbit Edilen Bitki Adları, Uluslararası Türkçe Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 4(1), 50-65.
• Mehmed Kâmil, (2016). Melceü’t-Tabbahin. (Haz. Taşkın, G.), İstanbul: Çiya Yayınları.
• Murphey, R. (1992). Ottoman Medicine and Tranculturalism From the Sixteenth Through the Eighteenth Century. Bulettin of the History of Medicine, 66(3), 376-403.
• Nasîruddin Tusî, (2013). Ahlâk-ı Nâsırî. İstanbul: Litera.
• Shefer-Mossensohn, M. (2014). Osmanlı Tıbbı Tedavi ve Tıbbi Kurumlar 1500-1700. (Çev: Üçpunar, B.), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Muhammed bin Mahmud Şirvani, (2005). 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı, (Haz. Argunşah, M. ve Çakır, M.), İstanbul: Gökkubbe.
• Neumann, C. K. (2016). XVIII. Yüzyıl Osmanlı Saray Mutfağında Baharat, Faroqhi, S. ve Neumann, C. K. Ed., Soframız Nur Hanemiz Mamur içinde. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Oğuz, G. (2015). Zengin Bir Mutfak: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın Bir Aylık Erzak Listesi ve Düşündürdükleri, Osmanlı Tarihi Araştıma ve Uygulama Merkezi (OTAM), 37, 239-262
• Ölker, P. ve Direkçi, B. (2009). Hekim Mehmed Nidâî’nin Manzum Tıp Risâlesi Keyf-i Kitâb-ı Nidâî. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 295-305.
• Özügül, Y. (1984). İbni Sina’da Yaşam Boyu Spor ve Kaplıcalar. İbni Sina Kongresi Tebliğleri, 14 Mart 1984, Kayseri, Türkiye.
• Rasimoğlu, C. İ. (2020). Tıp Tarihyazımı: Karşıtlıklar, Etkileşimler. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 21(2), 347-367.
• Sarıkavak, K. (2011). İslâm Filozoflarına Göre Beden Sağlığı. Gazi Türkiyat, 1(8), 201-208.
• Seçim, Y. (2018). Evaluation of Seljuk and Ottoman Cuisine in terms of Gastronomy. Journal of Tourism Theory and Research, 4(2), 122-132.
• Solmaz, Y. ve Altıner, D. D., (2018). Türk Mutfak Kültürü ve Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Bir Değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3), 108-124.
• Okumuş, N. (2010). ŞİRVÂNÎ, Muhammed b. Mahmûd, TDV İslam Ansiklopedisi 39. Cilt içinde. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Vural, H. (2008). Yazıcızade Ahmed Bican’ın Dürr-i Meknun Adlı Eseri Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 56(1), 127-134
• Yazıcıoğlu Ahmed Bican (1999). Dürr-i Meknun Saklı İnciler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.