SAĞLIK TURİZMİ KAPSAMINDA AŞI TURİZMİNE GENEL BAKIŞ: COVID-19 PANDEMİSİ SÜRECİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 220 - 254, 31.08.2022

Oğuz Çam , Hakkı Çılgınoğlu

Öz

Geleneksel derleme tipinde olan bu çalışmada amaç, COVID-19 pandemisi sürecinde aşı turizmini genel bir perspektiften değerlendirerek sağlık turizmi kapsamında ele almaktır. Çalışma, COVID-19 pandemisi zamanında aşı turizmi ile ilgili bilgilere ışık tutmak, genel olarak aşı turizminin önemi ve potansiyelini sağlık turizmi kapsamında değerlendirmek yönünden önem arz etmektedir. Çalışmanın, teorik ve pratik yönlerden sağlık ve turizm alanyazınına önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Aşı turizminin COVID-19 pandemisi sürecinde önemli mevcut ve potansiyel etkileri söz konusudur. Aşı turizmiyle ilgilenen birçok ülkenin olduğu ve bu kapsamda çeşitli çalışmalarda bulunulduğu bilinmektedir. Çeşitli etkenlere bağlı olarak (istek ve gereksinim, zaman, sağlık durumu, ekonomik gelişim, bilgi-iletişim teknolojilerindeki gelişim, farklılaşan hayat şartları vb. gibi) aşı turizmi faaliyetleri değişiklik gösterebilir ve bunların fiyatlarında farklılaşmalar görülebilir. Çalışmada sonuç olarak; aşı turizminin yeni bir kavram olarak ortaya çıktığı, COVID-19 pandemisi sürecinde aşı turizmine büyük bir ilgi gösterildiği ve günümüzde de bu ilginin devam ettiği, birçok ülkenin aşı turizmi kapsamında çalışmalar yürüttüğü görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Turizmi, Aşı Turizmi, COVID-19, Pandemi, Sağlık

Kaynakça

• 16 Haber. (2021). Aşı Turizmin Başkenti! Erişim Adresi: https://www.16haber.com/dunya/asi-turizmin-baskenti-h25640.html, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Acar, Y. (2020). Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgını ve Turizme Etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 7-21. Doi:10.32572/Guntad.703410.
• Adongo, C. A., Amenumey, E. K., Kumi-Kyereme, A. ve Dubé, E. (2021). Beyond Fragmentary: A Proposed Measure for Travel Vaccination Concerns. Tourism Management, 83, 104180.
• Aktaş, F. (2021). COVID-19 Pandemisi ve COVID-19 Aşıları. LÖSANTE Çocuk ve Yetişkin Hastanesi, Erişim Adresi: https://www.losante.com.tr/Blog/Detail/2206, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Aktaşoğlu, M. (2021). Covid'le Doğan Yeni Trend: Deniz, Kum, Aşı! Haber Global, Erişim Adresi: https://haberglobal.com.tr/dunya/covid-le-dogan-yeni-fenomen-asi-turizmi-94055, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Alaeddinoğlu, F. ve Rol, S. (2020). Covid-19 Pandemisi ve Turizm Üzerindeki Etkileri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Salgın Hastalıklar Özel Sayısı), 233-258.
• Aliu, A., Aliu, D. ve Çılgınoğlu, H. (2021). Etkili Turizm Diplomasisi, Aşı Turizmi ve Üçlü-Sarmal Modeli: Baltık Ülkeleri Araştırması. Turkish Studies - Economy, 16(2), 743-762.
• Alkanat, A. (2021). 5 Soru: Dünya Genelinde Aşı Adaletsizliği. SETA, Erişim Adresi: https://www.setav.org/5-soru-dunya-genelinde-asi-adaletsizligi/, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Arslan, B. (2020). Sağlık Turizm Pazarlaması. H. Eriş (Ed.) içinde, Sağlık Turizmi (s. 193-234). Ankara: İksad Yayınevi.
• Aslan, R. (2020). Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler ve COVID-19. Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı, 8(85), 35-41.
• Atay, L. (2020). Covid-19 Salgını ve Turizme Etkileri. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 17(1), 168-172.
• Ayaz, F. (2020). Online Gazetelerdeki Covid-19 İlaçlarına ve Aşılarına Yönelik İçeriklerin Analizi. Elektronik Cumhuriyet İletişim Dergisi, 2(2), 48-68. Retrieved from http://ecider.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/59151/831805.
• Aydın, O. (2012). Türkiye’de Alternatif Bir Turizm; Sağlık Turizmi. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, 14(23), 91-96.
• Bahar, O. ve Çelik İlal, N. (2020), Coronavirüsün (Covid-19) Turizm Sektörü Üzerindeki Ekonomik Etkileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1), 125-139.
• Balcı, S. (2019). Medikal Turizm Kapsamında Hizmet Alan Hastaların Sağlık Hizmetine İlişkin Algıları: İstanbul’daki Özel Hastanelerde Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, İşletme Enstitüsü, Sakarya.
• Bayındır Sağlık Grubu. (t.y.). Kulaktan Dolma Bilgiler İle Değil Bilimsel Veriler İle Aşıyı Araştırın. Erişim Adresi: https://www.bayindirhastanesi.com.tr/blog/kulaktan-dolma-bilgiler-ile-degil-bilimsel-veriler-ile-asiyi-arastirin-305, Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Baysal, D. ve Çimen, H. (2016). Sağlık Turizminde Yeni Bir Yaklaşım: Wellness. 26-27 November, International Congress of Management Economy and Policy, İstanbul, 159-165.
• BBC News Türkçe. (t.y.). Koronavirüs Sözlüğü: Hangi Terim Ne Anlama Geliyor?. Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52630571, Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Beşballı, S. G. (2021). Turizm Sektörü Üzerine Bir İnceleme: Pandemiden Yansımalar. Politik Ekonomik Kuram, 5(1), 161-176.
• Bilim ve Aydınlanma Akademisi. (2020). Toplum Sağlığını Geliştirme ve Koruma Bilim Alanı, Aralık 2020, Türkiye’de COVID-19 Salgınını Durduracak Bir Aşılama Yapılabilecek Mi?, Sayfa 1-9, Erişim Adresi: http://bilimveaydinlanma.org/content/images/pdf/rapor/turkiyede-covid-19-salginini-durduracak-bir-asilama-yapilabilecek-mi.pdf, Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Biri, G. (2021). Türkiye’nin Sağlık Turizmi Gelirini Etkileyen Faktörlerin Eşbütünleşme Analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 39-58. DOI 10.53443/anadoluibfd.907290.
• Bolhassani, A., Safaiyan, S. ve Rafati, S. (2011). Review: Improvement of Different Vaccine Delivery Systems for Cancer Therapy. Mol Cancer, 10(1), 1–3.
• Bulaşıcı Hastalıklar ve Korunma Modülleri. (2008). Erişim Adresi: https://dosyaism.saglik.gov.tr/, Erişim Tarihi: Bu kaynağa atıfta bulunan kaynak, erişim tarihini belirtmemiştir.
• Bursa Hakimiyet. (2021). Aşı Turizmiyle İlgili Yetkili İsimden Önemli Uyarı! Erişim Adresi: https://www.bursahakimiyet.com.tr/haber/asi-turizmiyle-ilgili-yetkili-isimden-onemli-uyari-522229, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Bükey, A. ve Göral, M. (2021). Aşı Turizmi. B. Demirci ve A. Solunoğlu (Eds.) içinde, Turizmde Araştırma Temaları (s. 44-50). Konya: Çizgi Kitabevi.
• CHIP Online. (2021). Aşı Karşıtları, Aşı Olmayı Neden Reddediyor? Hangi Ülke Aşıya Daha İstekli?. Erişim Adresi: https://www.chip.com.tr/haber/asi-karsitlari-asi-olmayi-neden-reddediyor-hangi-ulke-asiya-daha-istekli_95540.html, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Connell, J. (2006). Medical Tourism: Sea, Sun, Sand and Surgery. Tourism Management, 27, 1093–1100.
• Coşan, B. (2021). Aşı Turizmi! Türkiye'den Rusya'ya 'Sputnik V' Turu... Hürriyet, Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/amp/ekonomi/asi-turizmi-turkiyeden-rusyaya-sputnik-v-turu-41776943, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Covid-19 Rehberi (2020). COVID-19 (2019-N Cov Hastalığı) Rehberi. (Bilim Kurulu Çalışması). T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Cumhuriyet. (t.y.). Aşı Turizmi Tartışılıyor: Ülkemde Aşı Olma Şansım Yoktu. Erişim Adresi: https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/asi-turizmi-tartisiliyor-ulkemde-asi-olma-sansim-yoktu-1835227, Erişim Tarihi: 14.01.2022.
• Çam, O. ve Çılgınoğlu, H. (2021). Sağlık Turizmi Kapsamında Medikal Turizmde Öne Çıkan Sağlık Uygulamaları. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 197-216.
• Çam, O. ve Çılgınoğlu, H. (2020). Basın-Yayın Organlarının Yeni Koronavirüs (Covid-19) Hastalığıyla İlgili Gelişmeleri Topluma Yansıtmaları ve Bu Salgın Hastalığın Etkilerinin Turizm Açısından İrdelenmesi: İstanbul İli Örneği. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 130-150.
• Çavuşoğlu, S. (2021). Influencer Pazarlama. Filiz Çayırağası (Ed.) içinde, Güncel Dijital Pazarlama Paradigmaları (s. 113- 137). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çınar, F. ve Özkaya, B. (2020). Koronavirüs (COVID-19) Pandemisinin Medikal Turizm Faaliyetlerine Etkisi. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 2(2), 35-50.
• Dartford, K. (2021). Aşı Turizmi Nedir? Hangi Avrupalı Acentalar Aşı Turları Satıyor?, Euronews, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2021/04/16/as-turizmi-nedir-hangi-avrupal-acentalar-as-turlar-sat-yor, Erişim Tarihi: 14.01.2022.
• Demir, B. ve Türkmen, S. (2020). COVID-19 Salgının Oluşturduğu Sağlık Riski Sonrasında Türk Turistlerin Tatil Beklentilerinin Belirlenmesi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(3), 2456-2471.
• Deutsche Welle. (2022). Koronavirüs Aşısı. Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/koronavir%C3%BCs-a%C5%9F%C4%B1s%C4%B1/t-55787769, Erişim Tarihi: 26.01.2022.
• Durgun Kaygısız, A. (2021). Covid-19 Sonrası Türk Turizm Sektöründe Oluşabilecek Fırsatlar ve Riskler. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(23), 79-95.
• Eğin, O. (2021). Türkler Aşı Turizmi İçin ABD’ye Geliyor. Habertürk, Erişim Adresi: https://www.haberturk.com/yazarlar/oray-egin/2941139-turkler-asi-turizmi-icin-abdye-geliyor, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• EKOTÜRK. (2021). “Aşı Turizmi”: First Class Aşı Hizmetine Talep Büyük. Erişim Adresi: https://www.ekoturk.com/haber/asi-turizmi-first-class-asi-hizmetine-talep-buyuk/, Erişim Tarihi: 14.01.2022.
• En Son Haber. (2021). Aşı turizmi nedir? Tatile gidene aşı yapan ülkeler.. Erişim Adresi: https://www.ensonhaber.com/gundem/asi-turizmi-nedir-tatile-gidene-asi-yapan-ulkeler, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Engbers, L. ve Sattelmair, J. (2008). Monitoring and Evaluation of Worksite Health Promotion Programs: Current State of Knowledge and Implications for Practice. Geneva: World Health Organization (WHO).
• ENTAŞ. (t.y.). Aşı Turu, Aşı Turizmi İle İlgili Merak Ettikleriniz. Erişim Adresi: https://www.entas.com.tr/news/corona-virus-asi-turlari.html, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Erkekoğlu, P., Erdemli Köse, S. B., Balcı, A. ve Yirün, A. (2020). Aşı Kararsızlığı ve COVID-19’un Etkileri. Literatür Eczacılık Bilimleri Dergisi, 9(2), 208-220.
• Gazete Duvar. (2020). ‘Aşı Turizmi’: Hindistan’dan İngiltere’ye Talep Başladı. Erişim Adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/asi-turizmi-hindistandan-ingiltereye-talep-basladi-haber-1506289, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Gössling, S., Scott, D. ve Hall, C. M. (2021). Pandemics, Tourism and Global Change: A Rapid Assessment of COVID-19. Journal of Sustainable Tourism, 29(1), 1–20.
• Gulati, S. (2021). Decoding the Global Trend of “Vaccine Tourism” Through Public Sentiments and Emotions: Does It Get A Nod on Twitter?. Global Knowledge, Memory and Communication.
• Gunawan, V. (2021). ABD'ye Aşı Turizmine Büyük İlgi. Amerika’nın Sesi, Erişim Adresi: https://www.amerikaninsesi.com/a/abd-ye-asi-turizmine-buyuk-ilgi/5982625.html, Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Gümüş, A. ve Hacıevliyagil, N. (2020). Covid-19 Salgın Hastalığının Borsaya Etkisi: Turizm ve Ulaştırma Endeksleri Üzerine Bir Uygulama. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 11(1), 76-98.
• Haber Ankara. (2021). Aşı Turizminde İkinci Perde: Parasına Göre İstediğin Aşı İmkanı. Erişim Adresi: https://www.haberankara.com/saglik/asi-turizminde-ikinci-perde-parasina-gore-istedigin-asi-imkani-h161244.html, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• haber.aero. (2021). Salgın döneminin yeni gözdesi: Aşı turizmi. Erişim Adresi: https://haber.aero/seyahat/salgin-doneminin-yeni-gozdesi-asi-turizmi/, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Haberigo. (2021). Aşı Turizmi Hakkında Bilmeniz Gereken 5 Şey. Erişim Adresi: https://haberigo.com/asi-turizmi-hakkinda-bilmeniz-gereken-5-sey, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Hall, C. M., Scott, D. ve Gössling, S. (2020). Pandemics, Transformations and Tourism: Be Careful What You Wish For. Tourism Geographies, 22(3), 577–598.
• İstanbul Vize Merkezi [İVM]. (t.y.). Aşı Turizmi Nedir? Hangi Ülkelerde Başlatıldı? Erişim Adresi: https://ivm.com.tr/haberler/asi-turizmi-nedir-hangi-ulkelerde-baslatildi, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Kara, N. ve Karanfiloğlu, M. (2020). İletişimin Dijitalleşmesi: Pandemi (COVID-19) ve Enformasyon Teknolojileri. Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 11(42), 87-99.
• Karar. (2021). 34 Bin Nüfuslu Kentte Aşı Turizmi: İki Doz Aşı 50 Euro. Erişim Adresi: https://www.karar.com/dunya-haberleri/34-bin-nufuslu-kentte-asi-turizmi-iki-doz-asi-50-euro-1617157, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Kaya, A. (2020). Sağlık Turizmi Ekonomisi. H. Eriş (Ed.) içinde, Sağlık Turizmi (s. 235-254). Ankara: İksad Yayınevi.
• Kaya, Y. (2020). Virüs Küreselleşmenin Yol Haritasını Takip Ediyor. L. Sunar (Ed.) içinde, COVID-19 Salgınının Sosyolojik Analizi – 1 (s. 10-13). Toplumsal Yapı Araştırmaları Programı.
• Kazak, A., Hintistan, S. ve Önal, B. (2020). Dünyada ve Türkiye’de Covid-19 Aşı Geliştirme Çalışmaları. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(4), 571-575.
• Keskin, F. (t.y.). Covid-19 Pandemisinde Aşılanmanın Önemi. Erişim Adresi: https://www.ido.org.tr/userfiles/files/Covid_1_9Pandemisinde_asilanma.pdf, Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Keskin, Ö. H. (2021). Büyüteç: COVID-19 ve Aşı Turizmi. teyit dosya, Erişim Adresi: https://teyit.org/dosya-buyutec-covid-19-ve-asi-turizmi, Erişim Tarihi: 14.01.2022.
• Kılıç, P. ve Çınar, F. (2021). Pandemi ve Medikal Turizme Genel Bir Bakış. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 3(1), 77-86.
• Kılıç, S. G. ve Dolapçı, I. (2021). Aşıların Tarihçesi ve Yeni Aşı Stratejileri. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 74(1), 1-10.
• Kılıçaslan, Ö., Kızmaz İşançlı, D. ve Karbuz, A. (2021). COVID-19 Aşıları. E. Güler Kazancı ve A. Pakdemirli (Eds.) içinde, Çocuk Hastalarda COVID 19 Yönetimi (s. 167-178). EMA Tıp Kitabevi Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.
• Koru Sağlık Grubu. (t.y.). Covid 19 Aşı Çeşitleri. Erişim Adresi: https://www.koruhastanesi.com/covid-19-asi-cesitleri-2688-5, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Kozmopolitik. (2021). Aşı Turizmi Tartışılıyor: “Ülkemde Aşı Olma Şansım Yoktu”. Erişim Adresi: https://kozmopolitik.com.tr/asi-turizmi-tartisiliyor-ulkemde-asi-olma-sansim-yoktu/, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Kurt Yılmaz, B. ve Sürgevil Dalkılıç, O. (2021). Covid-19 Pandemisinin Turizm Sektörüne Etkileri: Ulusal ve Uluslararası Yazına Yönelik İçerik Analizi. International Journal of Contemporary Tourism Research, 5(Prof. Dr. Özlem İPEKGİL DOĞAN’ı Anma Özel Sayısı), 55-72. DOI: 10.30625/ijctr.953414.
• Mahaseth, H. ve Goel, N. (2021). Bali: Revitalizing Tourism But at What Cost?, Kathmandu Tribune.
• Martino, M. (2011). Cancer Vaccine Market to Hit $7B by 2015. FierceVaccines. Web 18 July 2011.
• Memleket. (2021). Rusya'da Aşı Turizmi! Bin 100 Euro'ya Hem Rusya'yı Gez Hem Aşı Ol. Erişim Adres: https://www.memleket.com.tr/rusyada-asi-turizmi-bin-100-euroya-hem-rusyayi-gez-hem-asi-ol-2103155h.htm, Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Metintaş S (2020). COVID-19’un Epidemiyolojisi. Bölüm 1, Coronavirus Hastalığı 2019 (COVID-19) ve Akciğer: Göğüs Hastalıkları Uzmanlarının Bilmesi Gerekenler. Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği, 4-15.
• Nazneen, S., Hong, X. ve Ud Din, N. (2020). COVID-19 Crises and Tourist Travel Risk Perceptions. Available at SSRN 3592321.
• Ne Haberler. (2021). 50 Euro’ya Aşı Turizmi. Erişim Adresi: https://ne-haberler.com/50-euroya-asi-turizmi/, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• News Kıbrıs. (2021). Aşı Turizmi Başladı: Kremlin Gezisi, Konaklama Ve Koronavirüs Aşısı 1.099 Euro. Erişim Adresi: https://newskibris.com/asi-turizmi-basladi-kremlin-gezisi-konaklama-ve-koronavirus-asisi-1-099-euro/, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Newton, J. (2021). A Global Search for Vaccines Fuels A Different Kind of Tourism. Available at: www.afar.com/ magazine/vaccine-tourism-is-on-the-rise.
• Niçin COVID-19 Aşısı Olmalıyız?. (t.y.). Erişim Adresi: https://www.atilim.edu.tr/uploads/announcements/2021---2022-akademik-yili-egitim,-ogretim-ve-kampus-yasami-1631713358/1631713536-Ni%C3%A7in%20Covid%20A%C5%9F%C4%B1s%C4%B1.pdf, Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Nişancı, D. (2020). Salgın Hastalıklar ve Salgın Hastalıklar Özelinde Sağlık Hakkına Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Bakış Açısı İle Ulusal Mevzuatın Covid-19 Özelinde Değerlendirilmesi. TBB Dergisi, 150, 85-122.
• Oda TV. (2021a). Hangi Ülkeler Aşı Üretti. Erişim Adresi: https://odatv4.com/saglik/hangi-ulkeler-asi-uretti--224636, Erişim Tarihi: 26.01.2022.
• Oda TV. (2021b). Ruslar İçin Turizm Planı: Covid Aşılı Paket. Erişim Adresi: https://odatv4.com/ekonomi/covid-asili-paket-26032140-204445, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Onedio. (2021). Türkiye’den Rusya'ya Aşı Turizmi Başlıyor. Erişim Adresi: https://onedio.com/haber/turkiye-den-rusya-ya-asi-turizmi-basliyor-973166, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Örün, H., Tulumtaş, Ö. S. ve Akın, A. (2020). Kanser Hastaları Bağlamında Risk Gruplarının COVID-19’dan Korunması ve Dikkate Alınması Gereken Bazı Hususlar. Sağlık ve Toplum, (COVID-19 Özel Sayısı), 98-102.
• Parkin, D. M. (2006). The Global Health Burden of Infection-Associated Cancers in the Year 2002. Int J Cancer, 118, 3030-3044.
• Post Gazetesi. (2021). Her Şey Dâhil Aşı Turizmi. Erişim Adresi: https://www.postgazetesi.ch/her-sey-dahil-asi-turizmi-18051h.htm, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Posta Gazetesi. (2020). Corona Virüs Aşısı Turizmine Talepler Başladı. Erişim Adresi: https://www.posta.com.tr/corona-virus-asisi-turizmine-talepler-basladi-2290784, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Remy, V., Largeron, N., Quilici, S. ve Carroll, S. (2015). The Economic Value of Vaccination: Why Prevention is Wealth. Value in Health, 17, 450.
• Sade, G. ve McDonagh, S. (2021). Yabancı Turistlere Covid-19 Aşısı Vadeden 5 Ülke. Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2021/07/14/yabanc-turistlere-covid-19-as-s-vadeden-5-ulke, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Sağlık Çalışanı. (2021). Aşı Turizmi. Erişim Adresi: https://saglikcalisani.com/haber/asi-turizmi-91479, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Saltur. (t.y.). Aşı Turu. Erişim Adresi: https://www.saltur.com.tr/asituru, Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Sargutan, A. E. (2005). Sağlık Sektörü ve Sağlık Sistemlerinin Yapısı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(3), 400-428.
• Seçilmiş, C. (2012). Termal Turizm Destinasyonlarından Duyulan Memnuniyet Düzeyinin Tekrar Ziyaret Niyetine Etkisi: “Sakarıılıca Örneği”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(39), 231-250.
• Stuve, O., Eagar, T.N., Frohman, E. M. ve Cravens, P. D. (2007). DNA Plasmid Vaccination for Multiple Sclerosis. Arch Neurol, 64(10), 1385-1386.
• Süerdem, M. (2020). COVID-19 Pandemisinde Göğüs Hastalıklarının Rolü. G. Ak ve Ü. Yılmaz (Eds.) içinde, COVID-19 Pandemisinden Öğrendiklerimiz, Gelecek Öngörüleri ve Yarının Planlanması (s. 167-176). Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği.
• Şak, N. (2021). Sağlık Turizmi ve Ekonomik Büyümede Asimetrik Etkiler: Türkiye Uygulaması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(3), 781-799. DOI: 10.17130/ijmeb.785591.
• Şarkul Avsat. (2022). Latin Amerika Aşılama Konusunda Zengin Ülkelerle Rekabet Ediyor. Erişim Adresi: https://turkish.aawsat.com/home/article/3402321/latin-amerika-a%C5%9F%C4%B1lama-konusunda-zengin-%C3%BClkelerle-rekabet-ediyor, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2019). Pandemik İnfluenza Ulusal Hazırlık Planı. Ankara: Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü.
• Timoçin, D. (2022). Kronoloji: 2022'de Corona Virüsü Salgını. Amerika’nın Sesi, Erişim Adresi: https://www.amerikaninsesi.com/a/kronoloji-2022-de-corona-virusu-salgini/6397662.html, Erişim Tarihi: 26.01.2022.
• Tontuş, H. Ö. (2017). Sağlık Turizmi. Ankara: Sağlık Turizm Kurulu Yayınları.
• TOURISMTIMESTR. (2021). Aşı Turizmi Gelişen Bir Küresel Endüstri Olmayı Vaat Ediyor. Erişim Adresi: https://tourismtimestr.com/asi-turizmi-gelisen-bir-kuresel-endustri-olmayi-vaat-ediyor/, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Tunçok, Y. ve İncir, C. (2020). COVID-19 İçin Aşı ve İlaç Çalışmaları. G. Ak ve Ü. Yılmaz (Eds.) içinde, COVID-19 Pandemisinden Öğrendiklerimiz, Gelecek Öngörüleri ve Yarının Planlanması (s. 94-102). Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği.
• Turizm Aktüel. (2021). ‘Her Şey Dahil’ Yerini ‘Aşı Dahil’ Turizmine Bıraktı. Erişim Adresi: https://www.turizmaktuel.com/haber/her-sey-dahil-yerini-asi-dahil-turizmine-birakti, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Turizm Gazetesi. (2021). “Aşı Turizmi” Yayılıyor. Erişim Adresi: https://www.turizmgazetesi.com/haber/asi-turizmi-yayiliyor/80245, Erişim Tarihi: 29.01.2022.
• Turizm Günlüğü. (2021). Dünyada Aşılamada Son Durum Ne? Erişim Adresi: https://www.turizmgunlugu.com/2021/07/02/dunyada-asilamada-son-durum-ne/, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Turizm Proje. (2021). Dünya Genelinde Aşılanma Oranları ve Aşı Adaletsizliği. Erişim Adresi: https://www.turizmprojedergisi.com/makale-detay/dunya-genelinde-asilanma-oranlari-ve-asi-adaletsizligi/7, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Türk Eczacıları Birliği. (2020). Coronavirüs Hakkında Bilinmesi Gerekenler. Erişim Adresi: https://www.teb.org.tr/uploads/brosur/corona.pdf, Erişim Tarihi: Bu kaynağa atıfta bulunan kaynak, erişim tarihini belirtmemiştir.
• Türker, A. ve Karaca, K. Ç. (2020). Yeni Tip Koronavirüs (COVID-19) Salgını Sonrası Turizm ve Turist Rehberliği. Turist Rehberliği Nitel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 1-19.
• URL-1. (t.y.). Erişim Adresi: http://bilimveaydinlanma.org/content/images/pdf/mdt/mdtc1s3/asikarsitligi.pdf, Erişim Tarihi: Bu kaynağa atıf yapan kaynak, erişim tarihini belirtmemiştir. Ayrıca, atıf yapılan bu kaynağa da erişilememektedir.
• Uzun, K. (2021). Covid-19 Salgınında Aşı. Erişim Adresi: http://www.drkursatuzun.com/wp-content/uploads/2021/08/Covid-19-ve-Asilar.pdf, Erişim Tarihi: 15.01.2022.
• Wang, Z., Lam, N. S., Obradovich, N. ve Ye, X. (2019). Are Vulnerable Communities Digitally Left Behind in Social Responses to Natural Disasters? An Evidence from Hurricane Sandy with Twitter Data. Applied Geography, 108, 1-8. doi: 10.1016/j.apgeog.2019.05.001.
• Whitlock, E. P., Orleans, C. T., Pender, N. ve Allan, J. (2002). Evaluating Primary Care Behavioral Counseling Interventions: An Evidence-Based Approach. American Journal of Preventive Medicine, 22(4), 267-284.
• Wikipedia (2021). COVID-9 Vaccines. Wikipedia, Available at.
• World Health Organization (2020) Novel coronavirus (2019-nCoV). Situation Report 22. 11 February 2020. Erişim Adresi: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200211-sitrep-22-ncov.pdf?sfvrsn=fb6d49b1_2, Erişim Tarihi: 10.04.2020.
• Yardım, M. ve Parlak, M. (2020). Covid-19 Pandemisinin Bizi Getirdiği Nokta: Küresel Kamu Malı Kavramı ve Uluslararası Yönetişim ve Finansmanı Konusunda Sorunlar. Sağlık ve Toplum, (COVID-19 Özel Sayısı), 133-136.
• Yıldırım Baş, F. (2021). Pandemide Aşılamanın Önemi ve Covid 19 Aşılama Çalışmaları. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, (Özel Sayı-1), 245-248. DOI: 10.17343/sdutfd.902436.
• Yumru, M. ve Karakoç Demirkaya, S. (2021). COVID-19 Aşı Karşıtlığı-Kararsızlığı. Klinik Psikiyatri, 24, 276-277.
• Yürekli, İ. B. (t.y.). Türkiye’de Yapılan Bulaşıcı Hastalıklara Yönelik Turizm ve Seyahat Sağlığı ile İlgili Çalışmalar.