Süleymaniye Kütüphanesi’nde Bulunan XIX. Yüzyıla Ait Dört Adet Kur’ân-ı Kerîm’in Serlevha Bezemesi

Year 2021, Volume: 14 Issue: 28, 869 - 881, 31.12.2021

Yeşim Aksoy Şaştım , Yusuf Bilen

https://doi.org/10.21602/sduarte.885103

Abstract

Geçmişten günümüze ulaşan kültürel mirasımızın sembolü el yazması eserler, bugün özel koleksiyon, müze ve kütüphanelerde muhafaza edilmektedir. Kütüphane, bünyesinde farklı tarihlere ait yazma eserleri barındıran bir hazinedir. Bu kütüphanelerden biri de Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’dir. Bu makalede, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Yazma Bağışlar koleksiyonunda bulunan XIX. Yüzyıla ait dört adet Kur’ân-ı Kerîm’in serlevha bezemeleri ele alınmıştır. Eserlerin tamamı Osmanlı tezhip sanatında Batılılaşma dönemi olarak da adlandırılan XIX. yüzyıl tezhip sanatının tezyînat özelliklerini gözler önüne seren örneklerdir. Bu dönemde, serbest formda yapılan yaprak motifleri ve natüralist üslûpta çiçek tasvirleri bezemelerde sıklıkla tercih edilmektedir. Müzehhep serlevha sayfaları, sayfa düzeni, desen, motif, kompozisyon, renk özellikleri, döneminin tezhip anlayışını temsil etmesi ve tezhip sanatı bakımından önemlidir.

Keywords

Süleymaniye Kütüphanesi, El Yazması, Kur'ân-ı Kerîm, Tezhip

ILLUMINATED HEADING EXAMPLES IN QUR’AN FROM 19TH CENTURY IN THE SÜLEYMANİYE LIBRARY

Abstract

Manuscripts, symbols of our cultural heritage from past to present, are preserved today in libraries, museums and private collections. The library is a precious treasure that sheds light on today with its manuscripts belonging to various dates. One of these libraries is the Süleymaniye Manuscript Library. In this article, the illuminated headings of four Quran from 19th century, which are in the Manuscript Donations collection of Süleymaniye Manuscript Library, are examined. All of the manuscripts are examples showing the decorative features of the 19th century illumination art, also known as the Westernization period in Ottoman illumination art. In this period, leaf motifs made in free form and flower depictions in naturalist style are frequently preferred for decoration. The illuminated headings of pages are important in terms of representing the art of illumination features of the period and shedding light on the art of illumination, with its page layout, pattern, motif, composition and color features.

Keywords

Süleymaniye Library, Manuscript, Qur’an, Illumination

References

• Ayverdi, İ. (2008). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı.
• Aksu, H. (2006). Rokoko. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 39, ss. 159-160). İstanbul: TDV Yayınları.
• Bilen, Y. (2014). Kur’an-ı Kerim’de Tevâfuk. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 32, 113-124.
• Demiriz, Y. (2005). Osmanlı Kitap Sanatlarında Doğal Çiçekler. İstanbul: Yorum Sanat Yayın.
• Demiriz, Y. (1986). Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Üslupta Çiçekler. İstanbul: Acar Matbaacılık.
• Derman, F. Ç. (2013). “Osmanlı İstanbul’unda Bezeme Sanatı”, I. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, 29 Mayıs-1 Haziran 2013, Bildiri Kitabı. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları.
• Derman, F. Ç. (1999). Osmanlı Asırlarında Üslûp ve Sanatkârlarıyla Tezhip Sanatı Osmanlı Ansiklopedisi. (Cilt. 11). Ankara: Kültür ve Sanat.
• Derman, F. Ç. (2002). Türk Tezhip Sanatının Asırlar İçinde Değişimi Türkler Ansiklopedisi. (Cilt 11). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayın Evi.
• Derman, F. Ç.(2010). Tarihimizde Mushafların Bezenmesi. Diyanet İlmi Dergi, 46(4),137-144.
• Duran, G. (2006). Serlevha. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 36, ss. 567-569). İstanbul: TDV Yayınları.
• Genç, M. ve Tezcan,V.(2015) Gelenek ve Yenilik Kavramlarının Felsefi Tartışması Ekseninde Geleneksel Türk Sanatlarını Yeniden Düşünmek, Kalemişi Dergisi, 3(6), 135-156.
• Kaya, N. (2006). Süleymaniye Kütüphanesi. D.İ.A. İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 39). İstanbul: TDV Yayınları.
• Okumuş, A. (2016). Türk Süsleme Sanatlarında Barok ve Rokoko. İstanbul: İlke Basın Yayım.
• Özkeçeci, Ş. ve Özkeçeci, İ. (2014). Türk Sanatında Tezhip. İstanbul: Yazıgen Yayınları.
• Özsayıner, Z. C. (1999). Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesinde Bulunan Tezhipli Kur’ân-ı Kerîmler, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Tanındı, Z. (2006). Nakkaşhâne. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 32). İstanbul: TDV Yayınları.
• Tanındı, Z. (2004). Kitap ve Tezhibi. H. İnalcık ve G. Renda (Der.), Osmanlı Uygarlığı II içinde (ss. 887-891). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Taşkale F. ve Hüseyin Gündüz (2020). Yazı ve Tezhip Şaheseri Bir Kur’ân-ı Kerîm. Antik Dekor. (Sayı. 73), 36-40
• Taşkale, F. (2000). Kur’ân-ı Kerîm’de Açan Çiçekler. M. Uğur Derman 65. Yaş Armağanı içinde (ss. 537-552). İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, A. (2004). Türk Kitap Sanatları Tabir ve Istılahları. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi. http://www.suleymaniye.yek.gov.tr. (Erişim Tarihi: 07.01.2021).
• Görsel 1. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi. http://www.suleymaniye.yek.gov.tr. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)