Karamanoğlu Medreselerinde Taç Kapı Yan Nişleri

Year 2022, Issue: 47, 199 - 218, 15.06.2022

Mevlüt Anıl Fidan Ali Baş

https://doi.org/10.21497/sefad.1128576

Abstract

Anadolu Selçuklu dönemi ve kendisinin yenilikçi bir ardılı olan Beylikler dönemi mimarisinde, ön cephe kuruluşları; taç kapılar, pencereler, nişler, silmeler, payandalar, köşe kuleleri, çörtenler ve minareler gibi unsurlardan meydana gelmektedir. Yapıların diğer cephelerine oranla daha fazla önem verilen ön cephelerinde yer alan taç kapılar, kendilerine has birtakım farklılıklarla diğer cephe öğelerinden daha belirgin hal almaktadır. Bu çalışmada odak noktamız taç kapıların ana nişini sınırlandıran yan duvarların içine yerleştirilen nişleridir. Biçim özellikleri olarak taç kapıya veya mihraba benzeyen yan nişler, ana nişte derinlik etkisi yaratmaktadır. Son zamanlarda sanat tarihi bilim dalı içerisinde genel yapısal konuların dışında özel ögesel konular üzerine yapılan çalışmalar Türk-İslam mimarisinin sanatsal zenginliklerini de gözler önüne sermektedir. Bu bağlamda çalışmamız, Karamanoğlu Beyliği Medreselerinin yapısal ögesi olan taç kapılarında özel bir öge durumdaki yan nişlerin genel ve ayırt edici özelliklerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Keywords

Karamanoğlu Beyliği, Medrese, Cephe, Taç Kapı, Yan Niş

The Crown Gate Side Niches in Karamanoğlu Madrasahs

Abstract

In the architecture of the Anatolian Seljuk period and its innovative successor, the Principalities, front facade establishments; It consists of elements such as crown doors, windows, niches, moldings, buttresses, corner towers, gargoyles and minarets. Crown doors, which are located on the front facades of the buildings, which are given more importance than the other facades, become more prominent than other facade elements with their unique differences. In this study, our focus is the niches placed inside the side walls that delimit the main niche of the portals. Side niches resembling a portal or an mihrab in terms of form create a depth effect in the main niche. Recently, studies on special elemental subjects in addition to general structural subjects within the field of art history also reveal the artistic richness of Turkish-Islamic architecture. In this context, our study aims to reveal the general and distinctive features of the side niches, which are a special element in the portals, which are the structural elements of the Karamanoğlu Principality Madrasahs.

Keywords

Karamanoğlu Principality, Madrasa, Facade, Crown Gate, Side Niche

References

• Altun, A. (1988). Orta Asya Türk sanatı ile Anadolu Selçuklu ve Beylikler mimarisi. Sadi Bayram (Ed.), Mimar Başı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1 içinde (33-43). İstanbul: VGM Yay.
• Aslanapa, O. (2011). Türk sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bayburtluoğlu, Z. (1978). Anadolu Selçuklu devri büyük programlı yapılarında önyüz düzeni. Vakıflar Dergisi, 11, 67-104. Erişim adresi: https://www.vgm.gov.tr/yayinlar/dergi-arsivi?Page=1&BroadcastMagazineId=2 . Erişim tarihi: 28.10.2019
• Çakmak, Ş. (2001). Erken Dönem Osmanlı mimarisinde taç kapılar: 1300-1500. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Demiriz, Y. (2004). İslam sanatında geometrik süsleme – Bir envanter denemesi. İstanbul: Yorum Sanat Yay.
• Dülgerler, O. N. (1995). Karamanoğulları Dönemi Mimarisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp . Erişim tarihi: 17.07.2019.
• Hasol, D. (2012). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. İstanbul: Yem Yay.
• Karademir, M. (2016). Mimar Sinan dönemi camilerinde taç kapı tasarımı. SUTAD, 40, 299.314. doi: 10.21563/sutad.270384
• Konyalı, İ. H. (1967). Abideleri ve kitabeleri ile Karaman tarihi. İstanbul: Baha Matbaası.
• Kuran, A. (2012). Selçuklulardan Cumhuriyete Türkiye’de mimarlık. İstanbul: İş Bankası Yay.
• Kutlu, İ. (2012). Aksaray Zinciriye Medresesi. Dini Araştırmalar, 15(41), 197-216. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/da/issue/4478/61734 . Erişim tarihi: 14.10.2019.
• Ünal, R. H. (1982). Osmanlı Öncesi Anadolu – Türk Mimarisinde Taç Kapılar. İzmir: Ege Üni. Yay.
• Sözen, M. (1970). Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri I. İstanbul: Teknik Üni. Yay.
• Sözen, M. & Tanyeli, U. (1986). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.