Başlangıç Düzeyi Bağlama Eğitiminde Programlı Öğrenme Yaklaşımı'nın Çalma Performansına Etkisi: Bir Halk Eğitim Merkezi Örneği

Year 2024, , 75 - 108, 30.05.2024

Cemal Özata Nesrin Kalyoncu

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1402401

Abstract

Öğretim makinelerinin devamı niteliğinde olan ve “küçük adımlar”, “bireysel hız”, “aktif katılım”, “pekiştirme-ödüllendirme”, “anında düzeltme”, “doğru cevaplar” gibi ilkeler doğrultusunda uygulanan Programlı Öğrenme Yaklaşımı’nın kuramsal çerçevesi Amerikalı psikolog B. F. Skinner tarafından oluşturulmuştur. Yaklaşım günümüzde uzaktan eğitimin yaygınlaşması, teknolojinin eğitimdeki hayati rolü veya bireyselliğin ön plana çıkması gibi nedenlerle yeniden önem kazanmaya başlamıştır. Bu makalede, Halk Eğitim Merkezlerinde verilen “Bağlama” eğitiminde Programlı Öğrenme Yaklaşımı’nın kullanılabilirliğine yönelik olarak yapılan deneysel bir araştırmanın sonuçları sunulmuştur. İç Anadolu Bölgesi’nden seçilmiş bir Halk Eğitim Merkezi’nde 15-17 yaş arası bireylerle sürdürülen çalışma, Bozuk Düzeni’nde verilen bağlama eğitiminin başlangıç düzeyini kapsamaktadır. Araştırmada deney grubunda “Programlı Öğrenme Yaklaşımı”, kontrol grubunda ise geleneksel öğretim yöntemleri bağlamında “Gösterip-Yaptırma”, “Dinleme-İzleme”, “Anlatım” ve “Soru-Cevap” teknikleri merkeze alınmıştır. Dokuz haftalık deney süreci sonunda, performansın teknik ve müzikal boyutlarını ölçebilmek amacıyla her iki gruba da “Bozuk Düzeni Bağlama Eğitiminde Başlangıç Düzeyi Performans Ölçeği” uygulanmıştır. Öğrencilerin performansları üç uzman tarafından değerlendirilmiştir. Süreç sonunda, çalma performansının teknik ve müzikal boyutlarında gruplar arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark saptanmamıştır

Keywords

Halk Eğitimi, Bağlama Eğitimi, Başlangıç Düzeyi, Programlı Öğrenme

Ethical Statement

Bu çalışmaya başlamadan önce, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimlerde İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’ndan (Kurulun 03.12.2017 tarihli ve 2017/10 sayılı toplantısında alınan karar; Protokol No: 2017/273) onay ve izin alınmıştır. Araştırma sürecinde de biçimsel olarak onay ile yetinilmemiş; katılımcıların gönüllü katılımı ve diğer hakları, katılımcıların ve kişisel bilgilerinin gizliliği, mevcut literatürün gözetilmesi, kaynaklardaki bilgilerin kullanımı ve aktarımı, verilerin toplanması, analizi ve işlenmesi, araştırma sürecinde görev alan uzmanların seçimi, araştırmaya çeşitli aşamalarda katkısı olan kişilerin görünürlüğü gibi hususlarda ulusal ve uluslararası etik kodlar ile çelişen bir ihlal yapılmamıştır.

Thanks

Deney sürecinin içeriklerinin hazırlanması aşamasında PÖY örnek bölümünü incele-yip geri bildirimde bulunan Prof. Dr. Şaban ÇETİN’e; performansların puanlanmasında ikinci ve üçüncü değerlendirici olarak görev alan Dr. Alper BÖREKCİ ve Dr. Berkay GENÇER’e; veri analizindeki katkısı için Doç. Dr. Gökhan ÖZTÜRK’e ve birlikte çalıştığımız ‘bağlama öğrencilerine’ değerli katkıları için teşekkür ederiz.

The Effect of the Programmed Learning on Playing Performance in Beginner-Level Bağlama-Training: Sample of a Public Education Centre

Abstract

Building up on the teaching machines, the theoretical framework of the “Programmed Learning”, which is applied in accordance with principles such as “small steps”, “individual pace”, “active participation”, “reinforcement-reward”, “immediate correction”, and “correct answers”, was created by the American psychologist B. F. Skinner. Nowadays this learning-teaching approach is regaining popularity for reasons such as the spread of distance learning, the crucial role of technology in education or the emphasis on individuality. This article presents the results of an experimental study on the applicability of the Programmed Learning in Bağlama (Turkish folk music instrument) training in public education centres of Türkiye. The study, conducted with individuals aged 15-17 in a public education centre selected from the Central Anatolia Region, covers the beginner level of Bağlama training in Bozuk-Tuning (one of the specific tunings on Bağlama). The experiment group receiving lessons according to the “programmed learning”, while for the control group traditional teaching methods of “demonstrating-practicing”, “listening-seeing”, “lecturing”, and “question-answer” were mainly used. At the end of the nine-week experiment, the “Bozuk-Tuning Bağlama Performance Evaluation Scale for Beginner Level” was applied to both groups to measure the technical and musical dimensions of the performances. The students' performances were evaluated by three experts. At the end of the process, no statistically significant difference was found between the groups in the technical and musical dimensions of performance.

Keywords

Public Education, Bağlama Training, Beginner Level, Programmed Learning

Ethical Statement

Prior to the start of this study, approval and permission were obtained from the Bolu Abant İzzet Baysal University Ethics Committee for Human Research in Social Sciences (decision taken at the board meeting on 03.12.2017 and numbered 2017/10; protocol number: 2017/273). Also, during the research process, there was no violation of national and international ethical codes in matters such as voluntary participation and other rights of participants, confidentiality of participants and their personal information, observation of existing literature, use and transfer of information in sources, collection, analysis and processing of data, selection of experts involved in the research process, visibility of people who contributed to the research at different stages.

Thanks

We would like to thank Prof. Dr. Şaban ÇETİN for reviewing the sample section of the Programmed Learning workbook and providing feedback during the preparation of the content of the experimental process; Dr. Alper BÖREKCİ and Dr. Berkay GENÇER for acting as the second and third evaluators in the evaluation of the play performances; Assoc. Prof. Dr. Gökhan ÖZTÜRK for his contribution in the data analysis; and the 'Bağlama students' with whom we worked for their valuable contribution.

References

• Ahmetzâde, E. (2013). Türk müziğinde temel nazarî bilgiler konulu etkileşimli öğretim yazılımı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Akalan, M. E. (2012). Bilgisayar destekli programlı öğretim yaklaşımına göre hazır-lanmış öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme dersinin öğrencilerin aka-demik başarısına etkisi ve öğrenci görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Akoğlu Y. (2003). İlköğretim dördüncü sınıf matematik dersi kesirler ünitesinin öğre-timinde, geleneksel öğretim yöntemi ile öğretim amaçlı bilgisayar yazılımı kullanılarak gerçekleştirilen bireyselleştirilmiş öğretim yönteminin öğrenci başarısına etkilerinin karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Aksoy, Y. (2015). Özengen keman eğitiminde video destekli öğretimin keman perfor-mansına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Alkan, C. ve Teker, N. (1992). Programlı öğretim: Değişik teknolojiler ve Türkiye’deki uygulama. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Anıl, A. A. (2006). Parça birleştirme (kırkyama) çalışmalarında programlı öğretim yönteminin etkililiği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Ashford, T. H. A. (1966). The use of programed instruction to teach fundamental concepts in music theory. Journal of Research in Music Education, 14(3), 171-177.
• Barnes, R. A. (1963). An analysis of the effectiveness of programmed instruction as an ancillary learning experience in a music fundamentals class for prospective teachers [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ohio State University.
• Brass, J. ve Lynch, T. L. (2020). Personalized learning: A history of the present. Journal of Curriculum Theorizing, 35(2), 3-21.
• Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Carlsen, J. C. (1962). An investigation of programmed learning in melodic dictation by means of a teaching machine using a branching technique of programming [Yayımlanmamış doktora tezi]. Northwestern University.
• Carlson, C. E. (1970). Programmed instruction for the development of tonal awareness in a junior college music reading class [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. University of Southern California.
• Cavalier, F. J. (1975). Reinforcement materials for a high school music theory course utilizing programed instruction [Yayımlanmamış doktora tezi]. Arizona State University.
• Costanza, A. P. (1968). The development and evaluation of programed instruction in score reading skills [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pennsylvania State University.
• Çatalbaş, G. (1999). Sosyal bilgier [sic!] öğretiminde programlı öğretim yöntemi uygulaması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(6), 33-40.
• Çeçen, A. (1977). Türkiye’de halk eğitimi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 2(10), 20-25.
• Daniels, M. L. (1964). An investigation of the effectiveness of programed learning in the teaching of harmonic dictation in a beginning college music theory course [Yayımlanmamış doktora tezi]. North Texas State University.
• Deal, J. J. (1983). Computer-assisted programed instruction to teach pitch and rhythm error-detection skill to college music education students [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Lowa.
• Dolbeer, R. C. (1969). Programed instruction in detecting aural-notational errors in musical performance [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ohio State University.
• Ekici, S. (2016). Bağlama eğitiminde kullanılan teknikler ve notasyon. A. Koç (Ed.), 1. Uluslararası Nida Tüfekçi Bağlama Sempozyumu Kitabı (167-176). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Emnalar, A. (1998). Tüm yönleriyle Türk halk müziği ve nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Ergen, D. ve Bilen, S. (2010). İlköğretim düzeyinde eşlikli çalmaya dayalı keman eğitiminin entonasyon, özgüven ve tutum üzerindeki etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 23-32.
• Erim, A. (2009). Video model destekli öğretimin gitar performansına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Froelich, R. W. (1970). Programed instruction in the development of aural discrimination of musical instrument timbres by college students [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ohio State University.
• Gerekten, S. E. (2020). Bağlama/saz çalgısı ile ilgili yapılan çalışmalar üzerine bir bibliyografya denemesi. Eurasian Journal of Music and Dance, 17, 391-411. 09.03.2023 tarihinde https://dergipark.org.tr/en/pub/ejmd/issue/59261/844781 sitesinden alınmış-tır.
• Hagen, D. B. (1973). An experimental study of teaching musical form to high school choral and instrumental performers through a self-instructional method of learning [Yayımlanmamış doktora tezi]. Indiana University.
• Haşhaş, S. (2013). Bağlama eğitiminde, bağlama tutuş, mızrap (tezene) tutuş-vuruş yönlerinin yeri ve önemi üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Heim, A. J. (1973). An experimental study comparing self-instruction with classroom teaching of elementary rhythm reading in music [Yayımlanmamış doktora te-zi]. New York University.
• Helms, S., Schneider, R. ve Weber, R. (1994). Neues lexikon der musikpaedagogik. Kassel: Gustav Bosse Verlag.
• Hızal, A. (1982). Programlı öğretim yönteminin etkenliği: “Karşılaştırmalı – uygulamalı araştırma”. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Husak, T. J. (1978). The development and evaluation of programed instruction in the techniques of jazz ensemble arranging [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ohio State University.
• Kanable, B. M. (1964). An experimental study comparing programed instruction with classroom teaching of sight singing [Yayımlanmamış doktora tezi]. North-western University.
• Karahan, C. (2010). Bağlama öğretiminde yeni bir yöntem. Ankara: Okutman Yayıncılık.
• Karkın, M., Pelikoğlu, M. ve Haşhaş, S. (2014). Bağlama enstrümanının öğretim yöntemleri kapsamında yöresel tavırların değerlendirilmesi. Art-e Sanat Dergisi, 7(13), 129-148. 09.03.2023 tarihinde https://dergipark.org.tr/en/pub/sduarte/issue/20733/221579 sitesinden alınmıştır.
• Kınık, M. (2010). Güzel sanatlar fakülteleri müzik bölümlerinde bağlama dersi başlangıç düzeyine yönelik öğretim programı önerisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Kurbanoğlu, N. İ. (2003). Organik kimyada stereokimya konusunun programlı öğretimi üzerine bir çalışma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Külahçı, Ş. G. (1985). Kendi kendine öğretim: Programlı öğretim. Eğitim ve Bilim Dergisi, 10(58), 10-20. Lawrence, S. L. (1973). Development and evaluation of a self-instructional program in music reading for instrumental music students [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Lowa.
• Mager, R. F. (1967). Öğretim amaçlarının hazırlanması (Çev. S. Ünal ve L. Türel). Ankara: Ajans Türk Matbaası. Mann, T. H. (1972). Fundamentals of piano: A programmed approach [Yayımlanmamış doktora tezi]. Wayne State University.
• MEB [Milli Eğitim Bakanlığı]. (2016). Müzik ve gösteri sanatları alanı bağlama eğitimi (bağlama düzeni) kurs programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. 13.11.2017 tarihinde http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/ sitesinden alınmıştır.
• MEB. (2017). Müzik ve gösteri sanatları alanı bağlama (bozuk düzen) kurs programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. 13.11.2017 tarihinde https://e-yaygin.meb.gov.tr/download.ashx?fileID=3628 sitesinden alınmıştır.
• MEB. (2018, Nisan 11). Milli eğitim bakanlığı hayat boyu öğrenme kurumları yönetmeliği. Resmi Gazete, Sayı: 30388. 04.03.2019 tarihinde https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_04/11093946_MEB_HBO_KURUMLARI_YYNETMELYYY.pdf sitesinden alınmıştır.
• MEB. (2022). Hayat boyu öğrenme genel müdürlüğü izleme ve değerlendirme raporu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. 08.10.2023 tarihinde http://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_07/03141649_Yzleme_ve_DeYerlendirme_Raporu_2022.pdf sitesinden alınmıştır.
• MEB. (2023). Hayat boyu öğrenme genel müdürlüğü kurs programları. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. 08.10.2023 tarihinde https://e-yaygin.meb.gov.tr/pagePrograms.aspx sitesinden alınmıştır.
• Moore, D. A. (1976). An experimental study to compare linear and branching formats of programed instruction for learning music fundamentals [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Oklahoma.
• Nazlımoğlu, E. (2016). Müziksel işitme okuma yazma derslerinde bilgisayar destekli programlı öğretim yönteminin etkililiği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Newman, G. H. (1966). The effects of programed learning on achievement and attitude in a music course for classroom teachers [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Illinois.
• Okay, H. H. (2011). Eğitim fakültesi müzik eğitimi anabilim dalı yaylı çalgı eğitiminde şarkımsı çalışa bağlı olarak müzikal ifadenin geliştirilmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Okçabol, R. (1994). Halk eğitimi (Yetişkin eğitimi). İstanbul: Der Yayınevi.
• Otacıoğlu, S. G. (2005). Müzik öğretmenliği piyano eğitimi dersi için bir model denemesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Özata, C. (2021). Günümüz müzik eğitiminde ‘programlı öğrenme’ yaklaşımını yeniden tartışmak. N. Kalyoncu (Ed.), Müzik Eğitiminde Çok Bileşenli Pedagojik Yaklaşımlar ve Öğretme-Öğrenme Yaklaşımları (215-249). Ankara: Nobel.
• Özata, C. ve Kalyoncu, N. ([2019]2021). Bağlama eğitiminde başlangıç düzeyine yö-nelik bir performans değerlendirme ölçeği geliştirme. Eurasian Journal of Music and Dance, 19, 1-25
• Özdek, A. (2016). Günümüzde bağlama eğitiminde görülen problemler ve çözüm önerileri. A. Koç (Ed.), 1. Uluslararası Nida Tüfekçi Bağlama Sempozyumu Kitabı (177-199). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Parlak, E. (2016). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze sosyokültürel gelişmeler bağlamında yöntem ve yaklaşımlar açısından bağlama icrası ve eğitimi. A. Koç (Ed.), 1. Uluslararası Nida Tüfekçi Bağlama Sempozyumu Kitabı (209-236). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Peightel, J. W. (1971). The development and comparison of two recorded programed techniques in teaching the beginning trombone student [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pennsylvania State University.
• Pipe, P. (1968). Pratik programlama (Çev. H. Olgun, M. Göker ve N. Büyükdura). Ankara: Ajans Türk Matbaacılık.
• Pocztar, J. (1977). Programlı öğretim: Kuramları ve uygulanması (Çev. A. Hızal). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Popham, W. J. ve Baker, E. L. (1986). Eğitim durumlarının düzenlenmesi (Çev. L. Öz-bilgin). Malatya: Uğurel Matbaası.
• Puopolo, V. (1971). The development and experimental application of self-instructional practice materials for beginning instrumentalists. Journal of Re-search in Music Education, 19(3), 342-349. 03.06.2019 tarihinde https://www.jstor.org/stable/3343770 sitesinden alınmıştır.
• Rasmussen, W. I. (1966). An experiment in developing basic listening skills through programed instruction [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Southern California.
• Roach, D. W. (1970). The development and evaluation of programed instruction to facilitate upper elementary school children’s aural-visual perception of mu-sic notation [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pennsylvania State University.
• Root, W. B. ve Rehfeldt, R. A. (2021). Towards a modern-day teaching machine: The synthesis of programmed instruction and online education. The Psychological Record, 71, 85-94. 03.11.2022 tarihinde https://link.springer.com/article/10.1007/s40732-020-00415-0 sitesinden alınmıştır.
• Sayan, E. (2003). Müziğimize dair görüşler, analizler, öneriler. Ankara: ODTÜ Geliştirme Yayıncılık.
• Schmalstieg, E. B. (1969). The development and evaluation of programed instruction in singing correctly produced, uniform vowels [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pennsylvania State University.
• Senemoğlu, N. (2009). Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya (15. Bas-kı). Ankara: Pegem Akademi.
• Shrout, P. E. ve Fleiss, J. L. (1979). Intraclass correlations: Uses in assessing rater reli-ability. Psychological Bulletin, 86(2), 420-428.
• Skewes, R. E. (1974). Determination of the optimal time for the utilization of a self-instructional program in music theory by elementary violin and viola students [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Lowa.
• Skinner, B. F. (1954). The science of learning and the art of teaching. E-Kitap [J. S. Vargas (Ed.), B. F. Skinner Foundation Reprint Series, 2003, 9-28].
• Skinner, B. F. (1958). Teaching machines. E-Kitap [J. S. Vargas (Ed.), B. F. Skinner Foundation Reprint Series, 2003, 29-58].
• Sözen, İ. (2012). İşbirlikli öğrenme yaklaşımı ile yapılan toplu bağlama öğretiminin performans ve tutuma etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Abant İzzet Bay-sal Üniversitesi.
• Sözen, K. (2010). Sorgulayıcı öğrenme ve programlı öğretim yöntemlerine göre işlenen biyoloji laboratuvarı uygulamalarının karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Şen, T. (1990). İşitme engelli öğrencilere programlı öğretim yöntemiyle matematik öğretimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Şen, Ü. S. (2011). Müzik öğretiminde bilgisayar destekli programlı öğretim yönteminin etkililiği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Tatlıoğlu, S. S. (2021). Öğrenmeye sosyal-bilişsel bir bakış: Albert Bandura. Sosyoloji Notları, 5(1), 15-30. DOI: 10.7816/sed-01-02-08. 18.07.2023 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosnot/issue/63416/892420 sitesinden alınmış-tır.
• Terzi, Y. (2017). Güvenilirlik Analizi. OMÜ. 18.11.2022 tarihinde http://ist-fen.omu.edu.tr/tr/hakkimizda/ders-notlari/GA-2017y.pdf sitesinden alınmıştır.
• Terzi, Y. (2019). SPSS ile istatistiksel veri analizi. OMÜ. 18.11.2022 tarihinde https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/yukselt/64430/SOS5.pdf sitesinden alınmıştır.
• Topalak, Ş. (2013). Güzel sanatlar lisesi çalgı eğitimi/öğretiminde karşılaşılan sorunla-rın incelenmesi. Sanat Eğitimi Dergisi, 1(2), 114-129. DOI: 10.7816/sed-01-02-08. 18.07.2019 tarihinde http://sanategitimidergisi.com/makale/pdf/1378908878.pdf sitesinden alın-mıştır.
• Uz, Ö. (2009). Programlı öğretim ile işbirlikli öğrenme yaklaşımının 7. sınıf öğrenci-lerinin akademik başarısı ve fen tutumuna etkisi [Yayımlanmamış yüksek li-sans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Vander Ark, S. D. (1970). Programed instruction in twentieth century music: A feasi-bility study [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ohio State University.
• Yağcı, A. (2002). İlköğretim 4. ve 5. sınıflarda dil bilgisi öğretiminde bilgisayar teknolojisinin kullanımına yönelik uygulamalı bir yaklaşım [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yaşar, Ş. (1988). Yabancı dil öğretiminde programlı öğretim uygulaması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Yeamans, G. T. (1987). Eğitimde projeksiyon makinaları: Programlı öğretim materyali (Çev. A. Ergin). İzmir: Aşama Matbaacılık.
• Yılmazlar, M., Çorapçıgil, A. ve Toplu, B. (2014). Fen bilgisi öğretiminde programlı öğretimin öğrenci başarısı ve tutumu üzerindeki etkisi. Necatibey Eğitim Fa-kültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 8(1), 45-67. 01.05.2019 tarihinde https://dergipark.org.tr/download/article-file/39892 sitesinden alın-mıştır.