ERGENLERDE BENLİK SAYGISI VE SOSYAL DESTEĞİN DEPRESYON SEMPTOMLARIYLA İLİŞKİSİ: YAŞAM AMAÇLARININ ARACILIK ROLÜ

Year 2020, Volume: 4 Issue: 1, 79 - 106, 30.06.2020

Yaşar Kuzucu Merve Gülcü Emre Adalı Esin Özer

https://doi.org/10.30561/sinopusd.709716

Cited By: 2

Abstract

Araştırmanın amacı ergenlerde benlik saygısı ve sosyal desteğin depresyon semptomlarıyla ilişkisinde yaşam amaçlarının aracılık rolünü incelemektir. Araştırmanın örneklem grubunu 509 (337 kadın, 172 erkek) ergenden oluşturmaktadır. Veri toplama araçları Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Psikolojik İyi Oluş Ölçekleri-Yaşam Amaçları Alt Ölçeği ve Beck Depresyon Ölçeğidir. Veriler betimsel istatistik, korelasyon ve regresyon analizi yöntemleriyle analiz edilmiştir. Bulgular ergenlerde benlik saygısı ve sosyal destekle depresyon semptomları arasındaki ilişkiye yaşam amaçlarının kısmi aracılık ettiğini göstermektedir. Bu bulgu ergenlerde benlik saygısı ve sosyal desteğin depresyon üzerindeki etkisinde yaşam amaçlarının önemini ortaya koymaktadır.

Keywords

Ergenlik, Benlik saygısı, Sosyal destek, Yaşam amaçları, Depresyon

References

• Altinsoy, F., ve Özyer, K. K. (2018). Liseli ergenlerde okula aidiyet duygusu: Umutsuzluk ve yalnızlık ile ilişkileri (School belonging sense for high school adolescence: the rela-tionship with hopelessness and loneliness). İlköğretim Online, 17 (3), 1751–1764.
• Akın, D., ve Ceyhan, E. (2005). Resmi ve özel genel lise öğrencilerinin ailelerinden, arka-daşlarından ve öğretmenlerinden algıladıkları sosyal destek düzeyleri açısından kendini kabul düzeylerinin incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (70), 69-88.
• Albal, E., ve Kutlu, Y. (2010). Depresyonla başa çıkma öz-yeterlik düzeyi ile algılanan sosyal destek arasındaki ilişki. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1 (3), 115-120.
• Alin, A. (2010). Multicollinearity. Wiley Interdisciplinary Reviews: Computational Statis-tics, 2 (3), 370–374.
• Baltacı, H., ve Altan, T.(2016). Lise öğrencilerinde benlik saygısının yordayıcısı olarak depresyon, bağlanma ve şiddet eğilimi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (40), 227-239.
• Bandura, A. (1994). Self‐efficacy. New York: John Wiley ve Sons Incorparation.
• Bauer, J. J., ve McAdams, D. P. (2004). Growth goals, maturity, and well-being. Develop-mental Psychology, 40 (1), 114-127.
• Baumeister R. F., ve Vohs K. D. (2002). Handbook of positive psychology. İçinde C. R. Snyder, S. J Lopez (Ed.), The pursuit of meaningfulness in life (ss.608-618). New York: Oxford University Press.
• Beck, A. T., Ward, C. H., Mendelson, M., Mock, J., ve Erbaugh, J. (1961). An in-ventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 4, 561–571.
• Beck, A. T., Brown, G. K., Steer, R. A., Kukyen, W., ve Grisham, J. (2001). Psychometric properties of the Beck Self-esteem Scale. Behaviour Research and Therapy, 39 (1), 115-124.
• Bilgin, O. (2018). Ergenlerin özgüven düzeyi ile yaşam amacı ve diğerleriyle olumlu ilişkiler arasındaki ilişki. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 31 (2), 55-66.
• Bilgin, S. (2001). Ergenlerde kaygı ile benlik saygısı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Blazek, M., ve Besta, T. (2012). Self-concept clarity and religious orientations: Prediction of purpose in life and self-esteem. Journal of Religion and Health, 51 (3), 947-960.
• Boden, J. M., Fergusson, D. M., ve Horwood, L. J. (2008). Does adolescent self-esteem predict later life outcomes? A test of the causal role of self-esteem. Development and Psychopathology, 20 (1), 319-339.
• Brdar, I., Rijavec, M. ve Miljković, D.(2009). Life Goals and Well-Being: Are Extrinsic Aspirations Always Detrimental to Well-Being? Psychological Topics, 8 (2), 317-334.
• Browne, M. W., MacCallum, R. C., Kim, C., Andersen, B. L., ve Glaser, R. (2002). When fit indices and residuals are incompatible. Psychological Methods, 7, 403–421.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yay.
• Chao, R. C. L. (2012). Managing perceived stress among college students: The roles of social support and dysfunctional coping. Journal of College Counseling, 15 (1), 5–21.
• Chan, D. W. (1995). Depressive symptoms and coping strategies among Chinese adoles-cents in Hong Kong. Joynal of Youth and Adolescence, 24, 267-279.
• Cohen, J., Cohen, P., West, S. G., ve Aiken, L. S. (2013). Applied multiple regres-sion/correlation analysis for the behavioral sciences. Routledge.
• Compas, B. E., Slavin, L. A., Wagner, B. M. ve Vannatta, K. (1986). Relationship of life events and social support with psychological dysfunction among adolescents. Jo-urnal of Youth and Adolescence, 15, 205-221.
• Cüceloğlu, D. (1992). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çakır, Y., ve Palabıyıkoğlu, R. (1997). Gençlerde sosyal destek-Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması, Kriz Dergisi, 5 (1), 15-24.
• Çelen, N. (2011). Ergenlik ve genç yetişkinlik. İstanbul: Papatya.
• Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda benlik saygısı. Yayınlanmamış uzmanlık tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Demir, E. K., Çüm, S., Gelbal, S., ve Kışla, T. (2018). Kayıp veriler yerine yaklaşık değer atamak için kullanılan gelişmiş yöntemlerin farklı koşullar altında karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 230–249.
• Derman, O. (2008). Ergenlerde psiko-sosyal gelişim. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Sempozyum Dizisi, 63, 19-21.
• Doğan, T. (2008). Psikolojik belirtilerin yordayıcısı olarak sosyal destek ve iyilik hali. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3 (30), 30-44.
• Doğan, T., ve Eryılmaz, A. (2013). Benlik saygısı ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33 (33), 107-117.
• Dumont, M., ve Provost, M. A. (1999). Resilience in adolescents: Protective role of social support, coping strategies, self-esteem, and social activities on experience of stress and depression. Journal of Youth and Adolescence, 28 (3), 343–363.
• Durant, R. H., Cadenhead, C., Pendergrast, R. A., Slavens, G., ve Linder, C. W. (1994). Factors associated with the use of violence among urban black adolescents. American Journal of Public Health, 84 (4), 612-617.
• Dülger, Ö. (2009). Ergenlerde algılanan sosyal destek ile karar verme davranışları arasın-daki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marma-ra Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Eisenbarth, C. (2012). Does self-esteem moderate the relations among perceived stress, coping, and depression? College Student Journal. 46 (1), 149-157.
• Eker, D., Arkar, H., ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12 (1), 17–25.
• Emmons, R. A. (2003). Personal goals, life meaning, and virtue: Wellsprings of a positive life. In C. L. M. Keyes ve J. Haidt (Eds.), Flourishing: Positive psychology and the life well-lived (p. 105–128). American Psychological Association.
• Erez, A., ve Judge, T. A. (2001). Relationship of core self-evaluations to goal setting, moti-vation, and performance. Journal of Applied Psychology, 86 (6), 1270-1279.
• Erol, R. Y., ve Orth, U. (2011). Self-esteem development from age 14 to 30 years: A lon-gitudinal study. Journal of Personality and Social Psychology, 101 (3), 607-619.
• Eryılmaz, A. (2011a). Ergen öznel iyi oluşunun, öznel iyi oluşu arttırma stratejilerini kul-lanma ile yaşam amaçlarını belirleme açısından incelenmesi. Düşünen Adam Psi-kiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 24 (1), 44-51.
• Eryılmaz, A. (2011b). İhtiyaç doyumu ve yaşam amaçları belirleme: Lise öğrenimi gören ergenler için bir öznel iyi oluş modeli. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11 (4), 1747-1764.
• Eskin, M., Ertekin, K., Dereboy, C., ve Demirkıran, F. (2007). Risk factors for and protecti-ve factors against adolescent suicidal behavior in Turkey. Crisis, 28 (3), 131-139.
• Eskin, M., Ertekin, K., Harlak, H. ve Dereboy, Ç. (2008). Lise öğrencisi ergenlerde depresyo-nun yaygınlığı ve ilişkili olduğu etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 19 (4), 382-389.
• Fiorelli, C., Capitello, T. G., Barni, D., Buonomo, I., ve Gentile, S. (2019). Predicting adoles-cent depression: The interrelated roles of self-esteem and interpersonal stressors. Frontiers in Psychology, 10, 565.
• Folkman, S., ve Lazarus, R. S. (1985). If it changes it must be a process: A study of emo-tion and coping during three stages of a college examination. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 150-170.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. and Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate re-search in education (8th edt.). New York: McGram-Hill Companies.
• Fritz, M. S., ve MacKinnon, D. P. (2007). Required sample size to detect the mediated ef-fect. Psychological Science, 18 (3), 233-239.
• Green, E. P., Cho, H., Gallis, J., ve Puffer, E. S. (2019). The impact of school support on depression among adolescent orphans: A cluster‐randomized trial in Kenya. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 60 (1), 54-62.
• Godfrey, L.G. (1988). Specification Tests in Econometrics, Cambridge, UK: Cambridge.
• Guillon, M. S., Crocq, M. A., ve Bailey, P. E. (2003). The relationship between self-esteem and psychiatric disorders in adolescents. European Psychiatry, 18 (2), 59-62.
• Gül, E. (2016). Ergenlerde sosyal görünüş kaygısı ve sosyal karşılaştırmanın fonksiyonel olmayan tutum ve bilişsel çarpıtmalarla ilişkisi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, İstanbul: Üsküdar Üniversitesi.
• Gür, A. (1996). Ergenlerde depresyon ve benlik saygısı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hagerty, B. M., ve Williams, A. (1999). The effects of sense of belonging, social support, conflict, and loneliness on depression. Nursing Research, 48 (4), 215-219.
• Hamarta, E., Arslan, C., Saygın, Y., ve Özyeşil, Z. (2009). Benlik saygısı ve akılcı olmayan inançlar bakımından üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma yaklaşımlarının analizi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (18), 25-42.
• Hamidi, F., Bildik, T., ve Tatar, A. (2013). Ergenlerde depresyon ile ilişkili koruyucu ve risk etkenleri: Karşılaştırmalı bir çalışma. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 14, 145-151.
• Harter, S. (1993). Causes and consequences of low self-esteem in children and adolescents. İçinde R. Baumeister (Ed.), Self-Esteem: The Puzzle of Low Selfregard, (ss.87-116). New York: Plenum Press.
• Havighurst, R. J. (1972). Developmental tasks and education. 3rd ed. New York: David McKay Company.
• Hayes, A. F., ve Cai, L. (2007). Using heteroscedasticity-consistent standard error estima-tors in OLS regression: an introduction and software implementation. Behavior Research Methods, 39 (4), 709–722.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. New York: Guilford Press.
• Heimpel, S. A., Elliot, A. J., ve Wood, J. V. (2006). Basic personality dispositions, self‐esteem, and personal goals: An approach‐avoidance analysis. Journal of Perso-nality, 74 (5), 1293-1320.
• Heisel, M. J. ve Flett, G. L. (2004). Purpose in life, satisfaction with life, and suicidal ideation in a clinical sample. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 26, 127-135.
• Hodges, S., Denig, S., ve Crove, A. (2014). Attitudes of College Students Towards Purpose in Life and Self-Esteem. International Journal of Existential Psychology ve Psychotherapy, 5 (1),124-130.
• Hofer, J., ve Chasiotis, A. (2003). Congruence of life goals and implicit motives as predic-tors of life satisfaction: Cross-cultural implications of a study of Zambian male adolescents. Motivation and Emotion, 27 (3), 251-272.
• Hoffman, M. A., Ushpiz V., ve Levy-Shiff, R. (1988). Social support and self-esteem in adolescence. Journal of Youth and Adolescence 17, 307–316.
• Hox, J. (2013). Multilevel Regression and Multilevel structural equation modeling. In T. D. Little (Eds.). The Oxford Handbook of Quantitative Methods in Psychology. Vol: 2 Statistical analyses. Oxford library of psychology.
• Hudson, B. D., Elek, S. M., ve Campbell-Grossman, C. (2000). Depression, self-steem, lone-liness and social support among adolescent mothers participating in the new pa-rents project. Adolescence, 35 (139), 445-53.
• İlhan, T. (2013). Üniversite öğrencilerinde yaşam amaçları ve yalnızlık arasındaki ilişki: Temel ruhsal gereksinme doyumunun aracılık rolü. Anatolian Journal of Psychi-atry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 14 (4), 302-309.
• İlhan, T., ve Özbay, Y. (2010). Yaşam amaçlarının ve psikolojik ihtiyaç doyumunun öznel iyi oluş üzerindeki yordayıcı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (34), 109-118.
• Johnson, B. A. (2007). Relationships among social support, life purpose, and stress in the lives of graduate students (Doctoral Dissertation). University of Florida: Gainesville.
• Judge, T. A., Bono, J. E., Erez, A., ve Locke, E. A. (2005). Core self-evaluations and job and life satisfaction: the role of self-concordance and goal attainment. Journal of Applied Psychology, 90 (2), 257-268.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Kasser, T., ve Ryan, R. M. (1996). Further examining the American dream: Differential correlates of intrinsic and extrinsic goals. Personality and Social Psychology Bul-letin, 22 (3), 280-287.
• Kasser, T., ve Ryan, R. M. (2001). Be careful what you wish for: Optimal functioning and relative attainment of intrinsic and extrinsic goals. In P. Schmuck ve K. M. Sheldon (Eds.), Life goals and well-being: Towards a positive psychology of human striving (pp.116-131). Göttingen, Germany: Hogrefe ve Huber Publishers.
• Kılınç, H., ve Sevim, S.A. (2005). Ergenlerde yalnızlık ve bilişsel çarpıtmalar. Ankara Üni-versitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38 (2), 67-89.
• King, L. A., Richards, J. H. ve Stemmerich, E. (1998). Daily goals, life goals, and worst fe-ars: means, ends, and subjective well-being. Journal of Personality, 66 (5), 713-744.
• Klinger, E. (1998). The search for meaning in evolutionary perspective and its clinical imp-lications. In P. T. P. Wong ve P. S. Fry (Eds.), The human quest for meaning: A handbook of psychological research and clinical applications (ss.27–50). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Knaub, J. (2007). Heteroscedasticity and homoscedasticity. In N. Salkind (Ed.), Encyclo-pedia of measurement and statistics. (ss. 431-432). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Inc.
• Kuzucu, Y., ve Şimşek, Ö. F. (2013). Self-Determined Choices and Consequences: The Relationship Between Basic Psychological Needs Satisfactions and Aggression in Late Adolescents. The Journal of General Psychology, 14 (2), 110–129.
• Kuzucu, Y. (2014). Küçükler için büyüklere çocuk ve ergen ruh sağlığı (4.bs.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Lerner, R. M. ve Steinberg, L. (2004). Handbook of adolescent psychology, volume 1: Indi-vidual bases of adolescent development (3. bs.). New york: Wiley.
• Lewinsohn, P. M., Seeley, J. R., ve Gotlib, I. H. (1997). Depression-related psychosocial variables: are they specific to depression in adolescents? Journal of Abnormal Psychology, 106 (3), 365-375.
• Maiuolo, M., Deane, F. P., ve Ciarrochi, J. (2019). Parental Authoritativeness, Social Sup-port and Help-seeking for Mental Health Problems in Adolescents. Journal of Yo-uth and Adolescence, 48 (6), 1056-1067.
• Malin, H., Reilly, T. S., Quinn, B., ve Moran, S. (2014). Adolescent purpose development: Exploring empathy, discovering roles, shifting priorities, and creating pathways. Journal of Research on Adolescence, 24 (1), 186-199.
• Miller, H. M. (2000). Cross-cultural validity of a model of self-worth: Application to Finn-ish children. Social Behavior and Personality, 28, 105-118.
• Moksnes, U. K., ve Reidunsdatter, R. J. (2019). Self-esteem and mental health in adoles-cents–level and stability during a school year. Norsk Epidemiologi, 28 (1-2), 56-97.
• Nair, K. S. (2003). Life goals: The concept and its relevance to rehabilitation. Clinical Re-habilitation, 17 (2), 192-202.
• Oktan, V., ve Şahin, M. (2010). Kız ergenlerde beden imajı ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (2), 1-12.
• Pallant, J. (2005). SPSS Survival Manual: A Step by Step Guide to Data Analysis Using SPSS for Wındows. Australia: Australian Copyright.
• Park, H. S. (2007). Effects of social support, coping strategies, self-esteem, mastery, and religiosity on the relationship between stress and depression among Korean im-migrants in the United states: structural equation modeling (Doctor of Philo-sophy). The University of Texas, Austin.
• Park, N., Peterson, C., ve Seligman, M. E. (2004). Strengths of character and well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 23 (5), 603-619.
• Razı, G. S., Kuzu, A., Yıldız A. N., Ocakcı, A. F., ve Arifoğlu, B. Ç. (2009). Çalışan gençler-de benlik saygısı, iletişim becerileri ve stresle baş etme. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8 (1), 17-26.
• Reker, G. T., Peacock, E. J., ve Wong, P. T. (1987). Meaning and purpose in life and well-being: A life-span perspective. Journal of Gerontology, 42 (1), 44-49.
• Robak, R. W., ve Griffin, P. W. (2000). Purpose in life: What is its relationship to happiness, depression, and grieving? North American Journal of Psychology, 2, 113-119. Rosenberg, M. (1965). Society and the Adolescent Self-Image. Princeton University Press.
• Ryan, R. M., ve Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilition of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68-78.
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psyc-hological wellbeing. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 1069–1081.
• Schmuck, P., Kasser, T., ve Ryan, R. M. (2000). Intrinsic and extrinsic goals: Their structure and relationship to well-being in German and US college students. Social Indica-tors Research, 50 (2), 225-241.
• Seidman, E., Chesir-Teran, D., Friedman, J. L., Yoshikawa, H., Allen, L., Roberts, A., ve Aber, J. L. (1999). The risk and protective functions of perceived family and peer microsystems among urban adolescents in poverty. American Journal of Commu-nity Psychology, 27 (2), 211-237.
• Seligman, M. E., Steen, T. A., Park, N., ve Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: empirical validation of interventions. American Psychologist, 60 (5), 410.
• Servidio, R., Gentile, A., ve Boca, S. (2018). The mediational role of coping strategies in the relationship between self-esteem and risk of internet addiction. Europe's journal of psychology, 14 (1), 176-187.
• Siyez, D. M. (2003). Duygusal İstismara Maruz Kalan ve Kalmayan Ergenlerin Benlik Algıları İle Depresyon ve Kaygı Düzeylerinin Karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Soylu, N., Taneli, Y., ve Taneli, S. (2013). Depresyonu olan ergenlerde intihar davranışını etkileyen sosyal, emosyonel ve kognitif faktörlerin araştırılması. Nöropsikiyatri Arsivi, 50 (4), 352-359.
• Steinberg, L. (2009). Ergenlik (Çev. F. Çok). Ankara: İmge Kitapevi.
• Şahin, N. H., Batıgün, A. D., ve Uğurtaş, S. (2002). Kısa Semptom Envanteri (KSE): Ergen-ler için kullanımının geçerlik, güvenirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergi-si,13,125–135.
• Şenol, S. (2006). Çocuk ve gençlik ruh sağlığı. Ankara: HYB Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (1996). Using Multivariate Statistics (3rd ed.). New York: Harper Collins.
• Tegin, B. (1980). Depresyonda bilişsel süreçler: Beck modeline göre. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü.
• Telef, B. B., ve Karaca, R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik semptomları-nın incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (16), 499-518.
• Türkmen, M. (2012). Öznel iyi oluşun yapısı ve anababa tutumları, özsaygı ve sosyal destekle ilişkisi: bir model sınaması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 41-73.
• Tüzün, Z. (1997). Life events, depression, social support systems, reasons for living and suicide probaihty among ıniversity students. The Degree of Master, Ankara: The Middle East Technical Universty Department of Psychology.
• Ustabaş, S. (2011). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin saldırganlık ve algılanan sosyal destek düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Uzman, E. (2002). Sosyal destek düzeyleri farklı üniversite öğrencilerinin bazı değişkenlere göre kimlik statüleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ülküer, N. S. (1988). Çocuklara problem çözme becerisi nasıl kazandırılır? Yaşadıkça Eğitim, 5, 28.
• Vietze, D. L. (2011). Social support. Encyclopedia of Adolescence, 2, 341-351.
• Waisberg, J. L., ve Porter, J. E. (1994). Purpose in life and outcome treatment for alcohol dependence. British Journal of Clinical Psychology, 33, 49-63.
• Wang, M. T., ve Sheikh‐Khalil, S. (2014). Does parental involvement matter for student achievement and mental health in high school? Child Development, 85 (2), 610-625.
• Wang, Z., Koenig, H. G. ve Shohaib, S. A. (2016). Religion, purpose in life, social support, and psychological distress in Chinese university students. Journal of Religion and Health, 55 (3), 1055–1064.
• Wentzel, K. R. (1998). Social relationships and motivation in middle school: The role of parents, teachers, and peers. Journal of Educational Psychology, 90 (2), 202-209.
• Yazgan, Y. (2003). Düşe kalka Büyümek. İstanbul, Epsilon Yayınevi.
• Ye, S., Yu, L., ve Li, K. (2012). A cross-lagged model of self-esteem and life satisfaction: Gender differences among Chinese university students. Personality and Individu-al Differences, 52, 546-551.
• Yıldırım, İ. (1997). Algılanan sosyal destek ölçeğinin geliştirilmesi güvenirliği ve geçerliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 81-87.
• Yıldız, M. A. (2010). Sokakta çalışan ve çalışmayan ilköğretim ikinci kademe öğrencileri-nin benlik saygısı, yaşam doyumu ve depresyon düzeylerinin incelenmesi (Diyar-bakır ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Yüksel, G. (2002). Üniversite öğrencilerinin utangaçlık düzeylerini etkileyen faktörler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (3), 37-57.
• Zhao, J., Kong, F., ve Wang, Y. (2013). The role of social support and self-esteem in the relationship between shyness and loneliness. Personality and Individual Differen-ces, 54 (5), 577–581.
• Zhu, H. (2015). Social support and affect balance mediate the association between forgi-veness and life satisfaction. Social Indicators Research, 124 (2), 671-681.
• Zimet, G. D., Powell, S. S., Farley, G. K., Werkman, S., ve Berkoff, K. A. (1990). Psychomet-ric characteristics of the multidimensional scale of perceived social support. Jour-nal of Personality Assessment, 55 (3-4), 610-617.
• Zuckerman, D. M. (1985). Confidence and aspirations: Self-esteem and self-concepts as predictors of students’ life goals. Journal of Personality, 53 (4), 543-560.