Sakarya Nehri ve Osmaneli

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 1394 - 1418, 21.10.2023

Refik Arıkan

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1358454

Öz

Yeryüzü, bilindiği üzere oluşumundan beri şekillenmeğe devam etmekte olup, akarsu sis-temleri de bu değişimin ana etkenlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Özellikle vadi-boğaz, taban ovaları ve platoların şekillenmesinde akarsular başrol oynamaktadır. Sakar-ya Nehri de bölgedeki milyonlarca yıllık yolculuğunda yeryüzünün şekillenmesine büyük etki etmiş; açtığı her boğazdan sonra kavuştuğu ovalara bereketli alüvyal topraklarını bırakarak bitki ve hayvan çeşitliliğinin artmasını temin etmiştir. Diğer yandan Sakarya Nehri’nin açtığı boğazlar sayesinde deniz etkisi iç bölgelere ulaşabilmiş, bu da bölge iklimine doğrudan etki etmiştir. Yine Sakarya Nehri boyunca görülen mikro klima etkisi tarımsal faaliyetleri doğrudan etkilemiştir.
Diğer su kaynaklarında olduğu gibi Sakarya Nehri, aynı zamanda antik dönemden günümüze yerleşim alanları için de çekici bir alan yaratmıştır. Nitekim nehrin kat ettiği yol boyunca irili ufaklı onlarca köy ve şehir nehrin yakınında yerlerini almışlardır. Çalışmaya bahis konusu olan kısım içerisinde ise Bilecik’in Osmaneli ilçesi en büyük yerleşim merkezi olarak dikkat çekmektedir. Bu ilişki sebebiyle çalışmanın bir kısmı da nehrin Osmaneli üzerindeki etkilerine ayrılmıştır.
Nehirler yukarıda sıralanan faydalarının yanında özellikle ulaşım açısından bir takım handikaplar oluşturmaktadır. Bu bağlamda Sakarya Nehri İstanbul’dan Anadolu’ya geçen tarihi yollar için engel teşkil etmiş; bu engeli aşmak isteyen devletler ise yaptıkları köprüler ile kendi medeniyetlerinin mirasını günümüze bırakmışlardır. Sonuç olarak bu çalışma bağlamında nehrin Paşalar Boğazı ile Canbazkaya Boğazı arasında kalan kısmı hem coğrafi hem de tarihi açıdan ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sakarya Nehri, Osmaneli, Tarihi Yollar, Tarihi Köprüler

Kaynakça

• Arıkan, R. (2016a). “Osmaneli Göksu Taş Köprüsü ve Ulaşım Ağındaki Yeri”, Bir İnsan-ı Selim Azmi Özcan’a Armağan, Edit. Refik Arıkan-Halim Demiryürek, İstanbul, ss. 503-514.
• Arıkan, R. (2016b). An Unknown Roman Bridge On Saangarius And Ancient Road system Around It. Global Journalon Humanites & Social Sciences 04, ss. 873-881
• Âşıkpaşazâde Tarihi (2013). Yay. Haz. Nejdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• Avcu, F. (2016). “Küçük Asya Yazıtlarında Nehir Tanrıları”, Eskiçağ Yazıları 8, Arkeoloji Sanat Yayınları, İstanbul 2016, ss. 205-246.
• Bilgin, T. (2015). Milli Mücadele Döneminde Bilecik, Bilecik Şey Edebali Üniversitesi Yayınları.
• Bilgin, T. (2016a), “Savaş Yıllarında Anadolu Rumları’nın Yaşadığı İkilem (1919-1922), VAKANÜVİS Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Mart, Vol 1, No 1, ss. 37-91.
• Bilgin, T. (2016b). “Milli Mücadele’de Osmaneli (Lefke)”, 2. Uluslararası Osmaneli Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri Kitabı, ss. 1653-1668.
• Demir, M. (2018). “Antik Kaynaklar Işığında Sangarios (Sakarya) Nehri ve Vadisi”, Uluslararası Sakarya Sempozyumu Bildiri Kitabı, ss. 163-173.
• Demiryürek, H. (2015). Ertuğrul Sancağı, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları, Bilecik.
• Demiryürek, H. (2018). “XX. Yüzyıl Başlarında Ertuğrul Sancağı’nda İpek Üretimi”, VAKANÜVİS Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Vol 3, ss. 98-105.
• İbn Battûta Tancî (2000). İbn Battûta Seyahatnâmesi I, Çev. A. Sait Aykut, YKY Yayınları İstanbul.
• Kahraman, N., Arıkan, R. (2015a). “Gebze’den İznik’e İpek Yolu”, Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumumu Bildiri Kitabı, C. 1, ss.287-306.
• Kahraman, N., Arıkan, R. (2015b). “Osmaneli, Bilecik ve Söğüt Arasındaki Tarihi Yollar”, Tarih Boyunca Söğüt ve Kültürü, Edit. Taner Bilgin-Halim Demiryürek, ss.95-108.
• Kahraman, N., Arıkan, R. (2017a). “I. Haçlı Seferinde Haçlıların İznik’ten Eskişehir’e Takip Ettikleri Güzergâhın Tespiti”, VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırma-ları Dergisi, Yıl. 2, Sayı. 2 Güz 2017, ss.18-35.
• Kahraman, N., Arıkan, R. (2017b). İstanbul’u Anadolu’ya bağlayan kadim yol üzerinde tarihi bir yapı: Lefke Rüstempaşa Kervansarayı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(46), ss.223-233
• Kıymet, K. (2017). “Hititçe Metinlerde Sakarya Irmağı”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildiri Kitabı, C.I, ss. 193-206.
• Kumandaş Yanmaz, H. (2018). “Roma İmparatorluk Dönemi Pessinus Sikkeleri Işığında Pessinis’un Romalılaşma Süreci”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), C.5, sayı 12, ss.33-65.
• Linder, P.R. (2008). Osmanlı Tarih Öncesi, İstanbul, Kitap Yayınevi Milliyet Gazetesi, 22 Şubat 1963.
• Tabula Peutingeriana, Yay. Haz. Bülent Özükan, Boyut Yayınları, İstanbul 2017.
• Uncu,L., Karakoca, E. (2020). “Orta Sakarya Vadisi Akarsu Seki Sistemlerinin Morfometrik ve Sedimantolojik Özellikleri (İnhisar-Gemiciköy Arası, Bilecik)”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, s. 41, ss. 165-177.
• Ünsal, V. (2012). “Eskiçağda Anadolu Su Kaynakları (Orta ve Doğu Anadolu)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 28, ss. 209-224.