AUGUSTE COMTE’UN İNSANLIK DİNİ KURGULAMASINDA ÜÇ HAL KANUNUNUN ROLÜ VE POZİTİF DİNİN NİTELİKLERİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 535 - 544, 24.11.2019

Uğur Berk Kalelioğlu

https://doi.org/10.30692/sisad.582913

Cited By: 3

Öz

19’ncu yüzyıl Fransız düşünür Auguste Comte,
modern bilimlerin epistemolojik zeminini oluşturan pozitivizmin (olguculuk)
olduğu kadar, yeni bir dinin de kurucusu kabul edilmektedir. Aydınlanma
Çağı’nın sosyo-politik getirilerinin yanında Comte’un şahsi tecrübeleri,
kendisinin ifadesi ile seküler bir İnsanlık Dini’nin kurulmasını zaruri hale
getirmiştir. 1852’de kaleme aldığı Pozitivizmin İlmihali’nde (Catechisme Positiviste) yeni bir din
kurduğunu iddia eden Comte, kutsiyetini bizatihi insanlıktan alan bir dünya
tasavvuru kurgulamış, bu tasavvurun meydana gelişini ise düşünce tarihinin
deterministik bir evrim yasası olarak tasarladığı Üç Hal Kanunu’na
dayandırmıştır. Kilisenin itibarsızlaştığı ve içtimai nizamı sağlamada yetersiz
kaldığı, ahlaki çöküntü ve manevi boşluğun egemen olduğu bir dönemde yaşamış
olan Comte, toplumu bir arada tutmak üzere tutkal vazifesi görecek sivil bir
din tasarlayarak, bu dinin bilinçli bir sevgi üzerine kurulması, bilginin ise
maddeyi aşkın bir vahiyden ziyade, deney ve gözleme dayanan olgusal bilgi ile
edinilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Kuruluşunu tamamlamasının ardından
kendisini İnsanlık Dini’nin en yüksek rahibi ve peygamberi ilan eden Comte,
bazı devlet büyüklerine Pozitif İlmihali göndererek bu dine davet etmiştir. Bu çalışmanın
amacı, Auguste Comte’un kurguladığı İnsanlık Dini’nin, 19’ncu yüzyıl
Avrupası’nın nesnel şartlarının bir sonucu olduğunu göstermek, topluma
mühendislik gayesi ile yönelmenin bilimsel tanımı olan pozitif felsefe ile olan
ilişkisini belirtmek ve bu dinin dayandığı metafizik bir evrim yasası olan Üç
Hal Kanunu’nu tanıtmaktır. Araştırma, ikinci el kaynaklara dayanan, teorik
(kuramsal) bir araştırmadır.

Anahtar Kelimeler

Comte, İnsanlık Dini, pozitivizm

Destekleyen Kurum

IMASES-Uluslararası Multidisipliner Akademik Çalışmalar Sempozyumu

Auguste Comte and The Religion of Humanity

Öz

The 19^th century French philosopher
Auguste Comte is considered to be the founder of a new religion, as well as the
positivism that constitutes the epistemological basis of modern sciences. In
addition to the socio-political bringings of the Age of Enlightenment, the
personal experiences of Comte have made it necessary to establish a secular Religion
of Humanity. Comte, who claims to have established a new religion in The
Catechism of Positive Religion (1852), has designed a world imagination
attaining its’ sacredness from humanity per se, and based its occurrence on The
Law of Three Stages which was designed as a deterministic evolutionary law of
thought. Comte, who lived in a period where the church was discredited,
inadequate to provide social order, the moral collapse and the spiritual looseness
dominated, emphasized the vitalism of a civil religion -based on conscious
love- that would serve as a glue to keep the society together, and the
knowledge that should be acquired by factual data based on experiment and
observation. After completing his founding, Comte who proclaimed himself the
highest priest and prophet, have sent The Catechism and invited some statesmen
to The Religion of Humanity. The aim of this study is to show the Auguste
Comte's Religion of Humanity as a result of the objective conditions of 19th
century Europe, to express its relation with the positive philosophy which is
the scientific definition of social engineering, and to introduce The Three
Stages of Law as a metaphysical evolutionary law. The research is a theoretical
analysis, based on secondary sources.

Anahtar Kelimeler

Comte, The Religion of Humanity, positivism

Kaynakça

• AKPOLAT, Y. (2007). Durkheim’dan Giddens’a pozitivist sosyoloji. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 53-87.
• ATAMAN, K. (2001). Religion of Humanity Revisited. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(2).
• BELROSE, L. J. (1892). Comte and Turgot. Oxford Journals. The Monist. Vol. 3, No. 1, pp. 118-122
• BILLINGTON, J. H. (1960). The intelligentsia and the religion of humanity. The American Historical Review, 65(4), 807-821
• BOURDEAU, M. (2008). Auguste Comte. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Erişim: 08.06.2019. url: https://stanford.library.sydney.edu.au/entries/comte/
• BROPHY, L. (1947). Shelter for the Modern Soul: Auguste Comte, Chief Author of the Secularist Gospel. The Irish Monthly, 75(889), 275-280.
• CAMPBELL, R. L. (2006). Altruism in Auguste Comte and Ayn Rand. Journal of Ayn Rand Studies (Journal of Ayn Rand Studies Foundation), 7(2).
• COMTE, A. (2015). Pozitif Felsefe Dersleri ve Pozitif Anlayış Üzerine Konuşma. (Çev.Erkan Ataçay). Bigesu. Ankara
• COMTE, A. (1858). The Catechism of Positive Religion. Savill and Edwards Printers. London
• ÇELİKKAYA, H. (1998). Olayların çözümüne veya çözüm olayına sosyolojik bir yaklaşım.
• DİXON, T. M. (2008, May). The invention of altruism: Making moral meanings in Victorian Britain. London: British Academy.
• ENGELS, F. (2011). Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu. (Çev. Sevim Belli). Sol Yayınları. Ankara
• HANÇERLİOĞLU, O. (1970). Düşünce Tarihi. Remzi Kitabevi. İstanbul
• HEILBRON, J. (1990). Auguste Comte and modern episte mology. Sociological Theory, 153-162.
• KALELİOĞLU, U. B. (2018). Sosyoloji’de Hakim Eğilim Pozitivizm. Toplumbilime Eleştirel Bir Bakış. Hipokrat Kitabevi. Ankara
• KENT, C. (1987). “The Religion of Humanity: The Impact of Comtean Positivism on Victorian Britain. New York: Cambridge University Press. Pp.xiii, 306. The American Historical Review, 92(4), s.957–958. url: https://academic.oup.com/ahr/article-pdf/92/4/957/376595/92-4-957a.pdf
• KOŞTAŞ, M. (1986). Din Sosyolojisine Giriş. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28(1), 355-369.
• LANE, D. (2014). The Unknowing Sage. The Life and Work of Faqir Chand. MSAC Philosophy Group. California
• MARDİN, Ş. (2000). The Genesis of Young Ottoman Thought. A Study in the Modernization of Turkish Political Ideas. Syracuse University Press
• MILL, J. S. (1865). Auguste Comte and Positivism. Westminster Review. Trübner and Paternoster Row. London
• MUGLIONI, J. (1996). Auguste Comte. Prospects, 26(1), 208-222.
• PICKERING, M. (2009). Auguste Comte. An Intellectual Biography, Volume II. Cambridge University Press. USA
• PICKERING, M. (1993). Auguste Comte and the Saint-Simonians. French Historical Studies, 18(1), 211.
• PLÉ, B. (2000). Auguste Comte on positivism and happiness. Journal of Happiness Studies, 1(4), 423-445.
• ROTHBARD, M. N. (2010). The Brilliance of Turgot. Mises Daily Articles. Erişim: 02.06.2019 url: https://mises.org/library/brilliance-turgot
• SARTON, G. (1952). Auguste Comte, historian of science: With a short digression on Clotilde de Vaux and Harriet Taylor. Osiris, 10, 328-357.
• TURNAOĞLU, B. (2017). The Positivist Universalism and Republicanism of the Young Turks. Department of Politics and International Studies, University of Cambridge. Modern Intellectual History, 14(3).
• WERNICK, A. (2001). Auguste Comte and the Religion of Humanity. The Post-Theistic Program of French Social Theory. Cambridge University Press. United Kingdom
• WRIGHT, T. R. (1986). The Religion of Humanity: The Impact of Comtean Positivism on Victorian Britain. Cambridge University Press.