Şîa-İmâmiyye’nin Kur’ân’ın Orijinalliği Konusuna Yaklaşımı

Year 2025, Volume: 26 Issue: 56, 1 - 22, 30.06.2025

Yakup Çetin , Nezir Maviş

https://doi.org/10.70854/sobbiad.1664280

Abstract

İslâm mezheplerinin bazılarına ait kaynaklarda hicrî ilk asırlarda Kur’ân’ın orijinalliği konusunda olumsuz rivâyet ve görüşlere yer verilmiştir. Bu fırkaların başında İmâmiyye el-İsnâaşeriyye [İmâmiyye] gelmektedir. Çalışmamızda bu fırkanın Kur’ân’ın orijinalliği konusuna yaklaşımı ele alınmaktadır. Çalışmamızın birinci kısmında İmâmiyye’nin Kur’ân’ın tahrifine; ikinci kısmında ise Kur’ân’ın korunmuşluğuna dair görüş ve düşüncelerine yer verilmektedir. Başka deyişle çalışmamızda, İmâmiyye’nin bu hususta geçmişten günümüze geçirdiği değişim dönüşüm ve ortaya koyduğu yaklaşımlar ele alınmaktadır. Bu amaçla İmâmiyye’de kaynaklık değeri olan, önem atfedilen belli başlı kaynaklar ve müellifleri bağlamında konuya dair yaklaşımlar incelenmekte; bu yaklaşımların imâmî düşüncede “ahbârî” ve “usûlî” denilen iki ayrı dönemde şekillendiğine değinilmektedir. İmâmiyye’nin Kur’ân’ın orijinalliği konusuna yaklaşımı bu gelenekler dikkate alınarak sunulmaktadır. Gerektiği yerlerde Sünnî kaynaklara ve güncel çalışmalara da müracaat edilen bu çalışmamızın, İslâm dünyasında yerleşik olan Kur’ân’ın korunmuşluğu düşüncesine katkı sunmasını umuyoruz.

Keywords

Kelâm, İmâmiyye, Kur’ân’ın tahrifi, Kur’ân’ın korunmuşluğu

The Shīʿah-Imāmiyyah Approch to the Originality of the Qur’ān

Abstract

In the sources of some Islamic sects, there are some negative narrations and views about the originality of the Qur’ān in the first centuries of the Hijra. Shīʿah Imāmiyyah al-Ithnāʿashariyyah [Imāmiyyah] comes first among these sects. In our study, the approach of this sect to the originality of the Qur’ān is discussed. In the first part of our study, the views and opinions of the Imāmiyyah on the falsification of the Qur’ān and in the second part on the preservation of the Qur’ān are included. For this reason, the changes and approaches of the Imāmiyyah in this regard from the past to the present are discussed. At this point, the approaches to the subject are analyzed in he context of the main sources and their authors, which have a source value in the Imāmiyyah and to which great importance is attributed. It is mentioned that these approaches were shaped in two different periods called “ahbārī” and “usūlī” in Imāmiyyah thought. The approach to the authenticity of the Qur’ān is presented by taking these traditions into account. Where necessary, reference is also made to Sunnī sources and recent studies. This study contributes to the understanding that the belief of the Qur’ān retains its authenticity, which has been established in the Islamic world.

Keywords

Kalām, Imāmiyyah, the falsification of the Qur’ān, the preservation of the Qur’ān

References

• Abdullah Semâhîcî (2013). “İmâmiyye Şîasının iki ekolü ahbârîler ve usûlîler arasındaki temel farklar”. çev. İbrâhim Kutluay. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4(7): 137-153. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sirnakifd/issue/11319/135261.
• Ateş, Süleyman (1975). “İmamiyye Şîasının tefsir anlayışı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20(1-4): 147-172. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auifd/issue/71392/1148239.
• Ayyâşî, Muhammed b. Mesʻûd (1411/1990). Tefsîrü’l-Ayyâşî. 2 Cilt. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbûât.
• Bahrânî, Seyyid Hâşim (1415/1994). el-Bürhân fî tefsîri’l-Kurân. ed. Kısmü Dirâsâtil’l-İslâmiyye. 9 Cilt. Kum: Müessesetü’l-Bi’se.
• Buhl, Frants (1979). “Tahrif”. İslam Ansiklopedisi. 11/667. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bulut, Halil İbrâhim (2013). Şîa’da Usûliliğin Doğuşu ve Şeyh Müfîd. Ankara: Araştırma Yayınları.
• Caʻferiyân, Rasûl (1985). Ükzübetü tahrîfi’l-Kur’ân beyne’ş-Şîa ve’s-Sünne. Tahran: Muâveniyyetü’l-Alâkâti’d-Devliyeti fî Munazzameti’l-İ’lâmi’l-İslâmî.
• Celâlî, Muhammed Rızâ el Hüseynî (1917). Cihadü’l-İmâmi’s-Seccâd. B.y. Dârü’l-Hadîs.
• Cezâirî, Niʻmetullâh (1985). el-Envâru’n-Nu’mâniyye. ed. Muhammed Bâkır - Seyyid Hâdî. Tebriz: Şirketi Çap.
• Çayıroğlu, Yüksel (2013). “Ehl-i Sünnet ile Şîa arasındaki temel ihtilâf noktaları”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15(1): 199-243. http://ktpmakale.isam.org.tr/detayilhmklzt.php?navdil=tr&midno=71173125&Dergivalkod=0128.
• Çeli̇k, Hüseyin (2023). “Şîa mezhebinin Kur’ân anlayışı”. İslami İlimler Araştırmaları Dergisi 13: 1-28. https://doi.org/10.54958/iiad.1242789.
• Demirci, Muhsin (2014). Kur’ân tarihi. İstanbul: İlahiyat Vakfı Yayınları, 6. Basım.
• Esterâbâdî, Muhammed Emîn (2005). el-Fevâidü’l-Medeniyye ve’ş-şevâhidu’l-Mekkiyye. ed. Rahmetullah Rahmeti Arâkî. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 2. Basım.
• Gördük, Yunus Emre (2011). “Şîî müelliflerin Tahrifu’l-Kur’ân meselesinde Sünnî kaynaklara yaptığı atıflar ve değerlendirmesi -Tayyib el-Musevî el-Cezâirî Örneği-”. Usul İslâm Araştırmaları 15(15): 53-74. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usul/issue/16714/173793.
• Güneş, Hüseyin (2007). Tahrif iddiası bağlamında Şîa ve Kur’ân. Konya: Kitap Dünyası.
• Habibov, Aslan (2007). İlk dönem Şiî tefsir anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Hûî, Ebü’l-Kâsım el-Mûsevî (2009). el-Beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Necef: Müessesetü’l-Hûî el-İslâmiyye, 4. Basım.
• Hulûv, Muhammed Alî (2009). el-Velâyetân et-tekvîniyye ve’t-teşrîiyye. Kerbela: el-Atabetü’l-Hüseyniyye.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem (2010). Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdr.
• İbnü'n-Nedîm, Ebü’l Ferec Muhammed b. İshak (1430/2009). Kitâbü’l-Fihrist. London: Müessesetü’l-Furkân li’t-Turâs el-İslamî.
• Kahraman, Abdullah (2012). “Tûsî, Ebû Caʻfer”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 41/433-435. İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karataş, Şaban (1996). Şîa’da ve Sünnî kaynaklarda Kur’ân tarihi. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Kartaloğlu, Habib (2011). “İmâmiyye’de Ahbârî-Usûlî Farklılaşması: Şeyh Sadûk ve Şeyh Müfîd Örneği”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13(24): 193-216. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sakaifd/issue/20597/219494.
• Kâşânî, Muhammed b. Şâh Murtazâ (1995). Tefsîrü’s-Sâfî. 7 Cilt. Tahran: Mektebetü’s-Sadr, 2. Basım.
• Kâşifülgıtâ, Caʻfer b. Hızır (2001). Keşfü’l-gıtâ ‘an hafiyyâti mübhemâti’ş-şerî’ati’l-ğarrâ. 4 Cilt. Kum: Müessesetü Bustan Kitab.
• Kûfî, Furât b. İbrâhim b. Furât (1995). Tefsîru Furât el-Kûfî. ed. Muhammed el-Kâzım. Tahran: Vezâret’üs-Sakâfe ve’l-İrşâdi’l-İslâmî, 2. Basım.
• Kummî, Ebü’l-Hasan Alî b. İbrâhim (1435/2014). Tefsîru’l-Kummî. Kum: Müessesetü’l-İmâmi’l-Mehdî.
• Küleynî, Ebû Câfer Muhammed b. Yâkub (2007). el-Kâfî. 8 Cilt. Beyrut-Lübnan: Menşûrât’ul-Fecr.
• Malullah, Muhammed (1982). eş-Şîa ve tahrîfu’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-Va’yi’l-İslâmî.
• Maʻrifet, Muhammed Hâdî (1432/2011). et-Temhîd fî ’ulûmi’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’t-Taâruf li’l-Matbûât.
• Maʻrifet, Muhammed Hâdî (2009). Kur’ân ilimleri. çev. Burhanettin Dağ. İstanbul: Kevser Yayınları.
• Maʻrifet, Muhammed Hâdî (1989). Sıyânet’ül-Kur’ân mine’t-tahrîf. Kum: Dârü’l-Kur’âni'l-Kerîm.
• Maviş, Nezir (2018). İmâmet doktrininin Şîa-İmâmiyye inançlarının şekillenmesindeki etkisi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Murtazâ, Şerîf (2019). Cevâbü’l-mesâili’l-tarablusiyyât. ed. Haydar el-Beyâtî vd. İran: el-Mu’temeru’d-Düveli li-Zikr-i Elfiyeti’ş-Şerîf el-Murtazâ.
• Necâşî, Ahmed b. Alî b. Ahmed b. Abbâs (1431/2010). Ricâlü’n-Necâşî. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbûât.
• Öz, Mustafa (1996). “Gâliyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 13/333-337. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, Mustafa (2002). “Küleynî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 26/538-539. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, Mustafa (2010). “Takıyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 39/453-454. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, Mustafa (2012). “Usûliyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 42/214-215. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öztürk, Mustafa. Tefsirde Ehl-i Sünnet ve Şîa polemikleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Basım, 2015.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed (2014). el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. Beyrut: Dârü’l-Mârife.
• Rişherî, Muhammed (1995). Mîzânü'l-hikme. 3 cilt. Kum: Dârü'l-Hadis.
• Saffâr, Muhammed b. Hasan (1983). Besâirü'd-derecât. ed. Muhsin Koca Bâğî. Kum: Mektebetü Ayetillah el-Uzmâ el-Mer’aşî en-Necefî.
• Saylan, Nesrişah (2018). “Examination of the Claims of Distortion on the Qur’ān Which Is in al-Qummī Commentary”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22(1): 679-703. https://doi.org/10.18505/cuid.420326.
• Shahavatov, Sabuhi (2014). “Tefsirde mezhep refleksli aşırılık-İbn Furât örneği-”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18(1): 243-255. https://doi.org/10.18505/cuifd.254656.
• Şahavat, Sabuhi (2014). “İmâmiyye Şîası’nın Kur’ân’ın tahrifi konusuna yaklaşımı”. Usul İslam Araştırmaları 22(22): 43-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usul/issue/16707/173702.
• Şen, Ziya (2013). Şîa’nın kıraatlere ve Kur’ân tarihine bakışı. İstanbul: Düşün Yayınları.
• Şerîf er-Râdî, Muhammed el-Hüseyin (1425/2004). Nehcü’l-belâga. thk. Subhî Sâlih. Kahire-Beyrut: Dârü'l-Kitab, 4. Basım.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillah Muhammed b. en-Nu'man (1413/1992). el-Mesâilu’s-sereviyye. ed. Abdülhamîd Sâib. Kum: el-Mu’temeru’l-Âlemi li-Elfiyeti'ş-Şeyh el-Müfîd.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillah Muhammed b. en-Nu’man (1414/1993). Evâilu’l-makâlât. Beyrut Dârü'l-Müfîd, 2. Basım.
• Şeyh Müfid, Ebû Abdillah Muhammed b. en-Nu’man (1371/1951). Tashîhu’l-itikâdati’l-İmâmiyye. Kum: y.y.
• Şeyh Sadûk, Ebû Caʻfer b. Babaveyh el-Kummî (1413/1992). Risaletü’l-i’tikâdâti’l-Îmâmiyye. ed. İ’sâm Abd Seyyid. Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sadık.
• Tabersî, Ebû Alî el-Fazl b. el-Hasen (1426/2005). Mecmaʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dârü’l-Ulûm.
• Tûsî, Ebû Caʻfer Muhammed b. el-Hasen (ts.). et-Tıbyân fî tefsîri’l-Kur’ân. 9 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l Arabî.
• Tûsî, Ebû Caʻfer Muhammed b. el-Hasen (1420/1999). Fihrist. ed. Seyyid Abdülazîz Tabâtabâî. Kum: Mektebetü’l-Muhakkik.
• Tûsî, Ebû Caʻfer Muhammed b. el-Hasen (1373/1950). Ricâl. ed. el-Kayyûm el-İsfahânî Cevâd. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî.
• Uyar, Mazlum (2000). İmâmiyye Şîa’sında düşünce ekolleri ahbârîlik. İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Uysal, Ekrem (2021). Kelâmî Açıdan İmâmiyye’nin gaybet ve recʻat inancı. ed. Yusuf Eşit. Ankara: Sonçağ Yayınları.
• Yıldız, Süleyman (2019). Klasik dönem İmâmiyye Şîası tefsirlerinde kıraat olgusu: Tûsî ve Tabersî örneği. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Yurdagür, Metin (1988). “Ahbârîyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/490-491. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yurdagür, Metin (1997). “Haşviyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 16/426-427. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Zahîr, İhsân İlahî. (1983). eş-Şiâ ve’l-Kur’ân. Lahor: İdâretu Tercümâni's -Sünne.
• Zahîr, İhsan İlahi (2019). Şîa ve Sünnet. İstanbul: Küresel Kitap.
• Zahîr, İhsan İlahi (1984). Şîa’nın Kur’ân imamet ve takıyye anlayışı. çev. Sabri Hizmetli - Hasan Onat. Ankara: Afşaroğlu Yayınları.
• Zeynelâbidîn, Alî b. Hüseyin (ts.). es-Sahîfetü’l-kâmiletü’s-Seccâdiyye, thk. es-Seyyid Muhammed el-Bâkır. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbûât.