Coğrafi İşaretlerin Yerel Gıdaları Turizm Ürününe Dönüştürmedeki Önemi: Akçakoca Örneği

Year 2025, Volume: 22 Issue: 1, 230 - 252, 27.03.2025

Nurşah Müfettişoğlu , Hasan Köşker

https://doi.org/10.24010/soid.1588474

Abstract

Bu araştırmanın amacı Akçakoca’nın coğrafi işaretli yerel gıdalarının ilçenin ziyaret edilmesinde ne derece etkili olduğunu tespit etmektir. Araştırma verileri Haziran 2023-Ağustos 2023 tarihleri arasında Akçakoca’yı ziyaret eden yerli turistlerden kolayda örneklem yöntemi kullanılarak anket formu aracılığıyla elde edilmiştir. 500 katılımcıdan elde edilen veriler, SPSS programı kullanılarak nicel analiz tekniği ile analiz edilerek yorumlanmıştır. Araştırma bulguları, katılımcıların Akçakoca’ya yönelik algılarının genel olarak olumlu olduğunu göstermektedir. Katılımcıların büyük bir kısmı daha önce Akçakoca’yı ziyaret etmiş olup (%71,4), bölgeyi eğlenmek amacıyla tercih ettiklerini ve doğal güzellikleriyle öne çıktığını belirtmişlerdir. Katılımcılar Akçakoca’yı atmosferi dinlendirici, doğal çekiciliklere sahip, park ve mesire alanları bulunan bir destinasyon olarak değerlendirmiştir. Ancak altyapı ve trafik düzeni gibi alanlarda daha düşük memnuniyet oranları tespit edilmiştir. Coğrafi İşaretli ürünler hakkında katılımcıların ifadeleri genel olarak olumludur ve bu ürünlerin yerelliği ifade ettiğini, tanıtıma katkı sağladığını belirtmişlerdir. Katılımcılar arasında yaş, eğitim durumu ve ikamet edilen şehre göre ifadelerde farklılıklar görülmüştür. Araştırma bulguları, Akçakoca’nın turistik çekiciliğinin artırılmasında coğrafi işaretli ürünlerin etkili bir araç olabileceği ortaya koymaktadır.

Keywords

Coğrafi işaret, Yerel gıda, Gastronomi turizmi, Akçakoca.

Ethical Statement

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’ndan alınan 25.01.2023 tarih ve 06 protokol numaralı karar

The Importance of Geographical Indications in Transforming Local Foods into Tourism Products: The Case of Akçakoca

Abstract

The purpose of this research is to determine how effective Akçakoca's geographically indicated local foods are in visiting the district. The research data were obtained through a survey form from using the convenience sampling method domestic tourists who visited Akçakoca between June 2023 and August 2023. The data obtained from 500 participants were analyzed and interpreted with quantitative analysis technique using the SPSS programe. Research findings show that participants’ perceptions of Akçakoca are generally positive. The majority of participants have visited Akçakoca before (71.4%) and stated that they preferred the region for entertainment purposes that it stands out with its natural beauties. Participants evaluated Akçakoca as destination with a relaxing atmosphere, natural attractions, parks, and recreation areas. However, lower satisfaction rates were detected in areas such as infrastructure and traffic order. The participants’ statements about geographically indicated products were generally positive and they stated that these products expressed locality and contributed to promotion. There were differences in the expressions amoung the participants according the age, educational level and city of residence. The research findings indicate that geographically indicated products can be an effective tool Akçakoca’s tourism attractiveness.

Keywords

Geographical indication, Local food, Gastronomy tourism, Akçakoca.

Ethical Statement

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’ndan alınan 25.01.2023 tarih ve 06 protokol numaralı karar

References

• Akçakoca Kaymakamlığı (2024), “Akçakoca”, http://www.akcakoca.gov.tr/akcakocan-nin-cografi-konumu (04.02.2024).
• Akın, E. B. (2006), Coğrafi İşaret Olarak Tescil Edilmiş Malatya Kayısısının Teknolojik Özelliklerinin Saptanması ve Gıda Güvenliği Açısından Araştırılması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Altanlar, A. (2007), Akçakoca Alternatif Turizm Olanaklarının Araştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Babcock, B. A. (2003), “Geographical Indications, Property Rights and Value-Added Agriculture”, Iowa Ag Review, 9(4), ss. 1-3.
• Bakır, B. E. (2018), Destinasyon Markalaşma Süreci: Akçakoca Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Bekar, A. ve Kılıç, B. (2014), “Turistlerin Gelir Düzeylerine Göre Destinasyondaki Gastronomi Turizmi Etkinliklerine Katılımları”, International Journal of Social and Economic Sciences, 4(1), ss. 19-26.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2021), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cei, L., Defrancesco, E. ve Stefani, G. (2018), “From Geographical Indications to Rural Development: A Review of the Economic Effects of European Union Policy”, Sustainability, 10(10), 3745.
• Cömert, M. ve Sökmen, A. (2017), “Türkiye’de Gastronomi Turizmi: Antalya’da Konaklayan Turistler Üzerine Bir Araştırma”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(3), ss. 6-26.
• Çakmaklı, S. ve Salık, M. A. (2022), “Erzurum’un Coğrafi İşaret Tescili Almış Ürünleri: Güncel Bir Bakış ve Öneriler”, Ata Gıda Dergisi, 1(2), ss. 1-12.
• Çalışkan, V. ve Koç, H. (2012), “Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Dağılış Özelliklerinin ve Coğrafi İşaret Potansiyelinin Değerlendirilmesi”, Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), ss. 193-214.
• Çekal, N. ve Aslan, B. (2017), “Gastronomik Bir Değer Olarak Tarhana ve Coğrafi İşaretlemede Tarhananın Yeri ve Önemi”, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2), ss. 124-135
• Çekal, N. ve Doğan, E. (2021), “Sürdürülebilir Gastronomide Standart Reçete ve Coğrafi İşaretlerin Önemi”, Turizm Çalışmaları Dergisi, 4(1), ss. 49-60.
• Demirer, H. R. (2010), Yerel Ürünler ve Coğrafi İşaretler; Fransa ve Türkiye, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Doğanlı, B. (2020), “Coğrafi İşaret, Markalaşma ve Kırsal Turizm İlişkileri”, İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), ss. 525-541
• Durmaz, Y. (2020), Vakıf Üniversitelerinde Okuyan Öğrencilerin Kişilik Özelliklerinin İçgüdüsel Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisinin Yapısal Eşitlik Modeli ile Belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ercan, İ. ve Kan, İ. (2004), “Ölçeklerde Güvenirlik ve Geçerlilik”, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), ss. 211-216.
• Erciyas, N. ve Yılmaz, İ. (2021), “Gastronomi Turizminin Gelişiminde Gastronomi Festivalleri ve Türkiye’deki Mevcut Durum”, ART/icle: Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(1), ss. 91-108.
• Erşahin, E. (2021), Akçakoca İlçesinde 2019 Yılında Yaşanan Sel Felaketinin Sürdürülebilir Turizm Açısından Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilecik.
• George, D. ve Mallery, M. (2010), SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update 10. Edition, Boston: Pearson.
• Ghasemi, A. ve Zahediasl, S. (2012), “Normality Tests for Statistical Analysis: A Guide for Non-Statisticians”, International Journal of Endocrinology and Metabolism, 10(2), ss. 486-489.
• Gökovalı, U. (2007), “Coğrafi İşaretler ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), ss. 141-160.
• Gündoğdu, G. (2006), Türk Hukukunda Coğrafi İşaret Kavramı ve Koruması, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hatırnaz, B. (2023), “Çok Kültürlülüğün Menülere Yansımaları: Akçakoca Restoranları Üzerinde Bir Araştırma”, Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 7(2), ss. 128-142.
• Hoşça, T. (2023), Akçakoca Turizm Tarihinin Yaşayan Tanıkların Görüşleri Kapsamında Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Düzce.
• Işık, N. (2022), Gastronomik Kimlik Oluşturmada Coğrafi İşaretli Ürünlerin Etkisi: Ankara İli Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimsel Enstitüsü, Ankara.
• İloğlu, N. (2014), Coğrafi İşaretlerin Tescili ve Denetimi Üzerine Farklı Ülke Sistemlerinin İncelenmesi ve Türkiye Uygulaması, Uzmanlık Tezi, Türk Patent Enstitüsü, Ankara.
• Karacaoğlu, S. ve Cankül, D. (2023), “Turistlerin Yerel Mutfak Tüketim Değerinin Tutum, Destinasyon İmajı ve Davranışsal Niyet Üzerine Etkileri: Hatay Örneği”, Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 6(1), ss. 197-217.
• Karakulak, Ç. (2016), Coğrafi İşaretleme Yoluyla Gastronomik Kimlik Oluşturma ve Gastronomik Kimliğin Destinasyon Pazarlamasındaki Rolü: Trakya Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Kaya, F. (2014), Destinasyon Markalaşması Sürecinde Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Doğal ve Kültürel Kaynaklar Açısından Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kayran, F. M. (2021), Şanlıurfa İlinin Coğrafi İşaretli Ürünlerinin Gastronomi Turizmi Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Kılıçhan, R. ve Köşker, H. (2015), “Destinasyon Markalaşmasında Gastronominin Önemi: Van Kahvaltısı Örneği”, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(3), ss. 102-115.
• King, R. P., Hand, M. S. ve Gomez, M. I. (2014), Growing Local: Case Studies on Local Food Supply Chains, Lincoln: University of Nebraska Press.
• Kivela, J., ve Crotts, J.C. (2005), “Gastronomy Tourism, A Meaningful Travel Market Segment Gastronomy Tourism”, Journal of Culinary Science & Technology, 4(2-3), ss. 39-55.
• Kocaman, M. ve Kocaman, E. M. (2014), “The Importance of Cultural and Gastronomic Tourism in Local Economic Development: Zile Sample”, International Journal of Economics and Financial Issues, 4(4), ss. 735-745.
• Kök, A. ve Güngör, A. (2021), “Coğrafi İşaretli Ürünlerin Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Açısından Önemi: Akçakoca Melengücceği Tatlısı Örneği”, Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 5(1), ss. 61-74.
• Köşker, H. (2022), “Batı Karadeniz Bölümü’nün Coğrafi İşaretli Ürünlerinin Tespiti ve Bunların Turistik Önemi”, Journal of Huanities and Tourism Research, 12(1), ss. 22-35.
• Köşker, H. (2023), “Coğrafi İşaret Kavramı ve Türkiye'de Coğrafi İşaret” içinde (H. Köşker ve F. Ercan (Editörler), Türkiye'nin Coğrafi İşaretli Gastronomik Ürünleri, ss.1-22, Çanakkale: PA Paradigma Akademi Yayınları.
• Küçükkömürler S., Şirvan N. B. ve Sezgin. A. C. (2018), “Dünya’da ve Türkiye’de Gastronomi Turizmi”, Uluslararası Turizm, İşletme, Ekonomi Dergisi, 2(2), ss. 78-85.
• Mercan, G. O. ve Üzülmez, M. (2014), “Coğrafi İşaretlerin Bölgesel Turizm Gelişimindeki Önemi: Çanakkale İli Örneği”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), ss. 67-94.
• Mesci, M. ve Öztürk, E. (2017), “Akçakoca'nın Kırsal Turizm Eğilimleri ve Geleceğe Yönelik Öneriler”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), ss. 73-82.
• Oğuz, Z. (2016), Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüştürülmesinde Coğrafi İşaretlerin Kullanımı: Siirt İli Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mardin.
• Oral B. ve Çoban A. (2021), Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi.
• Oraman, Y. (2015), “Türkiye’de Coğrafi İşaretli Ürünler”, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), ss. 76-85.
• Orhan, A. (2010), “Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüştürülmesinde Coğrafi İşaretlerin Kullanımı: İzmit Pişmaniyesi Örneği”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), ss. 243-254.
• Özkan, F. (2019), Gastronomik Kimlik Oluşturmada Coğrafi İşaretli Ürünlerin Etkisi: Afyonkarahisar Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Özkaya, F., Sünnetçioğlu, S. ve Can, A. (2013), “Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Hareketliliğinde Coğrafi İşaretlemenin Rolü”, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1(1), ss. 13-20.
• Özsoy, T. (2015), “Coğrafi İşaretlemenin Katma Değer Oluşturmada Bir Araç Olarak Kullanımı”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), ss. 31-46.
• Park, H. (2013), Heritage Tourism, London: Routledge.
• Polat, E. (2017), “Turizm ve Coğrafi İşaretleme: Balıkesir Örneği”, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1), ss. 17-31.
• Sims, R. (2009), “Food, Place and Authenticity: Local Food and The Sustainable Tourism Experience”, Journal of Sustainable Tourism, 17(3), ss. 321-336.
• Sormaz, U., Akmeşe, H. ve Güneş, E. ve Aras, S. (2016), “Gastronomy in Tourism”, Procedia Economics and Finance, 39, ss. 725-730.
• Şahin, A. ve Meral, Y. (2012), “Türkiye’de Coğrafi İşaretleme ve Yöresel Ürünler”, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 5(2), ss. 88-92.
• Şahin, G. (2013), “Coğrafi İşaretlerin Önemi ve Vize (Kırklareli)’nin Coğrafi İşaretleri”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, ss. 23-27.
• Şentürk, B. (2011), Coğrafi İşaretlerin Ekonomik Etkileri: Mikro ve Makro Açıdan Bir Değerlendirme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Tekelioğlu, Y. (2010), “Yöresel Ürünler. Coğrafi İşaretler ve Türkiye Uygulamaları”, Gastro Dergisi, 59, ss. 118-121.
• Tepe, S. (2008), Coğrafi İşaretlerin Ekonomik Etkileri Uzmanlık Tezi, T.C. Türk Patent Enstitüsü Markalar Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Tuncay, M. (2009), Coğrafi İşaretlerin Korunması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Turan, İ., Şimşek, Ü. ve Aslan, H. (2015), “Eğitim Araştırmalarında Likert Ölçeği ve Likert Tipi Soruların Kullanımı ve Analizi”, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(30), ss. 186-203.
• Türk, Ö. (2023), Coğrafi İşaretli Ürünlerin Gastronomi Turizmine Katkısının Yerel İşletmeler Tarafından Değerlendirilmesi: Kayseri İli Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023), “Coğrafi İşaret”, https://ci.turkpatent.gov.tr/ (10.04.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2024), “Akçakoca Coğrafi İşaret”, https://ci.turkpatent.gov.tr/ (09.02.2024).
• Yalçın, D. (2019), Coğrafi İşaretlerin Şehir Markalaşmasına Etkileri: Sakarya İli Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Yenipınar, U., Köşker, H. ve Karacaoğlu, S. (2014), “Turizmde Yerel Yiyeceklerin Önemi ve Coğrafi İşaretleme: Van Otlu Peyniri”, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(2), ss. 13-23.
• Yıldırım, F. (2023), Ankara Çubuk İlçesinin Coğrafi İşaretli Ürünleri ve Yöresel Yiyecek İçeceklerin Gastronomi Turizmi Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kapadokya Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü, Nevşehir.
• Yüncü, H. (2010), “Sürdürülebilir Turizm Açısından Gastronomi Turizmi ve Perşembe Yaylası, 10. Aybastı-Kabataş Kurultayı”, içinde S. Şengel (Editör), Yerel Değerler ve Yayla Turizmi, ss. 28-34, Ankara: Detay Anatolia Akademik Yayıncılık.