Harold Pinter’ın ‘The Dumb Waiter’ Adlı Oyununun Türkçede Kısa Filme Yeniden Çevriminin İncelenmesi

Year 2025, Issue: Çeviribilim Özel Sayısı II, 331 - 343, 25.03.2025

Yeşim Sönmez Dinçkan

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1601375

Abstract

Bu çalışmada, Harold Pinter’ın The Dumb Waiter (1957) başlıklı oyununun Git- Gel Dolap (2006) adıyla Salih Coşkun ve Erdal Devrim Aydın tarafından senaryolaştırılıp yönetilerek Türkçeye ve farklı bir kültüre ve ortama kısa bir film olarak yeniden çevrimi incelenmiştir. Giriş bölümünde, öncelikle tiyatro oyunları çevirisine ardından uyarlama çalışmalarına kısaca değinilmiştir. Çalışmanın inceleme bölümünde ise (İngilizce) oyun kaynak metin, (Türkçe) kısa film uyarlaması ise erek metin olarak ele alınarak mevcut değişiklikler saptanmıştır. Be değişiklikler daha sonra Perdikaki’nin zorunlu ve isteğe bağlı kaymalar başlıkları altında analiz edilmiştir. Konu yapısında, anlatı tekniklerinde, oyun kişilerinin temsilinde, kurgu ortamında kaymalar örnekleriyle karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Sinema türüne ait hızlı çekim teknikleri ve panoramik çekimler ile eklenen geri dönüşler (flashbacks) veya kültüre özgü uyarlamalara örnekler verilmiş ve mevcut kaymaların işleniş mantığı sonuç bölümünde belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada, eklenen bu sinematik ve sanatsal unsurların ve kültürel uyarlamaların kaynak metnin farklı bir ortamda ve kültürde erek izleyici tarafından alımlanmasını kolaylaştırdığı ve böylece yapıtın ulaştığı kişi sayısını ve erişilebilirliğini arttırdığı sonucuna varılmıştır. Sonuç bölümünde de bu tür çalışmaların gerekliliğinden ve öneminden söz edilerek kültürlerarası etkileşime olası katkısı üzerinde durulmuştur.

Keywords

tiyatro oyunu, film,, çeviri, uyarlama, kaymalar

The Analysis of the Remake of Harold Pinter’s play The Dumb Waiter as a Turkish Short Film Git-Gel Dolap

Abstract

In this study, the remake of Harold Pinter’s play The Dumb Waiter (1957) scripted and directed into Turkish as a short movie Git-Gel Dolap (2006) by Salih Coşkun and Erdal Devrim Aydın and how it is adapted to a different culture (Turkish) and medium (cinema) are analyzed. In the introduction part, first the translation of drama and then the term adaptation are explained briefly. In the analysis part of the article, the English play is considered as the source text and the Turkish short film is taken as the target text and the shifts observed during this process are classifed and discussed according to Perdikaki’s general headings of obligatory and optional shifts. Plot stucture shifts, narrative technique shifts, characterisation shifts and setting shifts are studied with their respective examples from the selected corpus. Panoromic film shootings and flashbacks added with fast motion techniques which are specific to cinema genre and cultural adaptations are exemplified. Later the possible reasons of the existing shifts are tried to be determined. As a result, it is thought that these cinematic and artistic additions and the cultural adaptations into a different medium have made the reception of the source text by target audience easier and thus the audience and the accessibility of the work of art have been increased. In the conclusion part, the necessity and the importance of these type of studies and their participation to convergence of cultures are emphasized.

Keywords

drama, film, translation, adaptation, shifts

References

• Baloğlu, Uğur (2012). Tiyatro Yapıtlarının Sinemaya Uyarlanmasında Anlatısal ve Yapısal Değişiklikler: William Shakespeare’in Hamlet Oyununun Filmsel Uyarlama Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi İletişim Tasarımı Anabilim Dalı.
• Bassnett-McGuire Susan (1978). “Translating spatial poetry: An examination of theatre texts in performance”, in Literature and Translation. Ed. By J.S. Holmes, J. Lambert & R. VanderBroeck, Leuven: Acco, s. 161-180.
• Bassnett-McGuire Susan (1985) “Ways through the Labyrinth: Strategies and methods for translating theatre texts”, in The Manipulation of Literature. Ed. By. T. Hermans. New York: St. Martin Press, pp.87-102.
• Değirmenci, Esra (2009) The Absurdist View of the Self in Harold Pinter’s Plays Dumb Waiter and Moonlight. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü Batı Dilleri ve Edebiyatı Bölümü.
• Demirtaş, Kerem (2008) Saçmanın Çevirisi: Türkçede Absürd Tiyatro Örneklerine Çeviribilimsel bir Yaklaşım. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mütercim-Tercümanlık Bölümü.
• Demirtaş, Kerem (2008) Saçmanın Çevirisi: Türkçede Absürd Tiyatro Örneklerine Çeviribilimsel bir Yaklaşım. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mütercim-Tercümanlık Bölümü.
• Gooch, Steve (1996). “Fatal Attraction”, in Stages of Translation. Ed. By D. Johnston. Bath: Absolute Classics, s. 13-21.
• Marrouchi, Moez (2019). “Silence in Pinter’s Plays: Silence and The Dumb Waiter.” International Journal of Language and Literary Studies. Vol.1, Issue 3, pp 112-125.
• Okyayuz, Ayşe Şirin (2016). “Seyir Haline Hikâyeler ve Yeniden Çevrimler”. Algı, İlüzyon, Gerçek. Derleyen E.İ. Keloğlu Gençler. Ankara: İmge Yayınevi, s. 193-249.
• Okyayuz, Ayşe Şirin (2023). “Senaryodan Filme Çeviri/Uyarlama”. Turkish Studies (Elektronik), cilt.18, sa.2, ss.615-629.
• Önder, Meriç (2005). Oyun metni çevirisi ve Harold Pinter’ın Gitgel Dolap Adlı Oyununun Çevirilerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tiyatro Anabilim Dalı.
• Perdikaki, Katerina (2017). "Towards a model for the study of film adaptation as intersemiotic translation" inTRAlinea Special Issue: Building Bridges between Film Studies and Translation Studies. http://www.intralinea.org/archive/article/2246
• Perdikaki, Katerina (2018). “Film adaptation as the interface between creative translation and cultural transformation: The case of Baz Luhrmann’s The Great Gatsby”. The Journal of Specialized Translation, Issue 29, s. 169-188.
• Pinter Harold (2006). "Git Gel Dolap" (Film) (The Dumb Waiter - The Film) https://www.youtube.com/watch?v=P68tTVdy_qE (erişim 04.12.2024)
• Pinter, Harold (1962). Gitgel Dolap. (Çev.) Ergun Sav. İstanbul: De Yayınevi.
• Pinter, Harold. (2013). Gitgel Dolap. (Çev) Nihal Geyran Koldaş. İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Randaccio, Monica (2009). “Drama translation as textual and cultural transformation.” in Rivista Internazionale di Tecnica della Traduzione n. 11. Trieste: EUT Edizioni Università di Trieste, pp. 139-157.
• The Editors of Encyclopaedia Britannica (2015, November 10). The Dumb Waiter. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/The-Dumb-Waiter (erişim 04.12.2024)
• Tiwari, Shekhar (2012). “Harold Pinter and The Theatre of the Absurd”. Lapis Lazuli -An International Literary Journal (LLILJ) Vol.2/ NO.2/Autumn 2012, pp 1-17.
• Yılmaz, Çiğdem (2011). Harold Pinter’ın The Room, The Birthday Party ve The Dumb Waiter adlı oyunlarında tehdit, korku ve komedi öğeleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İngiliz Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Zatlin, Phyllis (2005). Theatrical Translation and Film Adaptation: A Practitioner’s View. U.K: Multilingual Matters.